Factcheck: weinig bewijs voor stelling dat ‘wie veel alcohol drinkt, vaker gestoken wordt door muggen’

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Volgens een op sociale media veelgelezen artikel wordt ‘wie veel alcohol drinkt, vaker gestoken door muggen’. Het (schaarse) wetenschappelijke onderzoek naar het fenomeen lijkt een verband aan te tonen tussen alcoholgebruik en muggenbeten. Maar om te stellen dat het ook geldt voor muggensoorten in België, is meer onderzoek nodig.

Volgens een populair artikel op de site mellowed.nl wordt ‘wie veel alcohol drinkt, vaker gestoken door muggen’. Een heleboel Facebookaccounts posten het artikel, 135.000 mensen zien het daardoor op hun tijdlijn verschijnen. Eén post van de Facebookpagina Manify met een link naar het artikel wordt 1500 keer gedeeld en bereikt zo 82.000 mensen.

Het artikel verwijst slechts naar één bron: een Japans onderzoek uit 2002. Daaruit zou blijken dat ‘mensen die alcohol drinken vaker gestoken worden door muggen’, lezen we op Mellowed.nl.

De studie toont aan dat Aziatische tijgermuggen (Aedes albopictus) circa tien procent meer frequent landen op de arm van proefpersonen nadat die 350 milliliter bier (met 5,5 procent alcohol) hadden gedronken dan voordat ze bier hadden gedronken. Ter controle werd tegelijk met de arm van de proefpersonen de arm van een controlepersoon die geen alcohol dronk aangeboden in een aquarium gevuld met muggen en lucht.

Volgens bioloog Robby Stoks (KU Leuven) heeft het Japanse onderzoek enkele manco’s: ‘Het bewijs is niet zo sterk omdat er maar 13 proefpersonen werden getest, bovendien werd statistisch niet in rekening gebracht dat elke proefpersoon driemaal werd getest. Die testen werden beschouwd als drie onafhankelijke testen. Onterecht, want kenmerken van de proefpersonen kunnen de resultaten natuurlijk mee beïnvloeden.’

Als we niet kijken naar de sterkte van het effect maar naar het aantal testen dat het patroon steunt of niet, is er volgens Stoks weinig bewijs. ‘Bij de in totaal 39 (niet onafhankelijke) testen landden er in 25 gevallen meer muggen op de arm van de proefpersoon na het drinken van bier (dan voor het drinken ervan) en in 14 gevallen juist minder.’ Een dergelijk verschil in aantallen is in die studie ‘net niet statistisch significant’, aldus Stoks.

Zijn er andere studies over de relatie tussen alcoholinname en muggenbeten? Zowel Stoks als entomoloog (een wetenschapper op het gebied van insecten, nvdr.) Isra Deblauwe (Instituut voor Tropische Geneeskunde) verwijzen naar een studie uit 2010 uitgevoerd in Burkina Faso. Daaruit blijkt volgens Deblauwe dat ‘malariamuggen van het genus Anopheles meer aangetrokken lijken te zijn door mensen die alcohol gedronken hebben’.

Het proefopzet van deze studie was overtuigender dan bij de Japanse, oordeelt Stoks: ‘Een gerenommeerde onderzoeksgroep van het Centre National de la Recherche Scientifique (CNRS) in Montpellier gaf muggen een keuze in een Y-vormige testbuis (foto C) tussen lucht afkomstig uit een tent waar een proefpersoon zat die al dan niet een plaatselijk bier (met circa drie procent alcohol) had gedronken en lucht uit een tent zonder proefpersoon (foto A).’

Stoks: ‘Deze studie was sterker omdat er 43 proefpersonen waren: 25 die 1 liter bier hadden gedronken en 18 die 1 liter kraantjeswater hadden gedronken. De statistische analyses waren ook veel steviger. Telkens werd direct de keuze vergeleken van de muggen bij eenzelfde proefpersoon voor en na het drinken van bier of kraantjeswater. De muggen kozen vaker (tot 15 procent meer) voor de lucht komende uit de tent met de proefpersoon die bier had gedronken. Als de proefpersoon kraantjeswater had gedronken, daalde de keuze lichtjes (met 6%).’

Deblauwe kent nog een derde studie uit Nigeria, uitgevoerd 2019. Die studie bevestigde dat malariamuggen meer aangetrokken zijn door mensen die alcohol gedronken hebben, maar vond geen uitgesproken voorkeur bij de gewone Afrikaanse huismug (Culex genus). Voorzichtigheid is dus geboden, stelt Deblauwe: ‘De twee Afrikaanse studies en de Japanse studie waren alle drie gebaseerd op kleine steekproeven. Meer onderzoek is nodig.’

Ook over de verklaring voor de mogelijke alcoholvoorkeur bij muggen is nog geen wetenschappelijke consensus. Stoks: ‘ Waarom bier muggen aantrekt, blijft onduidelijk. De studies sluiten uit dat veranderingen in zweetproductie, in productie van koolstofdioxide (een gas dat muggen aantrekt) of in lichaamstemperatuur een rol speelden. De studies suggereren dat onbekende chemische stoffen die worden afgescheiden door de huid na het drinken van bier de keuze veroorzaakten. Die hypothese wordt ook ondersteund door een andere studie die aantoonde dat muggen aangetrokken worden door ethanol, een bestanddeel van bier.’ Of dat klopt weten we nog niet zeker.

Een andere hypothese suggereert een evolutionaire verklaring voor bierliefhebbende muggen, zegt Stoks: ‘Het zou kunnen dat muggen een voorkeur hebben ontwikkeld voor (afbraak)producten van bier omdat dronken mensen zich minder beschermen tegen muggen en/of mogelijk meer voedzame bloedmaaltijden bieden. Meer onderzoek is echter nodig om na te gaan of de muggen reageren op afbraakproducten van alcohol die mensen afscheiden na het drinken van bier of dat het om andere ingrediënten uit bier gaat.’

Deblauwe benadrukt ook dat de zeldzame studies over alcohol en muggen allemaal uitspraken doen over muggensoorten die hier niet voorkomen: ‘Bij muggensoorten die in België voorkomen, is naar dit onderwerp nog geen onderzoek gedaan.’