Factcheck: nee, video toont geen aanval met Russische helikopters in Mali

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

In het West-Afrikaanse land Mali circuleert een video die een schietoefening met Russische helikopters in Mali zou laten zien. Dat klopt niet. Het gaat om beelden van een schietoefening met Zuid-Afrikaanse toestellen bij Bloemfontein. Knack werkte voor dit onderzoek samen met de Malinese partnerorganisatie Benbere.

De Facebookpagina ‘Nous Revolutionnaires’ plaatste op 27 november een video online waarin schoten afgevuurd worden vanuit twee helikopters. Het Franse bijschrift bij de video luidt: ‘Oefeningen met Russische helikopters in Mali. Als we ons land willen redden zijn dit de middelen die we nodig hebben. Mali zal Afrika bevrijden.’ De video werd op enkele dagen tijd 2600 keer gedeeld en 67.000 keer bekeken.

In mei 2021 vond in het West-Afrikaanse land een militaire coup plaats, die kolonel Assimi Goïta aan de macht bracht. Een junta onder zijn aanvoering leidt nu de voormalige Franse kolonie, die al langer een instabiele politieke situatie kent.

Frankrijk heeft troepen in de regio waar meerdere gewapende groepen actief zijn waarvan er sommige gelinkt worden aan de terreurorganisaties al-Qaeda en Islamitische Staat. De Franse president Emmanuel Macron liet onlangs weten de troepenmacht van 5000 soldaten in Mali te halveren. Om die reden kijkt de Malinese regering nu naar Rusland, en meer bepaald naar de Russische paramilitaire organisatie Wagner Group.

Volgens de BBC zou een uitbreiding van Ruslands militaire belangen in Afrika een strategische tegenslag voor het Westen betekenen.

Op 30 september leverde een Russische cargovlucht vier Mi-171-cargo- en gevechtshelikopters aan Mali. Het zou gaan om een deal die eind 2020 was gemaakt, dus nog voor de terugtrekking van Franse troepen was aangekondigd. Volgens de Russische minister van Buitenlandse Zaken Sergei Lavrov heeft ‘Mali zich gewend tot een private militaire onderneming uit Rusland’ om jihadisten te bestrijden.

Op 26 november werden de vier Russische helikopters officiëel in gebruik genomen door het Malinese leger. Namen de helikopters een dag later deel aan een publieke schietoefening, zoals de video doet uitschijnen?

Identificatie helikopter

De video van 17 seconden toont hoe vanuit een helikopter (rood kader) wordt geschoten op de een doelwit op de grond. Het beeld is verticaal en dus waarschijnlijk opgenomen met een smartphone. Op de voorgrond zien we mensen toekijken (geel kader), de lichtvlekjes zijn wellicht andere smartphones die het evenement filmen. Een oorlogssituatie lijkt dus uitgesloten.

We horen mensen roepen op de video, maar kunnen niet achterhalen in welke taal. De Malinese journalist Oumar Sankaré, met wie we samenwerken, herkent geen taal of dialect uit zijn land. Dit doet vermoeden dat de beelden van elders komen.

Op de wazige beelden valt het type helikopter voor een niet-kenner niet te achterhalen. We lanceren daarom een oproep op Twitter. Helikopterliefhebbers Christophe Christiaens, @timpus6, @BeMilInterests en @Stoonbrace helpen ons met dit onderzoek.

Aan de hand van bovenstaand wazige screenshot uit de video trachten zij het type helikopter in de video te identificeren. Zo wordt opgemerkt dat het hier gaat over een helikopter met wielen, met een tandemcockpit (twee piloten achter elkaar), open rotors, een uitsteeksel onder de rotor enzovoort.

Aan de hand van visuele elementen in de video (links) identificeren ze de helikopter als een Zuid-Afrikaanse Denel Rooivalk (rechts). Het zou dus niet gaan over een Russische Mi-170.

Locatie achterhalen

Omdat er mensen rustig filmpjes staan te maken, vermoeden we dat het om een oefening gaat. We zoeken daarom op YouTube naar video’s met de zoektermen ‘demonstration’ en ‘Denvel Rooivalk’. Zo komen we uit bij de video ‘Denvel Rooivalk Demonstration and Live Fire’, opgeladen op 29 april 2019.

Wanneer we die video (0:56) vergelijken met de Facebookvideo (insnijding, 0:13) blijken de bergen aan de horizon overeen te komen (gele kaders).

In een nieuwsverslag van een militaire oefening van het Zuid-Afrikaanse leger in februari 2018 zien we twee Rooivalk-helikopters voorbij vliegen en merken we opnieuw dezelfde bergruggen in de achtergrond op (gele kaders).

Beide video’s geven als locatie de militaire trainingsfaciliteit De Brug, die zich in de buurt van de Zuid-Afrikaanse stad Bloemfontein bevindt. We zien dus een schietoefening van het Zuid-Afrikaanse leger. Op de militaire basis bij Bloemfontein worden regelmatig schietoefening gehouden. Van wanneer deze specifieke beelden exact dateren, konden we niet achterhalen.

Reacties

Journalist Oumar Sankaré benadrukt het belang van dit soort verificaties: ‘Veel Malinezen zijn voorstander van een grotere Russische invloed, vanwege de voortdurende inmenging in ons land van ex-koloniale mogendheid Frankrijk. Dus als het huidige regime Russische helikopters gebruikt, wordt dat gezien als een positief punt voor de junta.’

‘Deze video wordt op sociale media dus verspreid om de militaire junta te steunen’, legt Sankaré uit. ‘De internationale gemeenschap zet echter druk op de junta om zo snel mogelijk democratische verkiezingen uit te schrijven: er werd al reisverboden ingesteld en tegoeden bevroren.’

Sankaré contacteerde ook het Malinese leger, dat bevestigt dat de beelden ‘pure desinformatie’ zijn. Kolonel Sidi Diallo: ‘Ik ken de beweegredenen niet van diegenen die deze valse informatie verspreiden, maar ik kan bevestigen dat we zo’n operatie niet hebben uitgevoerd.’