Factcheck: nee, ‘researchdirecteur van Pfizer’ zegt niet dat coronavaccin vrouwen onvruchtbaar maakt

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Het coronavaccin maakt vrouwen onvruchtbaar, zo zou de researchdirecteur van Pfizer hebben gezegd, althans volgens een populair Facebookbericht. Het blijkt te gaan om een foutieve kop boven een blogartikel, die op sociale media werd verspreid zonder de link naar het originele artikel.

Op 5 december deelt een Vlaamse man onderstaande post op zijn Facebookpagina. ‘Zijn we op weg naar massale vrouwelijke onvruchtbaarheid?’, luidt het bericht, waarbij de man een screenshot van een Engelstalige tekst heeft geplaatst, met als titel ‘Head of Pfizer Research: Covid Vaccine is Female Sterilization’.

We laden het screenshot op in CrowdTangle, een monitoringtool voor sociale media, en leren dat het de voorbije dagen veelvuldig werd gedeeld op Facebook, in verschillende landen en in verschillende talen. Die berichten zijn blijkbaar ook al meermaals gefactcheckt, onder meer door de collega’s van Lead Stories en die van het Duitse persbureau DPA.

Ex-directeur

Heeft het hoofd van Pfizer Research inderdaad verklaard dat het coronavaccin vrouwen onvruchtbaar zou maken? Dat blijkt niet het geval. De tekst in het screenshot verwijst naar ‘Health & Money News’, een ondertussen verdwenen blog die voornamelijk antivaccinatie-artikels publiceerde en geen informatie vrijgaf over wie erachter zat of wie de auteurs waren. Op 2 december publiceerde Health & Money News een artikel met als titel ‘Head of Pfizer Research: Covid Vaccine is Female Sterilization’.

De persoon die volgens de titel de uitspraak deed, is Mike Yeadon. Bijna tien jaar geleden was de man ‘vice president & chief scientist’ voor de afdeling ‘Allergy & Respiratory’ van Pfizer. In 2011 verliet hij het bedrijf. Toen dit artikel verscheen, was Mikael Dolsten ‘head of research’ bij Pfizer. Zijn volledige titel luidt: ‘Chief scientific officer and president, Worldwide Research, Development and Medical’. Voor alle duidelijkheid: deze man heeft niets te maken met de vermeende uitspraak over onvruchtbaarheid. Ook voor de bewering dat Yeadon aan het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA) zou hebben gezegd dat het coronavaccin vrouwen onvruchtbaar zou maken, is geen bewijs te vinden.

Verzoekschrift

Waar komen die berichten dan vandaan? De alarmerende headline van Health & Money News verspreidde zich razendsnel op sociale media, met een screenshot van een samenvatting van het artikel, maar zonder de link naar het originele artikel op WordPress – dat ondertussen niet meer online stond. In dat artikel op WordPress werd Michael Yeadon wel degelijk beschreven als ‘ex-Pfizer head of respiratory research’, maar het circulerende screenshot bevat die informatie niet.

Ook verdere context ontbreekt. Zo lezen we in het blogartikel dat Yeadon en Dr. Wolfgang Wodarg op 1 december een verzoekschrift hebben ingediend bij het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA). Daarin vragen ze dat het EMA de fase-3-studies naar het vaccin van Pfizer/BioNTech in de Europese Unie zou laten stopzetten.

Yeadon en Wodarg verklaren in het document echter niet dat het vaccin vrouwen onvruchtbaar zou maken. Wel stellen ze de vraag of de immuunreactie die het vaccin uitlokt tegen het stekeleiwit van het coronavirus, niet ook een immuunreactie tegen het syncytin-1 eiwit kan uitlokken. Dat laatste eiwit is belangrijk voor de ontwikkeling van de placenta. Het stekeleiwit van het SARS-CoV-2-virus lijkt volgens Wodarg en Yeadon sterk op het syncytin-1-eiwit. Na vaccinatie zou het lichaam de twee eiwitten volgens hen kunnen verwarren, wat een immuunreactie tegen het syncytin-1-eiwit zou kunnen uitlokken, met onvruchtbaarheid tot gevolg.

Zwangere en borstvoedende vrouwen zijn uitgesloten van de klinische proeven, en vrouwen op vruchtbare leeftijd die eraan deelnemen moeten anticonceptie gebruiken. Daardoor zou het volgens Yeadon en Wodarg lang duren voor men weet zou hebben van gevallen waarbij het vaccin zou leiden tot onvruchtbaarheid.

Beperkte overeenkomsten

‘De theorie is een compleet verzinsel’, reageert immunoloog Adrian Liston (vroeger KULeuven, nu Babraham Institute in Cambridge) tegenover de factcheckers van het Duitse persbureau DPA. Liston: ‘Er zijn 20 aminozuren, die elk een letter kregen. Elk eiwit bestaat uit een code van ‘letters’ van aminozuren. De volgorde daarvan is belangrijk,’ legt Liston uit. ‘Als je de codes van het menselijke syncytin-1-eiwit en het stekeleiwit van SARS-CoV-2 met elkaar vergelijkt, dan zie je dat er ‘geen homologie is’, het zijn twee compleet verschillende frequenties’.

‘Om een kans te hebben op kruisreactiviteit moet er een overlapping zijn van 8 tot 20 identieke aminozuren’, zegt Liston. ‘En die specifieke frequentie moet ook nog eens tot een immuunreactie leiden, wat in 99 procent van de gevallen niet zo is. In het geval van deze twee eiwitten is de grootste overlapping er één van 2 tot 3 aminozuren.’

De Britse immunoloog Andrew Croxford beaamt deze uitleg op Twitter. Microbiologe Deborah Fuller van de University of Washington in Seattle, die met haar labo ook aan een vaccin werkt, beschouwt het door Yeadon en Wodarg beschreven risico als onwaarschijnlijk. De overeenkomsten tussen de beide eiwitten zijn volgens haar te beperkt om de reactie die Yeadon en Wodarg voorspellen uit te lokken. Ook Anna Wald, directeur van de Virology Research Clinic van de University of Washington en viroloog Jesse Erasmus van diezelfde universiteit weerleggen de waarschuwing van Yeadon aan het adres van het EMA: ‘Ons immuunsysteem slaagt er goed in om het verschil te maken tussen onze eigen eiwitten en die van ziekteverwekkers’, schrijven zij. Er is dus geen bewijs dat een coronavaccin een immuunreactie tegen het syncyticin-1-eiwit zou uitlokken, laat staan dat het vaccin tot onvruchtbaarheid zou leiden.

Zwanger met covid-19

Hoewel er nog geen klinische studies zijn gedaan waarbij vrouwen die het vaccin hebben gekregen daarna zwanger werden, is het zo dat de natuurlijke antilichamen die zich ontwikkelen bij een covid-19-infectie op dezelfde manier op het bewuste syncytin-1-eiwit reageren als de antilichamen die na een vaccinatie worden ontwikkeld.

Er zijn al verschillende studies gedaan naar het effect van covid-19 op zwangere vrouwen. Daaruit bleek dat er geen problemen waren met de placenta bij vrouwen die covid kregen tijdens hun zwangerschap. Een andere studie, gepubliceerd in de American Journal of Obstetrics & Gynecology, kwam tot de conclusie dat een covid-19-infectie tijdens het eerste trimester van de zwangerschap geen verhoogde kans geeft op een miskraam en ook later in de zwangerschap geen problemen veroorzaakt.

Op 8 december 2020 werden in het Verenigd Koninkrijk de eerste mensen ingeënt met het coronavaccin van Pfizer/BioNTech. Naar aanleiding daarvan werd de bijsluiter publiek gemaakt. Op pagina 5 van die bijsluiter staat expliciet dat het vaccin voorlopig niet zal worden gegeven aan zwangere vrouwen of aan vrouwen die borstvoeding geven, omdat er op dit moment weinig tot geen klinische data zijn over de reactie van zwangere vrouwen op het vaccin.