Factcheck: Nee, een leerling op school afzonderen omdat hij geen mondmasker draagt, is niet noodzakelijk discriminatie

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Een leerling van een Hasseltse school mag vanwege een allergie geen mondmasker dragen of handgel gebruiken. De school zou daarom hebben beslist om het meisje in de klas af te zonderen van haar medeleerlingen. Discriminatie, vindt haar moeder, maar experts betwijfelen of een rechter dat ook zo zal zien.

Op 16 september post een man onderstaand bericht op zijn blogpagina op Facebook. Het wordt 280 keer gedeeld en meer dan 26.000 mensen krijgen het op hun tijdlijn te zien.

In zijn bericht vertelt de auteur het verhaal van een leerling van de Hasseltse Handelsschool. Zij heeft een doktersattest waarin staat dat ze geen mondmasker mag dragen of handgel mag gebruiken vanwege een allergie.

De school zou daarop hebben beslist dat het meisje buiten moest blijven en geen contact mocht hebben met andere leerlingen. Er zou voor haar een apart hoekje worden ingericht in de klas, waar ze achter een scherm zou zitten.

De moeder van het meisje is van oordeel dat de schooldirecteur zich daarmee schuldig maakt aan discriminatie en zich niet houdt aan de Grondwet en de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens (UVRM).

Ze trekt daarop met een aantal mensen naar de school om een burgerarrest te doen. Dat is een wettelijke mogelijkheid die burgers hebben om zelf iemand tijdelijk vast te houden wanneer ze die bij een misdrijf op heterdaad betrappen, in afwachting van de komst van de politie.

De politie komt naar de school en gaat in gesprek met de directeur, waarna die volgens de auteur van het bericht belooft om de maatregelen in te trekken en de leerling ‘normaal’ te behandelen.

Bemiddeling

Dat een aantal mensen inderdaad naar de school is getrokken met de bedoeling een burgerarrest uit te voeren, blijkt uit een filmpje dat de auteur van het Facebookbericht eerder al op zijn persoonlijke Facebookpagina postte.

Het wordt ons ook bevestigd door woordvoerster Dorien Baens van de politiezone Limburg Regio Hoofdstad. ‘Die mensen hadden inderdaad de bedoeling om een burgerarrest te doen, maar zijn niet overgegaan tot actie. De directeur heeft ons gebeld omdat er zich moeilijkheden voordeden aan de school. Daarop zijn onze mensen ter plaatse gegaan. Zij hebben bemiddeld tussen de directie en de ouders en er is een compromis uit de bus gekomen waarin beide partijen zich konden vinden.’

Draaiboeken

Directeur Peter Annaert van de Provinciale Handelsschool wil niet bevestigen of ontkennen dat een compromis werd gevonden en de zaak daarmee is opgelost. Hij ‘praat niet in de pers over individuele dossiers’, zegt hij.

Wel zegt hij dat hij als directeur ‘de coronamaatregelen voor de scholen moet toepassen en de draaiboeken voor elke kleurcode volgen’. Annaert: ‘In het secundair onderwijs geldt de mondmaskerplicht. Wanneer iemand een doktersattest voorlegt dat hem van die plicht vrijstelt, wat vrij uitzonderlijk is, dan moeten wij een oplossing zoeken op maat van de leerling. Dat hebben we in dit geval ook gedaan.’

Details over die oplossing wil Annaert niet kwijt. Hij wil ook niet bevestigen dat het ging om de maatregelen die in de Facebookpost worden beschreven. Wel benadrukt de directeur dat het ging om een oplossing waarbij het meisje op school fysiek de lessen kon volgen.

Paria

Dit is geen alleenstaand geval. Onlangs verscheen in Het Laatste Nieuws het verhaal van de 15-jarige Zoë Van Eekel. De leerling van het Land- en Tuinbouwinstituut (LTI) in Oedelem mag om medische redenen geen mondmasker dragen op school. De directie besliste dat het meisje achterin de klas moet zitten achter een plexiglasscherm, dat ze geen toegang krijgt tot de refter en enkel naar het toilet mag wanneer daar niemand anders is. ‘Onze dochter lijkt wel een paria’, zegt haar vader in het krantenartikel.

De vraag is: gaat een school juridisch in de fout als ze een leerling anders behandelt dan andere leerlingen, op basis van de coronaregels? Is dat dan discriminatie of een inbreuk op de Grondwet en de mensenrechten, zoals in het Facebookbericht wordt beweerd?

Volgens advocaat Francis Carron is geen enkele grondwettelijke vrijheid absoluut. ‘Het gaat hier om twee concurrerende rechten die tegen elkaar moeten worden afgewogen: het recht op onderwijs en het recht op een gezonde omgeving. Weegt het recht van een leerling om les te volgen op tegen het risico dat de leerling het coronavirus verspreidt? Dat is de vraag die de rechter zich in geval van discussie zal stellen. In de regelgeving staat wel dat het toegelaten is dat leerlingen om medische redenen tijdelijk geen mondmasker dragen. Een dialoog met de school daarover zou dus mogelijk moeten zijn.’

Vaag

Ook Jogchum Vrielink, professor discriminatierecht aan de Universiteit Saint-Louis in Brussel, noemt het een lastige afweging. ‘Allerlei grondrechten worden momenteel beperkt en de beoordelende rechters hebben dat tot nu toe steeds gezien als gerechtvaardigd in het kader van de volksgezondheid.’

‘In de coronaregels die aan de scholen zijn opgelegd is wel expliciet de mogelijkheid voorzien om een uitzondering te maken voor leerlingen en personeelsleden die om medische redenen geen mondmasker kunnen dragen. Die medische redenen kunnen ruim geïnterpreteerd worden: het kan gaan om een handicap, om longproblemen maar ook bijvoorbeeld om een angststoornis’, zegt Vrielink.

Maar het is volgens Vrielink juridisch vaag of een uitzondering maken slechts ‘mogelijk’ of echt ‘verplicht’ is. ‘En, als scholen hiertoe verplicht zijn, impliceert dit dan dat de betrokken leerling het recht heeft om aan alle activiteiten deel te nemen, of mag de school die leerling alsnog de toegang tot bepaalde ruimtes of activiteiten ontzeggen, in het kader van de algemene gezondheid? Dat is niet duidelijk.’

Marge

Een telefoontje naar woordvoerder Michaël Devoldere van het kabinet van Vlaams minister van onderwijs Ben Weyts (N-VA) brengt niet meer duidelijkheid. ‘Wij hebben bewust alleen de algemene regels vastgelegd en marge gelaten aan de individuele scholen. Die kunnen samen met hun preventiedienst een lokale risicoanalyse maken en op basis daarvan een evenwicht zoeken tussen het belang van de leerling in kwestie en de bescherming van de andere leerlingen en personeelsleden. Wij krijgen daar in ieder geval slechts sporadisch vragen over. Op enkele gevallen na hebben we de indruk dat scholen er in overleg met ouders wel uit geraken.’

Redelijke aanpassingen

‘De antidiscriminatieregelgeving zegt ook dat de school verplicht is om “redelijke aanpassingen” voor personen met een handicap te doen’, aldus professor Vrielink. ‘Wat een handicap is, wordt daarbij erg ruim gedefinieerd en kan allerlei (chronische) aandoeningen, inclusief psychologische omvatten, zodat ook de bewuste allergie eronder kan vallen. Maar het is ook een afweging wat een “redelijke” en proportionele aanpassing is, zowel wat de financiële kostprijs betreft als wat de sociale implicaties voor de leerling en de gezondheidsrisico’s voor de anderen betreft. Als ouders en school er onderling niet uit raken en een dergelijke zaak komt tot in de rechtbank, dan zal de rechter moeten oordelen of aan de proportionaliteit is voldaan’, zegt Vrielink, die nog geen weet heeft van precedenten.

Of hier dan sprake is van discriminatie, of van een andere schending van de mensenrechten, zoals in het Facebookbericht wordt beweerd? Vrielink: ‘Het is vooral niet zo eenduidig als het in dat bericht wordt voorgesteld. Het zou kunnen dat een rechter de behandeling van deze leerling ziet als discriminatie of als een inbreuk op de mensenrechten, maar ik zou er mijn hand niet voor in het vuur steken.’

Burgerarrest

Los van de vraag of de directeur al dan niet in de fout ging, zijn juristen het erover eens dat een burgerarrest in dit geval niet gerechtvaardigd was.

Advocaat Francis Carron: ‘Het burgerarrest is louter bedoeld voor de specifieke situaties van heterdaad. De bedoeling is dat er geen bewijsmateriaal verdwijnt en dat de vermeende dader niet wegvlucht. Denk bijvoorbeeld aan een inbraak of een winkeldiefstal. Dit is hier geenszins het geval. Heterdaad is een uitzonderingsprocedure en moet dus strikt geïnterpreteerd worden. Hier heeft men duidelijk de bedoeling een recht af te dwingen, en dat is uiteraard niet de bedoeling van de heterdaadprocedure. Die kan hier dan ook niet worden ingeroepen.’

‘De auteur van het bericht citeert letterlijk het correcte artikel uit de wet op de voorlopige hechtenis van 20 juli 1990, maar neemt wel een loopje met de draagwijdte ervan’, zegt professor strafrecht Raf Verstraeten (KU Leuven). ‘Artikel 1 van die wet zegt dat particulieren die iemand op heterdaad betrappen bij een misdrijf die persoon mogen “vasthouden” – niet” arresteren” of “aanhouden”, want dat blijft voorbehouden aan politie, parket en onderzoeksrechter. Particulieren mogen de dader dus tijdelijk zo nodig fysiek vasthouden, in afwachting van de komst van de politie, die ze in dat geval meteen moeten waarschuwen. Een klassiek voorbeeld is dat van de winkeldetective die een dief betrapt en die tijdelijk bij zich kan houden om te vermijden dat hij of zij de benen neemt.’

Het burgerarrest is volgens professor Verstraeten alleen mogelijk in het geval van een duidelijk misdrijf waarbij men de dader op heterdaad betrapt. ‘Het is geen vrijbrief om het recht in eigen handen te nemen.’ Verstraeten acht een burgerarrest volstrekt onmogelijk in dit geval, waar het gaat om (vermeende) discriminatie. ‘Dat vraagt een interpretatie, en het is niet aan de burger om die interpretatie te doen. Bovendien is discriminatie op zich geen strafrechtelijke inbreuk. Het in het openbaar aanzetten tot discriminatie is dat wel, maar dat is niet waarover het hier ging.’