Factcheck: Nee, dit oude filmpje bewijst niet dat Chiro Aktivo nog altijd ‘Tien kleine negers’ zingt

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op Facebook doet een filmpje de ronde waarin leden van Chiro Aktivo uit Wielsbeke het kinderlied ‘Tien kleine negers’ zingen. Het fragment, dat de jeugdbeweging veel kritiek opleverde, blijkt echter elf jaar oud. De chirogroep heeft het bewuste lied ondertussen uit zijn repertoire geschrapt.

Op 2 september post een Facebookgebruiker een filmpje op zijn tijdlijn. ‘Blijkbaar is het voor sommigen dus ook doodnormaal om liedjes te zingen waarin “negers” 1 voor 1 sterven?’ luidt het bijschrift. Als bron voor het filmpje verwijst de man naar het YouTubekanaal van Chiro Aktivo, een jeugdbeweging uit Wielsbeke. Het bericht wordt 57 keer gedeeld en bereikt zo meer dan 6400 mensen.

Amerika

Volgens Wikipedia is ‘Tien kleine negers’ een Amerikaans kinderliedje (‘Ten little niggers’) uit 1868. Het is een aftelrijm waarbij een gezelschap van tien kleine negertjes bij ieder couplet kleiner wordt. Het werd oorspronkelijk in 1868 uitgebracht als ‘Ten Little Injuns’, waarin indianen de hoofdrol speelden, en kwam een jaar later als ‘Ten Little Niggers’ uit. Die versie werd gezongen in de zogenaamde minstrel shows, een vorm van vaudevilletheater waarbij blanken optraden met zwarte schmink op hun gezicht om de spot te drijven met Afro-Amerikanen. Het lied waaide over naar Europa en werd van generatie op generatie doorgegeven in heel wat Vlaamse jeugdbewegingen, wat niet betekent dat iedereen zich daarom bewust was van de inhoud of de geschiedenis van het lied.

Elf jaar oud

Op het YouTubekanaal van Chiro Aktivo vinden we het bewuste filmpje niet terug. We sturen een bericht naar de chirogroep en krijgen antwoord van Steffen Moerman. ‘Dit betreft wel degelijk een filmpje van ons, maar het dateert van zo’n 11 jaar geleden, tijdens een kamp in Lommel’, schrijft hij. ‘Enkele maanden geleden heeft dezelfde Facebookgebruiker dit al op zijn pagina gepost.’ In die eerdere post zegt de auteur expliciet dat het zingen van het lied racistisch is.

‘Wij schrokken ons toen een ongeluk dat dit nog steeds op onze YouTubepagina stond, en hebben het dan ook meteen verwijderd’, schrijft Moerman. ‘Wij voelen ons zwaar aangevallen door deze berichten. Om te beginnen is het fake news omdat deze Facebookposts de indruk wekken dat dit liedje bij ons nog steeds gezongen wordt, wat helemaal niet het geval is. In de versie die “Nonkel Joris” in het filmpje zingt komt de tekst waarnaar de auteur aan het eind van zijn bericht verwijst – over de ‘negerin’ waarmee het laatste negertje weer ’tien kleine negertjes’ maakt – bovendien niet voor.’

‘We willen als chirogroep niet geassocieerd worden met racisme. Dit filmpje moet gekaderd worden in de tijdsgeest van elf jaar geleden en mag niet worden getoetst aan de normen van vandaag’, aldus nog Moerman. ‘De persoon die het bericht postte heeft het toen van zijn pagina verwijderd, maar begin september verscheen het filmpje daar opnieuw’, zegt Moerman. ‘Zijn bericht leidde onder meer tot hatelijke reacties op onze Instagrampagina.’

Oud filmpje

Het betreft dus volgens Chiro Aktivo een filmpje uit 2010, maar kan de jeugdbeweging dat ook bewijzen? Moerman verwijst naar de slechte beeldkwaliteit, maar dat bewijst op zich niets, zegt Jurgen Dedeckere, opleidingshoofd Multimedia en Communicatietechnologie aan Erasmushogeschool Brussel. ‘Zelfs tegenwoordig zijn er nog verouderde gsm’s in omloop die dezelfde kwaliteit kunnen filmen.’

Chiro Aktivo heeft ook een screenshot van de YouTubevideo waarop reacties staan van twee jaar geleden. Die bewijzen alvast dat het geen recent filmpje is.

Nonkel Joris

Overtuigender is het feit dat er op het YouTubekanaal van de chirogroep in die periode nog video’s van “Nonkel Joris” werden opgeladen.. Zo vinden we er een ander filmpje uit 2010, gefilmd in hetzelfde lokaal, met dezelfde mensen, in dezelfde kleren:

Bovendien heeft Jurgen Dedeckere op de internetarchiefsite archive.org een snapshot teruggevonden van een pagina met filmpjes van een chirokamp in Lommel in 2010. De filmpjes zelf zijn niet meer zichtbaar, maar één ervan draagt de weinig verhullende titel ‘NONKEL JORIS – 10 KLEINE NEGERS’.