Factcheck: Nee, de effectiviteit van mondmaskers valt niet in vaste percentages uit te drukken

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Op sociale media circuleren afbeeldingen die het beschermende effect van mondmaskers in percentages gieten. De algemene idee erachter klopt: bij contact tussen een zieke en een gezond iemand verkleinen mondmaskers de kans op besmetting. Alleen is het misleidend om die besmettingskans in percentages uit te drukken.

Onderstaande afbeelding wordt gretig gedeeld op Facebook. Maar liefst 227.000 gebruikers kregen ze al te zien. Ze geeft vier situaties weer: links zien we telkens een met covid-19 besmet persoon, rechts een gezond iemand. Afhankelijk van wie al dan niet een mondmasker draagt, zou de besmettingskans volgens de afbeelding dalen van 90 procent (als geen van beiden een masker draagt) tot 1,5% (wanneer beide personen een mondmasker dragen).

Er circuleren wel meer afbeeldingen die op een eenvoudige manier de werking van mondkapjes illustreren, en die mensen vooral willen aanzetten tot het gebruik ervan. Bij sommige afbeeldingen staat die boodschap ook expliciet vermeld.

Discussie

Op zich lijkt dat geen slechte zaak. Mondmaskers zijn in ons land voorwerp van discussie, terwijl ze volgens gezondheidsexperten wel degelijk hun nut hebben bij het voorkomen van coronabesmettingen en ze een duidelijke rol kregen toebedeeld in de Belgische exitstrategie.

Herman Devriese is diensthoofd preventie en milieu van UZ Leuven, en in die functie verantwoordelijk voor de mondmaskers voor de 10.000 medewerkers van het ziekenhuis. ‘De idee achter de afbeelding klopt’, zegt Devriese. ‘Wanneer een besmettelijke zieke in contact komt met een gezonde persoon, dan is de kans op besmetting kleiner wanneer ze allebei een mondmasker dragen. Alleen zijn er nog geen wetenschappelijke studies gepubliceerd die een bewijs leveren voor de vermelde percentages.’

Type

‘We weten dat het coronavirus wordt overgedragen via druppels. Enerzijds via grotere druppels uit de luchtwegen, anderzijds via aerosolen, dat zijn fijnere druppeltjes die in de lucht zweven en die we dus kunnen inademen. Eén of andere vorm van gezichtsbedekking kan beschermend werken omdat ze die kleine en grote druppels tegenhoudt waarmee het coronavirus zich verspreidt.’

‘Maar het risico op overdracht is sterk afhankelijk van het type masker. Stoffen mondmaskers, bijvoorbeeld, houden de grotere, gevaarlijkste druppels tegen, maar de kleinere aerosoldruppels kunnen wel door de stof heen gaan. Bij de ademhalingsbeschermingsmaskers, ook gekend als de FFP-maskers, is dat in principe niet zo.’

Niet alleen het soort materiaal speelt een rol, ook bepalend is hoe goed het masker aansluit op het aangezicht. Hoe beter het aansluit, hoe kleiner de kans op besmetting. ‘Stoffen en chirurgische maskers zijn niet lekdicht’, zegt Devriese. ‘Bij die maskertypes kunnen de kleinere druppels via de lekstroken aan de zijkant in beperkte mate binnendringen. Bij de FFP-maskers is dat bijna niet het geval, omdat die veel beter aansluiten op het aangezicht.’

Gebruik

Nog een aspect waaraan de afbeelding voorbijgaat: de manier waarop mondmaskers worden gebruikt. ‘Het is niet evident om een mondmasker langdurig consistent te gebruiken’, weet Devriese. ‘Als je niet de juiste hygiëneregels volgt en je masker te lang draagt, het niet op de juiste manier wast of het regelmatig aanraakt, dan verminder je de efficiëntie van het masker.’

Verder spelen ook de omstandigheden waarin de mondmaskers worden gebruikt een rol. Devriese: ‘In de buitenlucht drogen druppels sneller op dan binnen, waardoor het risico op het inademen van besmettelijke virusdeeltjes kleiner wordt.’

Al die factoren maken het dus bijzonder moeilijk om percentages te plakken op het besmettingsrisico. Behalve onwetenschappelijk kunnen die percentages ook gevaarlijk zijn, vindt Devriese. ‘Overdrijf je het risico, dan maak je mensen misschien nodeloos angstig. Minimaliseer je het risico, dan creëer je een vals gevoel van veiligheid. In ieder geval blijven afstand houden en handen wassen eenvoudige en belangrijke maatregelen.’