Factcheck: ‘Meer doden door verslaving aan alcohol dan aan tabak’

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Dat zei Onafhankelijk parlementslid Jean-Marie Dedecker onlangs in de Kamer. Maar klopt dat wel?

Op 4 februari heeft de Kamer een wetsvoorstel voor een volledig reclameverbod op tabaksproducten goedgekeurd. Onafhankelijk parlementslid Jean-Marie Dedecker onthield zich: ‘Wij zijn bezig met een verbodsmaatschappij. Ik pleit vandaag niet ter verdediging van het roken, maar wat is het volgende? Alcohol? Er zijn veel meer doden door verslaving aan alcohol dan aan sigaretten.’

Klopt die laatste bewering? Cijfers van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO spreken dat tegen. Wereldwijd zijn 3 miljoen overlijdens per jaar gerelateerd aan alcohol, terwijl tabak jaarlijks verantwoordelijk is voor 8 miljoen sterfgevallen.

Ook in ons land is tabak een grotere risicofactor dan alcohol. In 2017 was 5% van alle overlijdens in België te wijten aan alcohol. Dat komt neer op ongeveer 6000 sterfgevallen. Daartegenover kan tabak gelinkt worden aan 17% of ruim 20.000 overlijdens. Bij mannen zijn de cijfers bijna dubbel zo hoog als bij vrouwen, zowel voor alcohol (8% van de overlijdens bij mannen tegenover 4% bij vrouwen) als voor roken (25% tegenover 12% ).

Het gaat hier om risicoberekeningen die worden uitgevoerd door het Institute for Health Metrics and Evaluation (IHME) van de University of Washington in Seattle. Exacte cijfers bestaan niet, omdat van individuele overlijdens bijna nooit bekend is of tabak en alcohol de oorzaak zijn.

‘Voor elke doodsoorzaak, bijvoorbeeld leverfalen, moet worden geschat hoeveel er te wijten zijn aan alcohol of tabak’, legt dokter Matthijs Goossens van de Stichting tegen Kanker uit. ‘Bij de registratie van de doodsoorzaken staat namelijk niet “leverfalen te wijten aan alcohol” maar gewoon “leverfalen”.’

‘Op populatieniveau gaan we daarom op een statistische manier na hoeveel sterfgevallen gelinkt zijn aan een bepaalde risicofactor’, verduidelijkt epidemioloog Brecht Devleesschauwer van het Belgisch gezondheidsinstituut Sciensano. ‘Daarvoor combineren we informatie over de frequentie van de risicofactor, het verhoogde risico op sterfte per risicofactor, en het aantal sterfgevallen.’

Voor een groot deel van de tabakssterfte is longkanker de doodsoorzaak. Volgens berekeningen van het agentschap Zorg en Gezondheid valt 82% van de longkankers toe te schrijven aan tabak. Het IHME noteerde ongeveer 7000 overlijdens aan longkanker in 2017, waarvan men dus zo’n 5700 kan linken aan tabak.

Ook alcohol kan op deze manier worden gelinkt aan verschillende kankers. ‘Al kun je voor een deel van de sterfgevallen wel een veel directere link leggen, namelijk als de sterfte rechtstreeks veroorzaakt werd door alcoholmisbruik’, zegt Devleesschauwer. Volgens Zorg en Gezondheid is dat vooral het geval bij leverziekten en psychoses.

Bovendien, merkt Devleesschauwer op, gaan de sterftecijfers niet altijd over verslavingen: ‘Ook gewoon alcoholgebruik leidt tot een verhoogd risico op verschillende aandoeningen.’

De Kankerlijn verwijst naar een rapport van de Europese Unie, State of Health in the EU. ‘Daaruit blijkt dat 4 op de 10 sterfgevallen in België een vermijdbare doodsoorzaak hebben’, zeggen Veerle Maes en Lore Pil van de dienst preventie. ‘Roken staat hiervan nog steeds stipt op nummer één.’