Factcheck: ja, er dreigt een tekort aan de juiste vaccinspuiten en injectienaalden

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Volgens berichten op Twitter en Facebook heeft de federale regering te laat en te weinig geschikte injectiespuiten en naalden besteld voor de coronavaccinaties. In de Kamercommissie Volksgezondheid van 12 januari gaf bevoegd minister Frank Vandenbroucke (SP.A) toe dat er een tekort dreigt aan een bepaald soort spuiten, waardoor een ‘flessenhals’ kan ontstaan in de vaccinatiecampagne.

Op 6 januari plaatst Carine Knapen onderstaand bericht op Facebook. Het wordt 816 keer gedeeld en bereikt 138.000 Facebookgebruikers.

Volgens dit bericht zijn minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (SP.A) en zijn team vergeten om naalden en ander vaccinatiemateriaal te bestellen. Ze zouden er op 16 december nog niet bij stilgestaan hebben dat speciaal ontwikkelde naalden en spuiten nodig waren voor de coronavaccinaties, en nu zouden die niet meer op grote schaal beschikbaar zijn.

Zoals Knapen in haar tekst aangeeft, is de bron van dit bericht Philip Roose. Hij tweette het op 5 januari. Roose is een twitteraar met meer dan 11.000 volgers. Hij woont op Sicilië en laat zich van daaruit wel vaker kritisch uit over de Belgische politiek.

In de reacties op zijn tweet komen vragen naar de bron voor die informatie. Op Twitter wil Roose niet meer kwijt dan dat het gaat om informatie van ‘insiders’. We stellen op 13 januari de vraag aan Roose via een privébericht en krijgen volgend antwoord: ‘Mijn info komt van iemand die betrokken is bij het uitwerken van de vaccinatiestrategie. Ik geef uw contact aan die persoon door, dan kan u zelf met die persoon verder spreken indien die dat wenst.’ Tot op vandaag heeft die persoon ons niet gecontacteerd.

Flessenhals

Op 12 januari stelt kamerlid Kathleen Depoorter (N-VA) in de Kamercommissie Volksgezondheid een mondelinge parlementaire vraag aan minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (SP.A) over de bestellingen van spuiten en naalden. (Zie videofragment vanaf 08:50).

De minister antwoordt (zie videofragment vanaf 1:23:50) dat de Belgische overheid voldoende spuiten en naalden heeft besteld om de bevolking te vaccineren tegen covid-19. ‘Maar’, zo voegt hij toe, ‘we weten sinds kort dat verpleegkundigen 6 dosissen in plaats van 5 kunnen halen uit één flacon van het Pfizer-vaccin. Daarvoor hebben ze wel spuiten van 1 milliliter nodig’, zegt de minister. ‘We hebben 4 miljoen stuks van die 1-milliliterspuiten besteld, waarvan er 384.000 geleverd zijn in december en er nog eens 3.600.000 geleverd zullen worden op 15 maart. Het zou kunnen dat er tussen begin februari en midden maart een tijdelijk tekort ontstaat aan die 1-milliliterspuiten en dat zou kunnen leiden tot een flessenhals bij de uitrol van de vaccinatiecampagne’, aldus de minister. ‘Er zijn wel voldoende 2-milliliterspuiten beschikbaar, waarmee we ook kunnen vaccineren, maar daarmee kunnen we geen 6 dosissen uit een flacon halen in plaats van 5’, aldus nog Vandenbroucke.

De minister vertelt ook dat de regering nu op zoek is naar bijkomende beschikbaarheid, maar dat het niet makkelijk is om die spuiten te vinden. ‘We hebben ook ingeschreven op een Europese groepsaankoop, maar die loopt vertraging op.’

Niet nieuw

Kamerlid Kathleen Depoorter (N-VA) betwist dat de nood aan 1-milliliterspuiten ‘nieuwe informatie’ zou zijn, zoals de minister in zijn antwoord stelt. ‘We weten al maanden dat het volume van het Pfizer-vaccin 0,3 milliliter bedraagt. Iedere dokter of apotheker weet dat je geen 2-milliliterspuit gebruikt om zo’n klein volume in te spuiten, maar wel een 1-milliliterspuit. Daarnaast heb je ook een extra fijne naald nodig om de laatste druppel uit het flacon te kunnen halen,’ zegt Depoorter. ‘Die naald moet nog fijner zijn dan de naalden die standaard worden gebruikt bij de 1-milliliterspuiten. Alleen met die combinatie van spuiten en naalden zijn we zeker dat we erin slagen om 6 dosissen uit een Pfizer-flacon te trekken, terwijl de versnelde vaccinatiestrategie is berekend op die 6 dosissen per flacon.’

Sofie Merckx, Kamerlid voor de PTB en huisarts, beaamt: ‘Een dosis van 0,3 milliliter afmeten met een spuit van 2 milliliter is aartsmoeilijk en levert veel verlies op. Iedereen die ooit een spuit heeft gezet, kan je dat vertellen. Ik vind het hallucinant dat niemand meteen de juiste spuiten heeft besteld. In het slechtste geval kunnen we de vaccins ook met de grotere spuiten zetten, maar dat betekent dan een groot verlies aan vaccins. Wat bijzonder jammer is, nu elke dosis telt.’

Meermaals gesignaleerd

Nochtans zag Depoorter dit probleem al lang aankomen, en heeft ze dit al vele keren aangekaart in het parlement, zo zegt ze zelf, en zo bevestigt ook haar collega Sofie Merckx. Depoorter: ‘Ik ben apotheker en koop zelf ook spuiten aan. Vorige zomer hoorde ik van mijn leverancier, Becton Dickinson (BD), die ook de leverancier is van de overheid, dat er een tekort aan 1-milliliterspuiten dreigde, omdat alle landen die aan het opkopen waren ter voorbereiding van hun vaccinatiecampagnes. Daarom heb ik in de Kamercommissies Volksgezondheid van 14 juli, (vraag 13), 28 juli (vraag 01.05) en 18 augustus (vraag 01.01) aan toenmalig minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open VLD) gevraagd of zij al voldoende materiaal had besteld. Ik kreeg nooit echt een antwoord op die vraag.’

Op 26 juni verspreidde de belangenorganisatie European Biosafety Network, waarin de leveranciers van medisch materiaal vertegenwoordigd zijn, een persbericht waarin ze de Europese lidstaten ertoe opriep om het nodige materiaal te bestellen, omdat tekorten dreigden. In dat bericht werd expliciet verwezen naar het gebruik van de juiste spuiten en naalden. Standaardspuiten en -naalden zijn niet aangewezen zijn voor deze grootschalige vaccinatiecampagne, zegt het bericht letterlijk, omdat die leiden tot een te groot verlies, wat niet aanvaardbaar is gezien de schaarste aan vaccins in de eerstkomende maanden.

Volgens Depoorter vond Maggie De Block die verwittiging ‘overdreven’. Uit een artikel in het vakblad De Specialist van 31 juli waarin werd gewaarschuwd voor een tekort aan spuiten en naalden, blijkt dat De Block zich op dat moment weinig zorgen maakte. ‘Het heeft geen zin om nu al massaal spuiten en naalden te bestellen, als we nog niet weten in welke variant het vaccin zal komen’, liet haar woordvoerder toen optekenen. Hij verwees ook naar de Europese groepsaankoop waarop ons land had ingetekend.

Vandenbroucke

‘Toen in oktober de nieuwe regering geïnstalleerd was, heb ik minister Vandenbroucke en zijn kabinetschef erop attent gemaakt dat ze die spuiten beter zouden bestellen. Tijdens een actualiteitsdebat in de Kamer op 13 november bleek dat nog altijd niet gebeurd. De minister bevestigde toen wel dat de federale regering voor al het nodige vaccinatiemateriaal zou zorgen’, zegt Depoorter.

Ook op 13 november, tijdens een hoorzitting van de Bijzondere Covidcommisie, gaf Xavier De Cuyper, administrateur-generaal van het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAAG), aan dat er een probleem was omdat er in de hele wereld geen 1-milliliterspuiten meer te vinden waren. ‘Eind november heeft de federale regering bij leverancier BD toch met veel moeite een extra bestelling van 8 miljoen spuiten en 8 miljoen naalden kunnen plaatsen, omdat Canada bereid was een levering af te staan’, aldus nog Depoorter.

Volgens Depoorter en Merckx zijn echter nog veel meer 1-milliliterspuiten en naalden nodig. ‘De regering is nu bij andere leveranciers op zoek, maar, als die al kunnen leveren, dan moet de kwaliteit ook nog onderzocht worden’, zegt Depoorter. ‘Rekenen op die Europese groepsaankoop is ook gevaarlijk. De Europese Unie is voor die aankoop afhankelijk van dezelfde leveranciers, en de mondmaskers die we in het voorjaar via zo’n Europese groepsaankoop hebben besteld, hebben we ook nooit gezien.’