Factcheck: het is niet bewezen dat zwemmen in koud water de immuniteit verbetert

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

‘In dit koude weer de zee ingaan, verbetert je immuunsysteem.’ Dat lazen we in De Krant van West-Vlaanderen. Maar het is niet wetenschappelijk bewezen.

Het is vaste prik in januari: zwemmers die aan onze kust het nieuwe jaar inzetten met een Noordzeeduik. In De Krant van West-Vlaanderengetuigde een van hen, Sofie Vergote. ‘In dit koude weer de zee ingaan verbetert je immuunsysteem.’ Het is een claim die wel vaker opduikt. Maar klopt hij ook?

‘Vorig jaar verscheen een interessante review over dit onderwerp’, zegt hoogleraar immunologie Joeri Aerts (VUB). ‘Daaruit bleek dat zwemmen in ijskoud water onder bepaalde voorwaarden – ervaren zwemmers met een goede gezondheid die het regelmatig en geleidelijk doen – gezondheidsvoordelen kan hebben. Enkele studies gingen specifiek over de effecten op het immuunsysteem: het aantal witte bloedlichaampjes nam soms toe wanneer mensen in koud water hadden gezwommen. Maar het is moeilijk om daar algemene uitspreken over te doen, door de grote verschillen tussen al die studies. In één studie viel dat effect bijvoorbeeld eerder toe te schrijven aan het voorafgaande saunabezoek. Om bovenstaande stelling hard te maken, is meer en beter onderzoek nodig. Wel opvallend: uit het artikel bleek dat het lichaam van ervaren “ijszwemmers” zich aanpast: als ze in het water komen, stijgt hun lichaamstemperatuur tot ruim 38 graden, daarna koelen ze geleidelijk af.’

Hoogleraar immunologie Bart Lambrecht (UGent) is sceptisch. ‘Uit enkele studies blijkt inderdaad dat bepaalde types witte bloedcellen toenemen bij blootstelling aan koud water. Maar dat wijst eerder op een ontsteking: de koude wordt als een indringer gezien. Er gebeurt dus wel íéts met ons immuunsysteem, maar dat wil niet zeggen dat virussen en bacteriën ook beter worden bestreden. Waar die monocyten – één soort witte bloedlichaampjes – wel voor kunnen zorgen, is de verbranding van vetweefsel. Maar dat wil niet zeggen dat het je ook beter beschermt tegen ziektes.’

Ook professor Kristine De Martelaer, verbonden aan de onderzoeksgroep MOVE (VUB) en auteur van Levenslang zwemmen, vindt dat er te weinig wetenschappelijke bewijzen zijn dat zwemmen in koud water onze immuniteit verbetert. ‘We weten wél uit onderzoek dat het een soort gymnastiek voor het cardiovasculaire systeem is. Wanneer we in koud water gaan, trekken onze oppervlakkige bloedvaten samen en wordt extra bloed naar de vitale delen gestuurd.’

Professor inspanningsfysiologie Jan Bourgois (UGent) sluit zich aan bij zijn collega’s. ‘Aanvankelijk richtte het onderzoek naar de effecten van onderdompeling in koud water zich, zeker sinds het zinken van de Titanic, vooral op de gevaren. Wie zich wil wagen aan zwemmen in koud water moet zich daar absoluut van bewust zijn: vooral het risico op cold shock is reëel en kan zelfs dodelijk zijn. Maar de laatste twintig jaar zijn er ook steeds meer onderzoeken naar mogelijke gezondheidsvoordelen. Voorlopig zijn de resultaten niet helemaal overtuigend. Al is het vanuit fysiologisch oogpunt wél een goed idee om ons lichaam af en toe uit te dagen, zodat het beter bestand raakt tegen stressoren zoals koude en hitte. Maar uiteraard altijd op een verantwoorde manier.’

Knack maakt onderdeel uit van Roularta Media Group.