Factcheck: het is niet aangetoond dat koffie beschermt tegen alzheimer

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

‘Koffie drinken zou risico op ziekte van Alzheimer verminderen.’ Dat lazen we onlangs in Metro. Maar er bestaat te weinig wetenschappelijk bewijs om van een oorzakelijk verband te spreken.

In Metro lazen we dat twee kopjes koffie per dag drinken je hersenen zou ‘wapenen tegen de ziekte van Alzheimer’. Er werd verwezen naar een Australische studie, waarvoor 227 gezonde 60-plussers ruim 10 jaar lang gevolgd werden. Zij vulden vragenlijsten in over hun koffieverbruik en legden om het anderhalf jaar cognitieve tests af. Een kleinere groep van 60 personen kreeg gedurende die tien jaar verschillende hersenscans om de hoeveelheid amyloïde-eiwitten te meten. De toename hiervan is een belangrijke voorspeller voor de ziekte van Alzheimer. Wat bleek? Wie veel koffie dronk, ging gemiddeld gezien minder snel cognitief achteruit en had een minder snelle opstapeling van amyloïde-eiwitten.

Deze resultaten moeten met een flinke korrel zout worden genomen, zegt professor Neurologie Rik Vandenberghe (UZ Leuven). ‘Het gaat om een relatief kleine studie met slechts 227 deelnemers en zelfs maar 60 mensen die de amyloïde-scans kregen. Bovendien werd hier een associatie aangetoond, maar geen oorzakelijk verband. Bij beginnende Alzheimer kunnen bijvoorbeeld ook de geur- en smaakzin worden aangetast. Wie minder goed ruikt en smaakt, zal misschien ook zijn koffieconsumptie aanpassen? En zo zijn er nog heel wat andere variabelen die een rol kunnen spelen.’

Eerder gebeurden al verschillende andere, grootschalige studies naar een mogelijke link tussen koffie en Alzheimer of andere vormen van dementie. Uit één meta-analyse uit 2018 bleek dat er geen significant verband was tussen koffieverbruik en het risico op Alzheimer, vertelt Vandenberghe. ‘Een andere studie, met ruim 200.000 gezonde deelnemers (60-73 jaar), toonde dan weer dat wie meer dan zes koppen oploskoffie per dag dronk, meer kans had op dementie en Alzheimer. Wie één tot drie koppen gemalen koffie per dag dronk, had dan weer minder kans op dementie. Voorlopig kunnen we dus nog niet met zekerheid stellen of er een duidelijk oorzakelijk verband is tussen koffieverbruik en Alzheimer.’

Al is de link tussen bepaalde voedingspatronen en Alzheimer absoluut interessant, vindt Vandenberghe. ‘Uit een grootschalige reviewstudie blijkt dat het zogenaamde MIND-DASH-dieet – een patroon met onder meer grote porties (groene) groenten, noten, granen, vis en weinig rood vlees, kaas en boter – geassocieerd is met een lagere kans op de ziekte van Alzheimer. Dit gaat over een volledig voedingspatroon, en dus niet over één bepaald bestanddeel. Koffie wordt bij deze studies voorlopig niet naar voren geschoven, al is verder onderzoek zeker zinvol.’

Ook professor Neurologie Jan Versijpt (UZ Brussel) staat eerder sceptisch tegenover deze studie. ‘Ik ben zelden onder de indruk van dergelijke associaties, omdat ze niets zeggen over een oorzakelijk verband. Er kunnen ook andere aspecten meespelen. Zo gaat de eerste fase van Alzheimer vaak gepaard met apathie en interesseverlies. Ik kan me voorstellen dat deze patiënten dan ook minder koffie beginnen te drinken, omdat dit toch een genotsmiddel is. Bovendien wordt hier gewerkt met 60-plussers. Terwijl we weten dat de ziekte van Alzheimer gemiddeld al op 40 à 50 jaar begint te ontwikkelen. De enige manier om een sluitend oorzakelijk verband aan te tonen, is een “interventionele” studie met twee groepen die jarenlang een bepaald dieet volgen – in dit geval koffie of geen koffie – zonder te weten in welke groep zij zitten.’

*Update: Na het verschijnen van dit factcheck-artikel, paste Metro het oorspronkelijke artikel aan tot een nieuwe versie. De titel en inleiding werden aangepast, en er werden onderaan twee paragrafen toegevoegd: ‘Daarmee bewijst de studie echter niet dat het effectief de koffie is die de ziekte doet vertragen. “De studie toont een associatie aan, maar geen oorzakelijk verband”, aldus professor neurologie Rik Vandenberghe (UZ Leuven) aan Knack. “Bij beginnende alzheimer kunnen bijvoorbeeld ook de geur- en smaakzin worden aangetast. Wie minder goed ruikt en smaakt, zal misschien ook zijn koffieconsumptie aanpassen? En zo zijn er nog heel wat andere variabelen die een rol kunnen spelen.” Toch mogen we de link tussen voeding en Alzheimer niet links laten liggen. “Uit een grootschalige reviewstudie van de American Society for Nutrition blijkt dat het zogenaamde MIND-dieet – een patroon met onder meer grote porties (groene) groenten, noten, granen, vis en weinig rood vlees, kaas en boter – geassocieerd is met een lagere kans op de ziekte van Alzheimer”, weet professor Vandenberghe te vertellen aan Knack. “Dan gaat het om een volledig voedingspatroon, en dus niet over één bepaald bestanddeel. Koffie wordt bij deze studies voorlopig niet naar voren geschoven, al is verder onderzoek zeker zinvol.”‘

Knack maakt onderdeel uit van Roularta Media Group.