Factcheck: geen bewijs dat voedingsproducten sinds de middeleeuwen niet stegen qua prijs

‘De prijs van sommige voedingsproducten is niet gestegen sinds de middeleeuwen’: dat zei Pierre-Alexandre Billiet, ceo van retailorganisatie Gondola op Radio 2. Voor die stelling is echter geen bewijs.

Deze factcheck is uitgevoerd op basis van de beschikbare informatie op de datum van publicatie. Lees hier meer over hoe we werken.

Krimpflatie is een verscholen prijsverhoging waarbij producenten de prijs van een product gelijk houden, maar de hoeveelheid ervan in de verpakking verminderen. In de marge van een interview aan Radio 2 daarover zei Pierre-Alexandre Billiet, ceo van retailorganisatie Gondola: ‘De prijs van sommige voedingsproducten is niet gestegen sinds de middeleeuwen.’

Wanneer we Billiet vragen om welke producten het gaat, verwijst hij naar een grafiek over de tarweprijs in Engeland van 1264 tot 1996 op de site Our World in Data. Daarin blijken de tarweprijzen sterk te schommelen, maar toch ook dat ze in de middeleeuwen meestal hoger lagen dan vanaf de twintigste eeuw.

‘Die grafiek houdt geen rekening met inflatie, waardoor er prijzen verschijnen die enkel rekening houden met veranderingen in productie en handel’, zegt voedselgeschiedkundige Peter Scholliers (VUB). ‘Beide worden sterk beïnvloed door revoluties sinds het midden van de negentiende eeuw: de mechanisering van landbouw, een betere selectie van dieren en gewassen, chemische bemesting enzovoort. Al die elementen leidden tot prijsverminderingen op lange termijn. Máár: inflatie kun je niet negeren.’

Jessica Dijkman (Universiteit Utrecht) onderzoekt voedselcrises in de late middeleeuwen. De inflatie in rekening brengen is volgens haar moeilijk over zo’n lange tijdsperiode. ‘Daarvoor heb je een vergelijkbaar pakket aan goederen nodig dat voortdurend door de consument werd aangeschaft, maar dat pakket is niet constant. In de middeleeuwen werden er andere dingen geconsumeerd dan nu. Daarom is het zo moeilijk om de inflatie over zo’n lange periode te berekenen.’

Over de kostprijs van specifieke voedingsproducten kan ook historicus Tim Soens (UAntwerpen) geen uitspraken doen: ‘Vergelijkingen van de prijs van voeding tussen 1300 en vandaag zijn altijd tricky, want hoe bepaal je de waarde van geld?’ Over het algemeen geldt volgens hem wel dat ‘voedsel vandaag relatief goedkoper is dan in de middeleeuwen. Mensen besteden vandaag een substantieel kleiner deel van hun budget aan voedsel.’ Naast de evoluties vanaf midden negentiende eeuw wijst Soens ook op de Wet van Engel. Die stelt dat naarmate het besteedbare inkomen toeneemt, het procentuele aandeel van voeding daalt. Die wet geldt op individueel niveau, maar is ook nuttig om tussen periodes te vergelijken.

De drie experts zijn het erover eens dat er geen bewijs is dat specifieke voedingsproducten in prijs gelijk bleven of daalden ten opzichte van de middeleeuwen. Aangezien Billiet hier ook geen bewijs voor aandraagt, op de grafiek op tarweprijzen na, achten we de stelling onbewezen.