Extra coronaverlof voor alleenstaande ouders? ‘Too little, too late’

Minister van Werk Nathalie Muylle (CD&V) lanceert het voorstel om alleenstaande ouders die tijdens deze crisis thuiswerken, ‘coronaverlof’ toe te kennen, een extra deeltijds ouderschapsverlof dat ze per week kunnen opnemen. Professor sociaal beleid Wim Van Lancker (KUL) is niet enthousiast. ‘Goedbedoeld, maar slechts een beperkte groep zal er beter van worden. En bovendien is de timing nogal ongelukkig.’

Aan het systeem voor extra ouderschapsverlof dat de minister voor ogen heeft, zijn nogal wat voorwaarden verbonden: minstens een van de kinderen in het gezin moet jonger zijn dan 12, het verlof kan alleen worden opgenomen om vier vijfde of halftijds te werken en de mogelijkheid geldt slechts tot het einde van dit schooljaar. Een alleenstaande ouder die van een voltijds naar een halftijds regime overschakelt, zou daarvoor een uitkering krijgen van 580 euro netto per maand.

Concreet zouden ouders dus de mogelijkheid krijgen om minder uren te werken, zodat ze meer tijd overhouden voor de begeleiding van het schoolwerk van hun kinderen, dat tijdens deze lockdown noodgedwongen thuis moet gebeuren. Nochtans benadrukten onderwijsspecialisten al meermaals dat het niet de bedoeling is dat ouders de rol van leerkracht overnemen.

Wim Van Lancker, professor sociaal werk en sociaal beleid aan de KU Leuven, begrijpt de logica achter de maatregel. ‘Veel ouders hebben het nu lastig. Voltijds werken terwijl de kinderen thuis zijn, makkelijk is dat niet, zeker niet als het gaat om jonge kinderen die veel zorg en intensieve begeleiding bij hun schoolwerk nodig hebben. Voluit werken is dan een utopie, en dat bezorgt ouders veel stress.’

‘Het is positief dat de overheid nadenkt over oplossingen voor een reëel probleem. Alleen ben ik niet geweldig enthousiast over dit concrete voorstel, vooral omdat ik vrees dat het zijn doel voorbij zal schieten. Om te beginnen is het erg restrictief: het is enkel voor alleenstaande ouders en biedt geen oplossing voor de vele andere gezinnen die ook worstelen met de combinatie thuiswerk en kinderen.’

‘Maar ook binnen de groep alleenstaande ouders, is de doelgroep die ervoor in aanmerking komt beperkt. We weten immers dat er in heel wat sectoren tijdelijke werkloosheid is ingevoerd, en in een aantal sectoren waar wel wordt gewerkt, is thuiswerk niet altijd mogelijk.

‘Alleenstaande ouders die thuis kunnen werken, zijn vaak mensen met een hoger opleidingsniveau en meer flexibiliteit bij het uitoefenen van hun job, de ‘happy few’ binnen de groep van alleenstaande ouders, zeg maar. Zonder hun moeilijkheden te willen minimaliseren, maar de grootste sociale problemen situeren zich wellicht bij de lager opgeleide alleenstaande ouders, die geen vast contract of gunstig statuut hebben, en die zich geen inkomensverlies kunnen permitteren. Om nog maar te zwijgen van freelancers of kleine zelfstandigen die helemaal geen recht hebben op ouderschapsverlof. In die zin riskeert dit voorstel de sociale ongelijkheid nog te vergroten, terwijl de echt kwetsbare gezinnen er niet mee bereikt worden.’

Van Lancker staat zeker niet afkerig tegenover een tijdelijk verlofstelsel om dit actuele probleem aan te pakken. ‘Maar dan wordt de mogelijkheid volgens mij beter veralgemeend, want er zijn veel gezinssituaties waar de problemen zich opstapelen. Er zou dan ook een voldoende genereuze vergoeding tegenover moeten staan, en het moet een tijdelijke mogelijkheid zijn, tot de scholen weer opengaan bijvoorbeeld. Ook de timing van dit voorstel is overigens wat vreemd, net nu die heropening in zicht komt. Tegen dat het systeem in voege kan treden, is de oplossing al nabij. Het is dus ’too little, too late’.’

Achterstand

Van Lancker geeft toe dat dé ideale oplossing niet bestaat, zeker niet in de huidige situatie, die we nooit eerder hebben meegemaakt. De vraag is echter of we van ouders kunnen verwachten dat zij de gevolgen van deze ongeziene toestand opvangen. Weegt de extra stress op hun schouders wel op tegen het eventuele leerverlies?

‘Het is natuurlijk wel belangrijk dat het leren voortgaat,’ benadrukt Van Lancker. ‘Zelfs als slechts één maand onderwijs wegvalt, dan heeft dat al grote consequenties voor de schoolloopbaan van kinderen. Ouders doen nu wat ze anders ook doen, namelijk de kansen van hun kind maximaliseren.

‘De mate waarin ouders kunnen helpen, heeft uiteraard veel te maken met hun sociale achtergrond, opleidingsniveau en werksituatie. Die verschillen zijn er altijd, maar nu de scholen dicht zijn, wordt die ongelijkheid nog versterkt en zijn de gevolgen nog groter voor wie achterblijft.

‘Het zal zaak zijn om die achterstand weg te werken, eens de scholen weer open gaan. Daarom alleen al pleit ik ervoor dat zo snel mogelijk te doen, eens het veilig kan. Maar ook het beleid lijkt die richting uit te gaan.’

Preteaching op school

In Gent lanceerde onderwijsschepen Elke Decruynaere (Groen) eerder deze week de oproep om kwetsbare kinderen tijdens deze lockdown wél naar school te laten komen. Op zich is dat niets nieuws: al sinds de sluiting van de scholen heeft het beleid scholen de ruimte gelaten om opvang te voorzien, niet alleen voor kinderen van ouders in zorgberoepen en cruciale sectoren, maar ook voor kinderen in moeilijke thuissituaties.

‘Alleen hebben we gemerkt dat die laatste groep niet komt, als je daar niet actief op werkt,’ zegt de schepen. ‘Al op vrijdag 13 maart, de dag waarop de coronamaatregelen in voege traden, stelden we vast dat net de meest kwetsbare ouders hun kinderen thuis hielden, uit angst voor besmetting. Die bezorgdheid over de gezondheidsrisico’s mogen we niet wegwimpelen. We moeten ouders geruststellen, door duidelijk te communiceren dat we die opvang op een veilige manier organiseren. Zo is er op elk moment slechts een beperkt aantal leerlingen tegelijk aanwezig op school, en beschikt het personeel over het nodige beschermingsmateriaal. Onze aanpak lijkt te werken: we zien dat het aantal kinderen op school stijgt, al blijft het, zoals uit gezondheidsoverwegingen ook de bedoeling is, een beperkte groep.’

De schepen is tevreden dat meer kinderen de weg naar die opvang hebben gevonden.

‘Voor gezinnen die klein behuisd zijn, waar meerdere kinderen in dezelfde ruimte hun schoolwerk moeten doen, en waar ouders niet in de mogelijkheid zijn om ondersteuning te bieden, wordt de druk wel heel groot. Voor die kinderen is het dan beter dat de ‘preteaching’ op school doorgaat, waar rust en ruimte is, waar al het nodige materiaal aanwezig is en waar begeleiders in de buurt zijn die wat uitleg kunnen geven. Op die manier kunnen kinderen de leerstof beter verwerken, maar het is ook een goede zaak voor hun welbevinden, want we mogen niet vergeten dat sommige kinderen hun sociale contacten heel erg missen.’

Kan dit bijvoorbeeld ook een oplossing zijn voor de alleenstaande thuiswerkende ouder die anders zijn toevlucht moet nemen tot het voorgestelde coronaverlof van minister Muylle? ‘Als we het hebben over “kwetsbare” ouders, dan willen wij bij Stad Gent dat begrip in deze situatie zeker niet te strikt invullen. In deze uitzonderlijke tijden zien we dat er zich ook crisissen voordoen in gezinnen die je volgens de algemeen aanvaarde socio-economische parameters niet als kwetsbaar zou beschouwen. Ook daar moeten we oog voor hebben.

‘Denk maar aan een alleenstaande mama die op instorten staat, kinderen met gedragsstoornissen die het extra moeilijk krijgen nu ze opgesloten zitten in een klein appartement, of situaties waar huiselijk geweld dreigt. Er is veel kwetsbaarheid die niet meteen zichtbaar is.

‘Daarom gaan wij zowel in onze scholen als in onze kinderdagverblijven op dit moment flexibel om met vragen van ouders. We geven ouders het vertrouwen, en daar wordt absoluut geen misbruik van gemaakt: het aantal kinderen in de crèches en de scholen is op dit moment beperkt tot een tiende van de normale capaciteit.’

Erkenning

Voor Decruynaere mag het voorstel voor corona-ouderschapsverlof gerust worden uitgebreid naar meer werkende ouders, zoals in het voorstel van Groen-Kamerlid Evita Willaert. ‘Maar ik ben al blij dat er eindelijk voorstellen op tafel liggen, alleen al omdat het een belangrijke erkenning is van de problemen waar ouders nu mee geconfronteerd worden.

‘We moeten absoluut voldoende oog hebben voor het welbevinden van ouders, want velen zijn zichzelf aan het verliezen. Het aantal uren dat zij besteden aan de begeleiding van het schoolwerk van hun kinderen loopt veel hoger op dan de richtlijn van twee uur per week per kind, zo is gebleken uit een recente studie van de Gentse universiteit naar ouders van kinderen met leerproblemen, en dat heeft onvermijdelijk een weerslag op hun eigen werk.’

Geruststellen

Is het geen idee om scholen en leerkrachten te sensibiliseren om het afstandsonderwijs zo te organiseren dat de inbreng van de ouders minder noodzakelijk wordt? Er is immers een groot verschil tussen een online les waarin de leerkracht de leerstof uitlegt en een PowerPoint waarbij de leerlingen het verder zelf moeten uitzoeken.

‘De manier waarop leerkrachten het afstandsonderwijs invullen, is tussen half maart en nu al sterk geëvolueerd,’ zegt Decruynaere. ‘De eerste weken waren zij nog zoekend, wat logisch is. Deze situatie was ook voor leerkrachten ongezien en we mogen niet vergeten hoeveel dit van hen vraagt. We zagen in de eerste weken dan ook dat er nog veel geïmproviseerd werd, en dat de communicatie via heel uiteenlopende kanalen verliep. Nu is het wel tijd om dat allemaal te stroomlijnen. Leerkrachten moeten onderling afspreken over opdrachten en deadlines, zodat het realistisch en haalbaar blijft voor kinderen en ouders.

‘Verder wil ik ouders ook op het hart drukken om zichzelf en elkaar niet te laten opjagen door berichten in de media en op sociale netwerken. Iedere ouder wil het beste voor zijn kinderen en doet wat hij of zij kan, maar een dag telt slechts 24 uur. Er mag in de communicatie over dat schoolwerk zeker wat worden gerustgesteld, en er moet voldoende aandacht zijn voor het welzijn van ouders. Want het laatste wat we willen is dat zij crashen.’