Expert sociale zekerheid Danny Pieters (N-VA): ‘Armoede is een relatief begrip geworden’

In een interview met Knack zet Leuvense vicerector Danny Pieters (N-VA) armoede in een ander perspectief. ‘Vandaag kunnen mensen die alles krijgen waar ze recht op hebben, op een min of meer treffelijke manier arm zijn.’

Wij horen altijd dat onze welvaartsstaat vooral mislukt in de strijd tegen armoede.

PIETERS: Een sociale zekerheid die alleen voor de armen zorgt, eindigt als een arme sociale zekerheid. Mensen die niet arm zijn, willen pas bijdragen als ze zien dat het systeem ook hén beschermt wanneer ze werkloos worden of met pensioen gaan. Ook die mensen moet je garanderen dat ze hun levensstandaard kunnen aanhouden.

Is bijvoorbeeld kinderarmoede dan geen groot probleem in België?

PIETERS: Die focus op kinderarmoede ergert me, eerlijk gezegd. Kinderarmoede bestaat namelijk niet. Er is alleen maar gezinsarmoede. In de Angelsaksische landen delen ze de armen traditioneel op in twee groepen: zij die er zelf schuld aan hebben, en zij die er niets aan kunnen doen. Kinderen kunnen er uiteraard nooit iets aan doen, en dus zijn zij ‘goede’ armen. Zelfs de Europese Commissie spreekt ondertussen over kinderarmoede, terwijl we natuurlijk gewoon de armoede moeten aanpakken.

Politici van uw partij zijn koortsachtig op zoek naar besparingen in de sociale zekerheid. Waar kunnen ze die vinden?

PIETERS: De N-VA heeft altijd gezegd dat ze de administraties wil aanpakken, en dat ze de uitkeringen niet per se wil verlagen. De structuur is zeker voor verbetering vatbaar. Vandaag zeggen de vakbonden dat ze de werklozen verdedigen, terwijl zij ook in de raden van bestuur van de RVA en de VDAB zitten: dat is als een consumentenorganisatie die ook een warenhuis openhoudt. En de ziekenfondsen zitten net zo goed in het RIZIV. Het zou beter zijn als er een nieuwe structuur komt die de rechten van de mensen écht verdedigt. Sociale partners zijn zo verweven met het systeem dat hen dat niet meer lukt. En daar zit waarschijnlijk ook een besparing in.

En wat met een bijdrage uit vermogens?

PIETERS: Als u een uitvoerbaar voorstel hebt, kan dat. Mij lijken erfenissen een mogelijke inkomstenbron. Politici noemen erfbelasting de meest onrechtvaardige belasting, omdat die bedragen eerder al belast zijn. Maar hoeveel mensen zijn rijk omdat ze hard gewerkt hebben, en hoeveel alleen omdat ze geërfd hebben van hun ouders? Als we vinden dat iedereen die dat kan moet werken voor de kost, is een belasting op grote erfenissen geen slecht idee.

Het is opvallend: net als uw partijgenoten begint ook u niet meer over de splitsing van de sociale zekerheid.

PIETERS: Die zou op zichzelf ook geen besparing opleveren. Door een splitsing zou de sociale zekerheid beter aansluiten bij de voorkeuren van de eigen bevolking: de Franstaligen zijn veel conservatiever als het over hervormingen gaat dan de Vlamingen – dat blijkt vandaag ook binnen de regering. Hervormen zou in Vlaanderen eenvoudiger worden.

In de tijd dat het debat daarover woedde, zeiden experts: ‘Vlaanderen is te klein voor zo’n verzekeringssysteem.’

PIETERS: In Luxemburg of Denemarken, landen die kleiner zijn dan Vlaanderen, werkt zo’n systeem anders prima. Pas voor een regio met minder dan een miljoen inwoners wordt het een echt probleem. Daar hoeven we ons al geen zorgen over te maken.

Waarom durft geen enkele regering zelfs maar een grote hertekening van onze sociale zekerheid aan, denkt u?

PIETERS: De sociale zekerheid heeft een ander tijdsperspectief dan de dagjespolitiek. Aanpassingen aan het systeem leveren pas baten – of kosten – op over twintig of dertig jaar. Dan zijn we een paar politieke generaties verder. Als je dat weet, begrijp je al beter dat de huidige politieke generatie er niet in geïnteresseerd is.