‘Euthanasieproces: is ‘uitbehandeld zijn’ bij kanker hetzelfde als bij autisme?’

‘Als dit proces, dat er niet had mogen komen, één ding duidelijk heeft gemaakt, dan wel dat de wet op euthanasie dringend herbekeken moet worden’, meent Knack-hoofdredacteur Bert bultinck.

‘Zij weten niet wat lijden betekent’, zei de betreurde filosoof Etienne Vermeersch drie jaar geleden in Knack. Vermeersch had het over mensen die elke vorm van euthanasie bij psychisch lijden ‘gewoon willen elimineren’. Het was een boude uitspraak van Vermeersch, een van de denkers achter de euthanasiewet die in 2002 goedgekeurd werd door de paars-groene meerderheid van Verhofstadt I. Het was ook een provocatieve uitspraak, aangezien veel van de tegenstanders van euthanasie bij psychisch lijden zich in katholieke hoek bevinden. Het menselijk lijden is voor katholieken een van de belangrijkste vraagstukken.

Op het fel gemediatiseerde proces in Gent staan drie artsen terecht na de euthanasie bij Tine Nys in 2010. De aanklacht is gifmoord. Het debat over het proces is veelkantig, maar het idee dat de artsen zich bij de euthanasie schuldig zouden hebben gemaakt aan een gifmoord botst met het rechtvaardigheidsgevoel. Uit alles blijkt dat Nys, die al enkele pogingen tot zelfdoding achter de rug had en jarenlang met zware psychiatrische problemen kampte, echt wilde sterven en dat die doodswens geen plotse oprisping was. Het idee dat de drie artsen nu een levenslange celstraf riskeren vanwege vergiftiging is onzinnig. Ook wie tegen euthanasie bij psychisch lijden is, begrijpt dat deze artsen geen gifmoord hebben begaan. Alleen al om die reden moet de wetgeving over euthanasie herbekeken worden.

Maar ook op gerechtelijk vlak zijn er vragen. Waarom werd aan de zaak eerst geen gevolg gegeven, door het parket van Dendermonde, waarna ze drie jaar later naar assisen werd doorverwezen door het parket van Gent? Welke halszaak heeft de procureur in Dendermonde gemist en werd door de procureur-generaal in Gent alsnog opgevist? De voorwaarden werden niet nageleefd, klinkt het. Gaat het dan om de diagnose van autisme, die minder dan twee maanden voor de dood van Nys werd gesteld, waarna er geen behandeling van autisme werd opgestart, zodat ze moeilijk ‘uitbehandeld’ kon worden genoemd? Gaat het over de huisarts van Tine Nys, die als adviserende arts volgens de wet onafhankelijk moest oordelen, wat moeilijk is als huisarts? Of gaat het over het feit dat Tine zelf de adviserende artsen opbelde, terwijl de uitvoerende arts dat eigenlijk had moeten doen? Het zijn allemaal pijnlijke en terechte vragen, maar ze gaan niet naar de kern van dit proces. Het is goed mogelijk dat een of meer artsen onzorgvuldig te werk zijn gegaan. Als dat zo is – en daar lijkt het wel op – dan is een blaam terecht. Maar het is absurd dat ze dan meteen voor moord moeten terechtstaan.

Het debat over euthanasie bij psychisch lijden verdient een betere context dan dit proces. Het echte debat gaat over de wenselijkheid van en de voorwaarden bij euthanasie bij psychisch lijden. Niet over de infuuszak met dodelijke vloeistof die op het gezicht van Tine Nys gevallen is, of andere lugubere flaters. In dat principiële debat hebben de critici van euthanasie bij psychisch lijden een aantal zinnige opmerkingen. Want is er dan echt géén verschil tussen de uitzichtloosheid van fysiek lijden en psychisch lijden? Is het ‘uitbehandeld zijn’ bij terminale kanker zonder meer hetzelfde als het ‘uitbehandeld zijn’ bij autisme? Kan de ongeneeslijkheid van psychische aandoeningen even definitief worden vastgesteld als de ongeneeslijkheid van fysieke? En zo nee, moet de wet dan toch niet expliciet ingaan op de verschillen tussen beide? Is de huidige wet niet te vaag? Moeten de voorwaarden niet opnieuw geëvalueerd worden?

Zelfs Etienne Vermeersch zei in Knack dat één maand tussen de schriftelijke aanvraag en de uitvoering van euthanasie wellicht te kort was. En is het zo vreemd om na te gaan of een zorgvuldige wet op ‘hulp bij zelfdoding’ geen beter spoor is bij een doodswens na ondraaglijk psychisch lijden?

Twintigers die na een stukgelopen relatie het noorden kwijt zijn en willen sterven krijgen op dit moment niet massaal euthanasie toegediend. En dat zal ook niet snel veranderen, zelfs niet als ze een psychiater vinden die hen het label ‘autisme’ opspeldt. Maar dat wil niet zeggen dat de wet vandaag perfect is. Vermeersch vond dat zijn tegenstanders niet wisten wat lijden betekent, maar enkele van hun vragen bij euthanasie zijn zonder meer relevant. Als dit proces, dat er niet had mogen komen, één ding duidelijk heeft gemaakt, dan wel dat de wet op euthanasie dringend herbekeken moet worden.