Europese Unie start toetredingsonderhandelingen met Albanië en Noord-Macedonië

Na jarenlange vertragingen hebben Albanië en Noord-Macedonië dinsdag in Brussel hun onderhandelingen met de Europese Unie over toetreding tot het blok opgestart. Beide landen waren al jaren kandidaat-lidstaat, maar pas gisteren/maandag stemden de EU-landen in met het openen van de onderhandelingen. Na Griekenland stond ook Bulgarije lange tijd op de rem.

Het was Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen die het startschot mocht geven. Geflankeerd door de Albanese premier Edi Rama en de Noord-Macedonische premier Dimitar Kovacevski stak ze tijdens een persmoment haar tevredenheid niet onder stoelen of banken. ‘Jullie bleven het vertrouwen in het toetredingsproces behouden’, sprak ze woorden van lof, verwijzend naar het oponthoud dat zowel in Tirana als in Skopje voor veel frustratie heeft gezorgd.

Albanië en Noord-Macedonië hadden gehoopt om op de Europese top van eind juni groen licht te krijgen voor de start van de onderhandelingen. Maar Bulgarije stak daar een stokje voor en bleef vasthouden aan zijn veto. Het land eiste voorafgaand aan de gesprekken concessies van Noord-Macedonië op het vlak van taal, geschiedenis en de bescherming van minderheden.

Wel kon Sofia zich vinden in een compromisvoorstel dat voor de top door Frankrijk was uitgewerkt, toen het land nog EU-voorzitter was. Parijs stelde onder meer voor dat Noord-Macedonië zijn grondwet zou aanpassen om de Bulgaarse minderheid in het land als dusdanig te erkennen. Van Bulgarije zou niet worden verwacht dat het de Macedonische taal erkent (die is volgens Sofia een Bulgaars dialect), maar wel dat het instemt met het gebruik ervan als officiële taal van de Europese Unie. Ondanks een diepe verdeeldheid over de tekst, stemde afgelopen weekend uiteindelijk ook het parlement in Skopje met de tekst in, meerderheid tegen oppositie.

De grondwetswijziging waar Noord-Macedonië zich nu toe engageert, kan nog heel wat voeten in aarde hebben, maar toch zetten Bulgarije en de andere EU-landen maandagavond meteen het licht op groen voor het opstarten van de toetredingsgesprekken – met Noord-Macedonië én Albanië, want beide dossiers waren politiek aan elkaar gekoppeld. Premiers Rama en Kovacevski vlogen dinsdag terstond naar Brussel voor het officiële startschot van de onderhandelingen. ‘Wat een historisch moment’, zei von der Leyen. ‘Vandaag openen Albanië en Noord-Macedonië de toetredingsonderhandelingen met de Europese Unie, en ik ben erg blij dat ik hier aan jullie zijde kan staan. Dit is jullie succes en dat van jullie burgers.’

De Commissievoorzitter wees erop dat Tirana en Skopje de voorbije jaren de rechtsstaat versterkt hebben, de strijd tegen corruptie hebben opgevoerd en verregaande economische hervormingen hebben doorgevoerd. ‘Jullie hebben al deze aanpassingen gedaan, niet alleen omdat ze noodzakelijk zijn voor het pad naar de Europese Unie, maar vooral omdat ze goed zijn voor jullie landen.’ Albanië en Noord-Macedonië zitten al lang in de wachtkamer van de Europese Unie. Albanië werd in 2014 als kandidaat-lidstaat erkend, Noord-Macedonië al in 2005. Eerst stond Griekenland op de rem omdat het met de Macedoniërs een bitter meningsverschil uitvocht over het gebruik van de naam Macedonië.

Na intensieve onderhandelingen verklaarde Skopje zich in 2018 bereid de naam van zijn land te wijzigen in Noord-Macedonië. Dat zette de deur open voor toetreding tot de NAVO, maar nog niet tot de EU. Het zou dus nog vier jaar duren vooraleer ook Bulgarije zich tot het opstarten van de toetredingsonderhandelingen bereid zou verklaren. Volgens de Noord-Macedonische premier Kovacevski gaat het om een ‘nieuwe start’ voor de hele Westelijke Balkan, die tot “welvaart en vooruitgang” zal leiden, zo zei hij in Brussel. ‘Dit is niet het begin van het einde, maar het einde van het begin’, zei de Albanese premier Rama dan weer, met een verwijzing naar Winston Churchill.

De toetredingsonderhandelingen kunnen vele jaren duren en er moet veel gebeuren voor de twee landen effectief zullen kunnen toetreden tot de EU, wilde Rama daarmee zeggen. Dat de gesprekken erg intensief kunnen zijn, bewijzen de andere kandidaat-lidstaten. Montenegro en Servië startten al in respectievelijk 2012 en 2014 hun onderhandelingen met de EU over toetreding op, maar een akkoord is voor geen van beide landen al binnen handbereik. Turkije is al sinds 1999 kandidaat-lidstaat, maar de gesprekken met Ankara liggen al jaren stil.

Ook Oekraïne en Moldavië zijn kandidaat-lidstaat, zij kregen dat statuut toegewezen tijdens de Europese top van vorige maand. Als eerste stap zal de Commissie nu met de onderhandelaars van Albanië en Noord-Macedonië het Europees acquis overlopen, het geheel van verordeningen, richtlijnen, verdragen, internationale akkoorden en andere wetgeving dat gestalte geeft aan de Europese Unie. Volgens von der Leyen moet dat Albanië en Noord-Macedonië in staat stellen ‘vertrouwd te geraken met de rechten en plichten van onze Unie’.

Maar dit zal erg snel gaan, zei ze. Vervolgens begint het echte werk, maar de eerste resultaten liggen al voor het grijpen: Albanië treedt op korte termijn toe tot het Europees mechanisme voor civiele bescherming, terwijl Noord-Macedonië een akkoord zal sluiten met Frontex. Dat moet de zending mogelijk maken van grensbewakingssteun naar het land.