‘Wat de Love Parade-tragedie ons leert over feesten in coronatijden’

Professor Thomas Ernst staat stil bij de tiende herdenking van de ramp op de Love Parade in Duisburg en will eraan herinneren dat waarschuwingen beter serieus genomen worden – zeker in coronatijden.

Op 24 juli 2010 kwamen op het grootste technofestival ter wereld, de Love Parade, honderden bezoekers in de verdrukking. Uiteindelijk werden aan de tunnel van de Karl-Lehr-Straße in Duisburg 21 bezoekers doodgedrukt en raakten meer dan 500 mensen gewond.

De meeste slachtoffers kwamen uit Duitsland, maar ook jongeren uit Australië, Bosnië en Herzegovina, China, Italië, Nederland en Spanje lieten het leven, bijna allemaal tussen de 18 en 25 jaar. Wat een vreedzaam feest van verschillende culturen moest worden, werd een internationale ramp.

Woelige geschiedenis

De eerste Love Parade wordt in 1989 in West-Berlijn nog aangekondigd als een politieke betoging over ‘Friede, Freude, Eierkuchen’ en 150 deelnemers dansen achter geïmproviseerde muziekwagens aan. In 1999 feesten al een miljoen feestgangers in de Tiergarten rond de Siegessäule – wat een ecologisch en ook financieel probleem blijkt zodat in 2004 en 2005 de Love Parade niet meer kan plaatsvinden.

In 2006 worden de rechten op dit struikelende evenement verkocht. Sindsdien gebruikt Rainer Schaller, de stichter van de fitness-keten McFit, de Love Parade als tool om jonge, sportieve mensen van zijn idee van discountfitness te overtuigen.

In 2007 verhuist Schaller de Love Parade naar het Ruhrgebied, waar 5 miljoen mensen in 53 steden leven. Dit stadslandschap is gegroeid in het industriële tijdperk en staat bekend om zijn kolen- en staalindustrie, die sinds de jaren zeventig in een crisis was terechtgekomen. Waar vroeger industrieel succes werd geboekt, moet nu een kennis- en cultuurlandschap groeien. In 2006 zijn de mensen tussen Duisburg en Dortmund dan ook zeer gelukkig met het goede nieuws uit Brussel: het Ruhrgebied zal Culturele Hoofdstad van Europa worden en mag als RUHR.2010 zijn internationale beeldvorming vernieuwen.

In 2007 en 2008 zijn de eerste twee Love Parades in Essen en Dortmund succesvol – ook al weten wij inmiddels dat de officiële cijfers voor de deelnemers (‘1,6 miljoen in Dortmund’) duidelijk naar boven gemanipuleerd zijn. De verantwoordelijken die in 2009 in Bochum de Love Parade moeten organiseren, voelen echter nattigheid: hun stad met 360.000 inwoners en een relatief klein Centraal Station zou maar moeilijk alle bezoekers kunnen opvangen.

Burgemeester Ottilie Scholz en politiechef Thomas Wenner staan onder bijzonder grote druk. Het gaat immers om positieve beeldvorming en toerisme-inkomsten. Toch beslissen zij uiteindelijk de Love Parade 2009 af te zeggen. Wenner schrijft een open brief over zijn bezorgdheid en vraagt de verantwoordelijken uit politiek, economie en media of zij het echt oké zouden vinden dat een technofeest misschien ‘slachtoffers voor de Metropole Ruhr‘ zou eisen. Enkele maanden later moet de 62-jarige vervroegd met pensioen gaan.

Twijfels in lokale kranten

In 2010 is de druk op Adolf Sauerland nog groter. Hij is al sinds 2004 burgemeester van Duisburg en met zijn stad gaat het slecht: van alle steden van het Ruhrgebied heeft Duisburg de hoogste werkloosheid. Bovendien hebben de organisatoren van RUHR.2010 ook nog eens beslist om de Love Parade 2010 in Duisburg deel van het officiële programma te maken: beelden van lachende en dansende jonge mensen moeten Duisburg in Europa – en het liefst de hele wereld – bekendmaken.

Ook in Duisburg bekritiseert politiechef Rolf Cebin de plannen. Toch zal het technofeest wel plaatsvinden. Na een hele reeks gesprekken wordt het terrein van het voormalige goederenstation vlakbij het Centraal Station gekozen. Bewoners van de omliggende straten uiten al op voorhand in lokale kranten hun twijfels over de keuze om de bezoekers door de Karl-Lehr-Straße te laten gaan.

Maar de druk om de Love Parade 2010 als deel van RUHR.2010 een succes te laten worden, is te groot: het feest zal op 24 juli 2010 moeten doorgaan. Met alle gekende gevolgen van dien.

Franz Kafka

Omdat de organisatie van een massa-event voortbouwt op complexe structuren in de politiek, media en overheid, dient het parket van Duisburg pas in 2014 een klacht in tegen tien personen: vier mensen verbonden aan Schallers bedrijf en zes verbonden aan de stad Duisburg. Pas eind 2017 gaat het proces écht van start. Op 4 mei 2020 wordt het stopgezet. Niemand wordt veroordeeld.

‘Uiteindelijk’, stelt documentairemaker Dominik Wessely (Loveparade vor Gericht), hadden veel mensen ‘het gevoel dat zij zelf ervoor hebben gezorgd dat dit evenement heeft kunnen plaatsvinden. En mogelijk ligt hier ook het motief dat men nadien niet zo precies wilde weten wie welke beslissingen heeft genomen om dit mogelijk te maken.’

In zijn finale beschikking somt de rechtbank in Duisburg een reeks factoren op die voor de ramp verantwoordelijk zijn. Maar zoals gemeld wordt niemand veroordeeld. Dat is voor families en vrienden van de dodelijke slachtoffers – en voor de overlevenden zelf – maar moeilijk vol te houden. Zij blijven achter met het frustrerende gevoel dat wij kennen uit Franz Kafka’s verhaal Vor dem Gesetz. De toegang tot de wet zal voor hen altijd gesloten blijven.

Wat politiek en justitie de slachtoffers niet kunnen geven, geven de gemeenschap en de culturele sector wel. In het initiatief LoPa 2010 hebben slachtoffers zich verenigd. Zij steunen elkaar en organiseren herdenkingen. De film Das Leben danach (2017) en het theaterstuk Parade 24/7 (2019) reflecteren op de dramatische gebeurtenissen in Duisburg en de gevolgen.

Allemaal verantwoordelijk

We moeten leren uit onze geschiedenis. Rampen die eens hebben plaatsgevonden, mogen zich niet herhalen. Sinds tien jaar weten wij dat vreedzame feesten in een grote massa op een warme zomerdag dodelijke gevolgen kunnen hebben.

Vandaag zitten wij met een pandemie en onzichtbare aerosolen. Maar in tegenstelling tot 2010 weet iedereen hoe groot het risico is om in een massa met onbekenden te feesten. Vandaag zijn wij allemaal verantwoordelijk.