Precies een maand voor de verkiezingen lopen de gemoederen in het Verenigd Koninkrijk alsmaar op. Een herenakkoord tussen de Brexit Boys, de rol van Rusland en een spervuur van toxische verwijten vliegen de Britten om de oren. Kan Johnson zijn broodnodige meerderheid in de wacht slepen? Of steekt Labourleider Corbyn alsnog stokken in de wielen?
Maandag kondigde voorzitter van de Brexit Party en europarlementslid Nigel Farage aan dat zijn partij niet opkomt in 317 kiesdistricten waar de Conservatieve Partij van Boris Johnson in 2017 de grootste werd. In de andere 333 gebieden neemt de partij wel de handschoen op. De beslissing van Farage, die niet in overleg met de regering-Johnson werd genomen, kwam als een verrassing. Vorige week deed hij het akkoord tussen de Britse regering en de Europese Unie af als de slechtste overeenkomst aller tijden. ‘Geen brexit is nog beter dan Johnsons brexit’, klonk het stellig.
Wat heeft het Europees Parlementslid dan over de streep getrokken? Volgens Farage is zijn beslissing een pragmatische keuze om een tweede referendum te vermijden. Johnsons belofte dat het Verenigd Koninkrijk maximaal tot en met 31 december 2020 in de transitieperiode blijft, heeft Farage naar eigen zeggen over de streep getrokken. Ook wil Farage toekijken op de belofte van Johnson dat het Verenigd Koninkrijk met het oog op een handelsakkoord niet te nauw aansluit bij de Europese regelgeving.
Toch lijkt het erg onwaarschijnlijk dat Johnson die beloftes zal kunnen nakomen. De administratie van het Verenigd Koninkrijk, die zich tijdens het EU-lidmaatschap niet met handelsakkoorden bezighield, heeft noch de capaciteit noch de ervaring om op elf maanden tijd een diepgaande overeenkomst met de Unie te onderhandelen. Johnson wil naar eigen zeggen een handelsakkoord dat verder gaat dan het CETA-verdrag met Canada, maar dat akkoord is na vijf jaar onderhandelen nog maar voorlopig én deels in werking getreden.
Farage zal het geïnde geld van mogelijke kandidaten niet terugstorten. Zijn partij verdient daardoor 175.000£.
Kortom: ofwel is Johnson bloedserieus over de deadline en volgt er in het beste geval tegen eind volgend jaar een flinterdun handelsakkoord. Ofwel zal Johnson de transitieperiode toch moeten verlengen en komt om een diepgaand handelsakkoord uit de brand te slepen waarbij het Verenigd Koninkrijk zich naar de Europese regels zal moeten schikken. Dat weet Farage maar al te goed. In werkelijkheid moest de partijvoorzitter tegemoetkomen aan de druk in eigen kringen. Veel partijleden en afgevaardigden willen voorkomen dat het Remain-kamp met de buit gaat lopen als het Leave-kamp de rangen niet sluit. Dat Farage zich op eigen houtje achter de Conservatieve Partij schaart, is eveneens veelzeggend voor de manier waarop die laatste de afgelopen maanden haar standpunten over de brexit heeft verhard.
De 3000 belangstellenden die stuk voor stuk 100 pond betaalden als voorwaarde om als kandidaat voor de Brexit Party op te komen, kunnen fluiten naar hun geld. Normaal kost het 500 pond om een kandidaat van de partij voor te dragen. Met andere woorden heeft de partij 300.000 euro ontvangen, maar spaart het met de beslissing 175.000 pond uit. Farage gaf maandagavond te kennen dat het geld niet wordt teruggestort naar de kandidaten die door zijn beslissing niet meer kunnen deelnemen.
Aardverschuiving?
Betekent de alliantie een politieke aardverschuiving? Niet noodzakelijk. In de kiesdistricten waar de conservatieven in 2017 aan het langste eind trokken, wordt het in de meeste gevallen iets gemakkelijker om opnieuw te winnen. Johnson verwelkomde het manoeuvre dan ook met open armen. Maar waar de Conservatieve Partij slechts een kleine voorsprong hadden op de Liberal Democrats kan de toenadering ook een omgekeerd effect hebben. Liberaal partijvoorzitter Jo Swinson was er na de aankondiging als de kippen bij om Johnson weg te zetten als een gepolijste versie van Farage. Wie tegen de brexit is maar doorgaans conservatief heeft gestemd om een Labourregering te voorkomen – vooral mensen uit het bedrijfsleven – zal door de alliantie sneller geneigd zijn om voor de meer gematigde liberalen te kiezen.
In districten waar de Brexit Party wel opkomt, wordt het voor Johnson en co. mogelijk iets lastiger. De Conservatieve Partij moet in die kieskringen extra zetels uit de brand slepen om een comfortabele meerderheid in het parlement te bemachtigen en het terugtrekkingsakkoord goedgekeurd te krijgen. In die districten zal het Leave-kamp dus moeten kiezen tussen de Brexit Party en de Conservatieve partij waardoor die laatste mogelijk cruciale stemmen kan verliezen. Maar ook het omgekeerde is waar. In de Labourdistricten waar tijdens het referendum voor de brexit werd gestemd, kan de Brexit Party ook kiezers afsnoepen van de Britse socialisten. Tactisch stemmen wordt hoe dan ook van belang.
Ook de alliantie tussen de Liberal Democrats, de Green Party en Plaid Cymru heeft nauwelijks effect.
Ook de recente alliantie tussen de Liberal Democrats, de Green Party en het Welshe Plaid Cymru mag niet worden overschat. Bij de tussentijdse verkiezing in kiesdistrict Brecon en Radnorshire begin augustus vormden de drie partijen een pro-Remainpact. De Liberal Democrats gingen uiteindelijk met de zetel van de Conservatieve Partij lopen. Maar Plaid Cymru behaalde bij de vorige verkiezingen in 2017 amper stemmen terwijl de Green Party geeneens opkwam. Ook in de andere kiesdistricten waar de drie partijen zich achter een gezamenlijke kandidaat scharen, tekent zich een gelijkaardig plaatje af.
Zelfs in het onwaarschijnlijke geval dat Labour en de Liberal Democrats de handen in elkaar slaan, is het effect niet noodzakelijk overal positief. Beide partijen huiveren van elkaars economisch model en voorzitter. Komt iemand van Labour op met de impliciete steun van de Liberal Democrats, dan is de liberale kiezer die tegen de brexit heeft gestemd misschien nog eerder geneigd om toch naar de Conservatieve Partij te vluchten.
Volgens een recente peiling van de antibrexitorganisatie Best for Britain zou een Remain-alliantie wel meer effect hebben dan de beslissing van Farage om niet op te komen waar de conservatieven de grootste blijven. Als Farage op zijn beurt had besloten om enkel op te komen in Leave-districten waar Labour de plak zwaait, zou het verlies voor Labour naar de Conservatieve Partij veel groter uitvallen.
Toxische campagne
Volgens de meeste peilingen heeft de Conservatieve Partij van Johnson momenteel een aanzienlijke voorsprong op Labour, groot genoeg voor een meerderheid in het Britse parlement. Maar met nog een volle maand te gaan, kan er nog veel veranderen. De verkiezingscampagne is intussen goed een week op gang getrapt, en dat verliep niet zonder slag of stoot. Zoals verwacht verloopt de stembusslag erg toxisch, sparen de partijen elkaar allerminst en komen interne conflicten in stroomversnelling aan de oppervlakte.
Vorige week opende de Britse krant The Telegraph met een uitspraak van Johnson waarin de Britse premier oppositieleider Jeremy Corbyn met voormalig Sovjetleider Jozef Stalin vergeleek. Dat kwam Johnson op flink wat kritiek te staan. Een dag later zei hoofd van het Lagerhuis Jacob-Rees Mogg dat de slachtoffers die vielen bij de brand in de Grenfelltoren onverstandig hadden gehandeld omdat ze naar het advies van de brandweer hadden geluisterd. Zowel Rees-Mogg als conservatief parlementslid Andrew Bridgen, die de uitspraken van de brexiteer verdedigde, heeft intussen zijn verontschuldigingen aangeboden.
Komt Johnson op zijn belofte terug en benoemt hij alsnog een eurocommissaris?
Daarnaast moest Alun Cairns, minister voor Wales, woensdag opstappen nadat een van zijn medewerkers een rechtszaak over vermeende verkrachting zou hebben tegengehouden. Cairns heeft altijd volgehouden dat hij geen kennis van de feiten had, maar afgelopen week dook een e-mail op die op het tegendeel leek te wijzen. Ook weigert de Britse regering al enkele weken om een intern rapport over mogelijke Russische inmenging tijdens de verkiezingen openbaar te maken. De Britse inlichtingendiensten hebben hun toelating voor publicatie gegeven, al is dat enkel mogelijk als ook de eerste minister dat doet. Volgens Dominic Grieve, voormalig conservatief parlementslid en voorzitter van de parlementaire werkgroep die het document liet opstellen, wil Johnson het rapport doelbewust achterhouden omdat het compromitterend materiaal bevat.
Bovendien maant de Europese Commissie de regering-Johnson intussen aan om een kandidaat-eurocommissaris voor te dragen. Nu de brexit tot en met 31 januari 2020 is uitgesteld, blijft het Verenigd Koninkrijk een volwaardige Europese lidstaat en moet het de Europese regels respecteren. Boris Johnson heeft de afgelopen maanden steevast herhaald dat hij geenszins van plan is om nog iemand voor te dragen. Vraag is of hij tijdens de verkiezingscampagne op die belofte zal willen terugkomen. Dinsdagmiddag vertrok er vanuit het Berlaymontgebouw een aanmaning naar Downing Street 10 dat vrijdag de deadline voor Johnson verstrijkt. Een woordvoerder van de premier liet maandag uitschijnen dat Johnson alsnog zijn kar zou keren.
Ook voor Labour was het week om snel te vergeten. Vicevoorzitter Tom Watson kondigde onverwacht aan dat hij opstapt en ook zijn functie van parlementslid naast zich neerlegt. Watson kon met Corbyn niet altijd door dezelfde deur, vooral omdat hij een fervent Remainer is die de Labourkiezer van de Tony Blairperiode vertegenwoordigde. Daarbovenop roepen enkele voormalige coryfeeën op om ditmaal niet voor Labour te kiezen omdat de partij de jarenlange zweem van antisemitisme niet van zich kan/wil afschudden. De socialisten werden bovendien geplaagd door een naar eigen zeggen grootschalige cyberaanval op hun campagneplatform.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
