Gebroken beloftes, strijd om visserijlicenties en moeilijke onderhandelingen over Gibraltar: tussen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie gaat het van kwaad naar erger. Verwacht wordt dat het de komende weken helemaal ontspoort.
Een klein jaar na wat het einde van de brexitonderhandelingen moest betekenen – Get Brexit Done – liggen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie nog steeds op ramkoers. Het gesprek tussen brexitminister David Frost en bevoegd eurocommissaris Maros Sefcovic van vorige week, verliep volgens ingewijden weinig hoopgevend. ‘Een van de koudste ontmoetingen die tot hiertoe heeft plaatsgevonden’, aldus een Europese diplomaat aan Knack. Omdat de technische gesprekken over de brexit deze week verdergaan, voeren de twee aanstaande vrijdag een bisnummer op. ‘Maar niemand verwacht er nog iets van. Het is gewoon uitkijken tot de regering-Johnson stappen onderneemt’, klinkt het in de Europese wandelgangen.
Pantomime
Specifiek gaan die ‘stappen’ over een eventuele activering van Artikel 16 van het Noord-Ierse Protocol. Dat protocol regelt de douane en immigratie tussen de Europese Unie, Groot-Brittannië en Noord-Ierland. In het document staan de Goedevrijdagakkoorden centraal. Die overeenkomsten uit 1998 moeten de fragiele vrede tussen de doorgaans katholieke republikeinen en de protestantste unionisten verzekeren – allerminst een evidente kwestie. Maar zowel het Verenigd Koninkrijk als de Europese Unie kan dat Protocol (deels) opschorten wanneer er ‘significante schade’ opduikt. Woorden die natuurlijk voor interpretatie vatbaar zijn.
Hoewel de Britse regering het Noord-Ierse Protocol – dat integraal deel uitmaakt van het terugtrekkingsakkoord – mee heeft onderhandeld, goedgekeurd en bejubeld, ziet ze de gemaakte afspraken niet langer zitten. Het feit dat er grens- en douanecontroles tussen Groot-Brittannië en Noord-Ierland plaatsvinden, is Londen een doorn in het oog. Bovendien is Whitehall weinig tevreden met de beperkte staatssteun- en subsidiemogelijkheden die het door de huidige afspraken in Noord-Ierland heeft. Tot slot klagen de meer dogmatische brexiteers over de rol van het Europees Hof van Justitie in de regio. De rechters in Luxemburg blijven er op bepaalde domeinen bevoegd omdat de deelnatie met het terugtrekkingsakkoord in de Europese interne markt voor goederen is gebleven.
Wat brexitafleiding lijkt de regering-Johnson en de Conservatieve Partij wel te kunnen gebruiken.
Frost laat op gezette tijden weten dat het Verenigd Koninkrijk de rol van het Europees Hof niet kan aanvaarden. Al is dat laatste volgens een diplomaat veeleer een staaltje pantomime. ‘Volgens mij kunnen ze dat best verteren, maar gebruikt Frost het als stok om andere zaken gedaan te krijgen’, klinkt het bij de diplomaat. In ieder geval is het voor de Europese Unie ondenkbaar om zulke toegevingen te doen. Die boodschap is ook overgemaakt aan hooggeplaatste Amerikaanse diplomaten in Londen, in de hoop dat die laatsten de Britten dat wel diets gemaakt krijgen.
Frustratie
In ieder geval: via Artikel 16 kan de Britse regering dat Protocol helemaal of quasi chirurgisch deactiveren. Vermoedelijk zal het voor dat laatste kiezen – en daar heeft het goede redenen voor. Zo waarschuwde Iers minister van Buitenlandse Zaken Simon Coveney een week geleden voor de volledige opschorting van het handelsakkoord indien Johnson en co. tot disproportionele stappen zou overgaan. Dat zou het Verenigd Koninkrijk nog meer economische schade berokkenen – wetende dat de brexit in zijn huidige vorm volgens inschattingen van de overheid het Britse bbp reeds vier procentpunt zal kosten. Een meer specifieke opschorting van een aantal zaken uit het protocol zou de Unie wat meer doen twijfelen in plaats van het zware geschut boven te halen.
De Britse zakenkrant Financial Times berichtte afgelopen week dat de Britse regering voorlopig nog op zoek is naar een solide juridische basis om Artikel 16 te activeren. Daarvoor heeft het beste de zegen nodig van advocaat-generaal Suella Braverman – als voormalig voorzitter van de zogenaamde European Research Group een overtuigde brexiteer. Eenmaal zij groen licht geeft, is er weinig wat de Britse regering nog zal tegenhouden. In ieder geval zijn de sherpa’s, de persoonlijke vertegenwoordigers van de Europese staatshoofden en regeringsleiders, op de hoogte gebracht dat de Unie zich op al het mogelijke voorbereidt.
Of de Unie het zal houden bij nieuwe inbreukprocedures of overgaat tot zwaardere ingrepen, moet nog blijken. In ieder geval begint men de houding aan de andere kant van het Kanaal stilaan beu te geraken. Het feit dat de Britse regering de gratieperiodes eenzijdig blijft verlengen, het Noord-Ierse Protocol op meer dan twintig punten niet implementeert en steeds met de beschuldigende vinger naar Brussel wijst, zorgt voor een steeds groter wordende frustratie. En dat Londen net nu toenadering zoekt op vlak van Buitenland- en Veiligheidsbeleid, iets waar ze een jaar geleden niet over wilden onderhandelen, wordt dan ook als een cynisch spelletje beschouwd.
Lobbypraktijken
Tegen de achtergrond van dat alles blijft ook het visserijdispuut voor de nodige wrevel zorgen. De samenwerkingsonderhandelingen dreigden vorig jaar nog ternauwernood te mislukken over het in macro-economisch opzicht weinig relevante thema. Maar nog steeds hebben enkele honderden Franse vissers geen toelating gekregen om rondom het eiland Jersey te vissen. De onderhandelingen tussen Frans minister voor Europese Zaken Clement Beaune en Frost hebben nog niets opgeleverd. En ook voor vijf Belgische reders blijft het wachten op een licentie – binnenkort gaat er ook nog een zesde aanvraag uit. Het ziet er dus uit alsof het eerst nóg slechter moet gaan alvorens er eventueel vooruitgang kan worden geboekt.
In eigen land staat de eerste minister alvast onder druk omdat hij een parlementslid en partijgenoot Owen Paterson een tijdlang het hand boven het hoofd heeft gehouden. Het ethisch comité wilde Paterson dertig dagen schorsen omdat hij van twee bedrijven jaarlijks 100.000 euro ontving om te lobbyen. In plaats daarvan trachtten Johnson en co. de regels aan te passen. Onder grote politieke druk moest de Britse regering evenwel een U-bocht maken. Bovendien kreeg Johnson kritiek nadat hij tijdens de COP26 naar Londen vloog voor een dinertje met zijn voormalige Telegraph-collega’s. In een recente peiling, die nog voor beide incidenten werd afgenomen, prijkt Labour een zeldzame keer op de eerste plek.
Wat brexitafleiding lijkt de regering-Johnson en de Conservatieve Partij wel te kunnen gebruiken.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier