Boris Johnson is de grote winnaar van de Britse verkiezingen. De Conservatieve Partij toonde zich strategisch superieur, Labour likt zijn wonden. Toch kan de Britse premier niet zomaar op zijn lauweren rusten. Een verdeeld land en een verdeelde partij loeren om de hoek.
De Conservatieve Partij van Brits premier Boris Johnson heeft een riante verkiezingsoverwinning geboekt. Pas tegen vrijdagmiddag is de volledige uitslag bekend maar vast staat dat Johnson de komende vijf jaar van een ruime conservatieve meerderheid in het Britse parlement kan genieten. Volgens de resultaten behaalt de Conservatieve Partij 364 zetels, Labour moet het stellen met 203 vertegenwoordigers.
In tegenstelling tot zijn voorganger Theresa May besloot Johnson om de Noord-Ierse Unionisten los te laten en zich te focussen op de Leave-flank in zijn partij. In een klap werd hij daardoor opnieuw eigenaar van het brexitthema, ten koste van de Brexit Party en UKIP.
Inhoudelijk waren Johnsons voorbije maanden van een bedenkelijk niveau: het Britse parlement ongrondwettelijk opschorten, kritische interviews ontwijken en liegen bij de vleet. Zijn campagne was daarentegen strategisch superieur. Met zijn beloftes over de brexit en aanzienlijke investeringen richtte hij zich doelbewust tot de Labourdistricten die in 2016 voor de brexit hebben gekozen. Daardoor moest oppositieleider Jeremy Corbyn in de verdediging en kon hij zich onvoldoende profileren op klassieke sociaaldemocratische thema’s zoals de gezondheidszorg en het onderwijs.
Binnen de Conservatieve Partij gaan nu al stemmen op om de geldstromen van Zuid- naar Noord-Engeland te herbekijken. Met meer financiële steun voor het noorden kan de partij proberen om de gewonnen Labourzetels binnen vijf jaar vast te houden. Nog nooit is een Britse politieke partij erin geslaagd om vijf keer op rij de grootste te blijven. De teller van de Conservatieven staat momenteel op vier.
Inhoudelijk waren de afgelopen maanden van Johnson van een bedenkelijk niveau. Zijn campagne was daarentegen strategisch superieur.
Toch wordt Johnson vrijdagochtend wakker in een geografisch gespleten land. In Schotland presteert de Scottish National Party (SNP) erg goed. De partij is een fervente tegenstander van de brexit en eist een nieuw onafhankelijkheidsreferendum. Ook in Noord-Ierland mag Johnson problemen verwachten. Meer dan de helft van de verkozen parlementsleden in de regio is een Remainer.
Bovendien komen er – in tegenstelling tot wat Johnson beweert – naar alle waarschijnlijkheid administratieve controles tussen Groot-Brittannië en Noord-Ierland. Dat is ook voor de Noord-Ierse Unionisten (DUP) een doorn in het oog. De Ierse nationalisten van Sinn Fein voelen zich gesterkt om de eenheid van Ierland na te streven. Het Koninkrijk is al lang niet meer verenigd.
Bye bye Corbyn
In tegenstelling tot de Tory’s verliest Labour zwaar. De brexit heeft de socialisten in tweeën gespleten. In 2016 stemden heel wat traditionele districten voor een uitstap uit de Europese Unie, wat Corbyn in de problemen bracht. Hij pleitte voor een nieuw referendum, maar weigerde klare wijn te schenken over het partijstandpunt bij de volksbevraging. Pleitte hij voor Remain, dan zou dat in de Leave-districten tot aanzienlijke verliezen leiden. Verkoos hij daarentegen om voor Leave campagne te voeren, dan zou hij de tegenstanders van de brexit wegjagen.
Zijn dubbelzinnige houding sorteerde niet het gewenste effect. Voor de Remainers was hij onvoldoende uitgesproken tegen de brexit, voor de Leavers het omgekeerde. Alsof Corbyn geen lessen heeft getrokken uit de moeilijke jaren die Theresa May met die tactiek doormaakte. Hoe was het de partij trouwens vergaan als ze de zachtere brexit van May gewoon had goedgekeurd?
Toch is de brexit niet de enige reden voor het verlies, wat Laboursympathisanten ook moge beweren. Een bijkomende en belangrijke verklaring ligt bij de koers die de partij onder het leiderschap van Corbyn heeft gevaren. Sinds hij de partij midden 2015 overnam is Labour van het centrum naar links opgeschoven. Zonder succes. Twee verkiezingen op rij hebben de Britse socialisten onder zijn auspiciën verloren.
De partijbasis van Labour, die het vertrouwen in Corbyn meermaals bevestigde, is aan een flinke portie introspectie toe.
Zijn koerswijziging verbreedde het electorale speelveld voor de Conservatieve Partij, gematigde Labourkiezers zochten andere oorden op. Bovendien negeerde Corbyn de kiezers van de Liberal Democrats, die tactisch op Labour hadden kunnen stemmen om de brexit te voorkomen. De partijbasis van Labour, die het vertrouwen in Corbyn meermaals bevestigde, is aan een ernstige introspectie toe. De dagen van Corbyn zijn geteld, al wil hij naar eigen zeggen de partij nog even blijven besturen.
Brexit
Voor Johnson is de verkiezingsuitslag een flinke opsteker. Niets lijkt zijn terugtrekkingsakkoord met de Europese Unie nog in de weg te staan. Verwacht wordt dat het parlement zich volgende vrijdag opnieuw over de tekst buigt. Naar aanloop van de stembusgang hebben alle kandidaat-parlementsleden beloofd om zijn overeenkomst met de Europese Unie te steunen, wat binnen afzienbare tijd ook zal gebeuren. Een brexit zonder terugtrekkingsakkoord is afgewend. In Brussel haalt men opgelucht adem: het Verenigd Koninkrijk betaalt zoals beloofd de uitstaande rekeningen, de burgerrechten blijven gerespecteerd, net als het Goedevrijdagakkoord.
Hoe moet het nu verder? Nadat het Europese halfrond zijn fiat geeft, verlaat het Verenigd Koninkrijk de Unie in de nacht van 31 januari op 1 februari. Dan begint de transitieperiode van elf maanden, een overgangstermijn waarin het Verenigd Koninkrijk en de Unie onderhandelen over de toekomstige handelsrelatie en die eenmaal verlengd kan worden voor een periode van één of twee jaar. Dat moet evenwel gebeuren voor 1 juli 2020 met goedkeuring van het Britse parlement en alle Europese lidstaten.
Toch is niet alle onheil van de baan. Op voorhand werd namelijk verwacht dat de gesprekken over de toekomstige handelsrelatie de moeilijkste zullen worden. De Britse premier kan niet op zijn lauweren rusten. Binnen de partij heeft hij het afgelopen half jaar een tweesporenstrategie gevoerd om de rangen gesloten te houden.
Aan de Leave-vleugel heeft hij beloofd dat het Verenigd Koninkrijk geen diepgaande handelsovereenkomst zal sluiten. Aan de meer gematigde flank zei hij daarentegen dat hij een ambitieus en uitgebreid handelsakkoord uit de brand zal slepen. Het is voorlopig onduidelijk welke piste de Britse premier persoonlijk verkiest. Toch moet hij vroeg of laat kleur bekennen, wat binnen de partij wrevel kan opwekken.
Obstakels
Kiest Johnson voor de eerste piste, dan zit hij met een dubbel probleem. Het eerste obstakel is de gematigde flank van zijn partij. Vooral de nieuwe parlementsleden die de traditionele Labourdistricten in Noord-Engeland hebben ingepalmd, willen een harde economische impact vermijden. Daarnaast is er ook een onrealistische deadline. Wil Johnson afwijken van de huidige Europese regels, dan moet hij een hele batterij nieuwe afspraken onderhandelen op elf maanden tijd. Dat lijkt onhaalbaar, temeer omdat het Verenigd Koninkrijk amper ervaring heeft met zulke onderhandelingen.
Voor dat laatste euvel – de krappe deadline – heeft hij in principe een radicale oplossing: een no-deal over de toekomstige handelsrelatie waarbij het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie terugvallen op de regels van de Wereldhandelsorganisatie. Maar door de handelstarieven die in werking zullen treden worden producten en diensten aan beide kanten van het Kanaal gevoelig duurder. Daardoor zal de vraag dalen, wat banen kost en de economie in haar geheel treft. De gematigde flank zal die piste allesbehalve appreciëren. Maar met Johnson weet je nooit.
De tweede piste is de diepgaande handelsrelatie met de Europese Unie. Het Verenigd Koninkrijk blijft het gros van de Europese handelsregels en -standaarden respecteren. Dat brengt minder werk met zich mee, waardoor de tijdsspanne een minder groot probleem wordt. Risico is echter dat de dogmatische brexiteers het hazenpad kiezen en zo opnieuw ruimte ontstaat voor Nigel Farage en co. Bovendien kunnen de strenge Europese regels een handelsakkoord met de Verenigde Staten bemoeilijken, al is het handelsvolume tussen het VK en de VS veel kleiner dan tussen de EU en het VK.
Kortom, Johnson zit bijzonder stevig in het zadel, maar heeft nog een pak werk voor de boeg. Wordt vervolgd.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
