Poetin beveelt Russisch leger om ‘vrede te handhaven’ in Oost-Oekraïne

Russisch president Vladimir Poetin heeft de onafhankelijkheid van de separatistische Oekraïense regio’s Donetsk en Loehansk erkend. Het Russisch leger kreeg het bevel ‘de vrede te handhaven’ in die regio’s. Zowel de EU als de VS kondigen sancties aan. Moskou verzekert dat het nog steeds ‘bereid’ is om te onderhandelen.

Op vraag van de pro-Russische leiders uit de twee Oost-Oekraïense gebieden Donetsk en Loehansk heeft de Russische president Vladimir Poetin maandag beslist om beide regio’s, die officieel deel uitmaken van de Oekraïne als onafhankelijk te erkennen. Dat laat het Kremlin in een statement weten. Het Russische staatshoofd tekende daartoe twee decreten, die dinsdag door het Russisch parlement zullen worden bekrachtigd. ‘Het gebruik van Oekraïne als instrument om de confrontatie met ons land aan te gaan, vormt een ernstige en zeer grote bedreiging voor ons’, zei Poetin na een bijzondere vergadering met de Russische veiligheidsraad maandagnamiddag.

De twee decreten van de president bevelen het ministerie van Defensie dat de ‘gewapende krachten van Rusland de functies van het behoud van de vrede op het grondgebied’ van Donetsk en Loehansk verzekeren.

Het is voorlopig niet duidelijk wanneer Russische troepen naar de gebieden in het oosten van Oekraïne trekken en in welke getalsterkte. Volgens Westerse inlichtingendiensten heeft Rusland trouwens al sinds 2014 een militaire aanwezigheid in het gebied (wat Rusland altijd ontkende). Het is ook onduidelijk of de door Poetin nu bevolen ‘vredesmissie’ van het leger slaat op het deel van de twee regio’s dat in handen is van pro-Russische separatisten (ongeveer een derde van het totaal van de twee regio’s) of ook op het deel dat onder Oekraïense controle staat. Poetin heeft volgens een bericht van het Russisch parlement met de leiders van de separatisten afgesproken dat het Russisch leger in het gebied militaire bases mag neerzetten.

Toespraak

De aankondiging van het sturen van troepen naar de twee gebieden volgde op een vurige televisietoespraak waarin Poetin verkondigde dat de ‘situatie in de Donbass in het oosten van Oekraïne kritiek is geworden’. Volgens de Russische president is het hedendaagse Oekraïne ‘gecreëerd door het communistische Rusland’. Vladimir Lenin was de ‘auteur en architect van Oekraïne’ waarbij hij Rusland ‘benadeelde’.

Oekraïne is niet zomaar een buurland maar ‘maakt deel uit van onze geschiedenis’, zo citeert het staatspersbureau Sputnik News de Russische leider. Na zijn geschiedkundige uitleg begon Poetin de Oekraïense autoriteiten aan te vallen. Hij noemde de gebeurtenissen van 2014 waarbij demonstranten de pro-Russische president ten val brachten een ‘staatsgreep’. Hij drong er bij Kiev op aan ‘op te houden met militaire operaties’.

Veiligheidsraad

De erkenning door Poetin van de separatistische regio’s betekent het de facto einde van de Minsk-processen om vrede en stabiliteit te brengen na de annexatie van de Krim en het begin van de oorlog in in Loehansk en Donetsk sinds 2014. Een diplomatieke oplossing voor de patstelling lijkt hiermee voorlopig dood en begraven. Waarnemers vrezen dat Poetins erkenning en de opdracht tot ‘vredehandhaving’ betekenen dat er een grootschalige stationering van Russische troepen in beide regio’s komt. De secretaris-generaal van de Communistische Partij van de Russische Federatie, Gennady Zyuganov, heeft die piste intussen bevestigd.

Nadat Poetin een ‘vredesmissie’ van het Russisch leger in Oost-Oekraïne beval, verzocht Oekraïne om een spoedbijeenkomst van de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties, die om 3 uur Belgische tijd dinsdagochtend doorging maar niet echt veel ophelderde. De vraag om de spoedbijeenkomst werd aangekondigd door de Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Dmitro Koeleba, die zijn beklag maakte over ‘illegale daden van Rusland’.

Ook Josep Borrell, de hoge vertegenwoordiger van het Europese buitenlandse beleid, haalde op Twitter uit naar de beslissing van Poetin om het Russisch leger in te schakelen in de regio’s. ‘De decreten van president Poetin, die een zogeheten vredesmissie bevelen in de zogeheten volksrepublieken Donetsk en Loehansk, zijn een nieuwe regelrechte agressie tegen Oekraïne, een schending van zijn territoriale integriteit en soevereiniteit.’

Moskou heeft dinsdag wel verzekerd dat het nog steeds ‘bereid’ is om te onderhandelen met de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Anthony Blinken. Hij zal donderdag zijn Russische ambtgenoot Sergej Lavrov spreken in Genève.

‘Zelfs op de moeilijkste momenten zeggen wij: wij zijn bereid tot het onderhandelingsproces, dat is waarom ons standpunt hetzelfde is gebleven’, verklaarde Maria Zacharova, woordvoerder van het Russische ministerie van Buitenlandse zaken, op YouTube. ‘Wij zijn steeds voorstander van het gebruik van diplomatie.’

‘Ideologische drift’

Zware kritiek kwam er ook uit Frankrijk, dat tot het laatst pogingen had ondernomen om diplomatieke bruggen te bouwen. Vladimir Poetin bevindt zich in een ‘soort ideologische drift’, aldus het Elysée, hij hield maandag een toespraak die bol stond van ‘starre en paranoïde’ uitspraken.

‘Vladimir Poetin heeft een zeer duidelijke keuze gemaakt om zijn verbintenissen te doorbreken en heeft het woord dat hij Emmanuel Macron gegeven heeft niet gerespecteerd’, aldus het Franse voorzitterschap in een verklaring.

De Oekraïense president Volodimir Zelenski liet tijdens een tv-toespraak weten dat hij ‘duidelijke en effectieve steun van de Westerse bondgenoten’ verwacht. Tegelijk zei hij van niets of niemand bang te zijn.

‘Het is heel belangrijk om nu te zien wie onze echte vrienden zijn.

Sancties

De voorzitters van de verschillende Europese instellingen zeiden maandagavond in een gezamenlijke reactie dat de Russische erkenning van de onafhankelijkheid van de separatistische gebieden Donetsk en Loehansk een flagrante schending vormt van het internationaal recht, de territoriale integriteit van Oekraïne en de Minsk-akkoorden.

Dat Rusland dat nu toch doet, komt het land op nieuwe sancties van het Westen te staan Dat bevestigden Raadsvoorzitter Charles Michel en Commissievoorzitter Ursula von der Leyen. ‘De EU en haar partners zullen eensgezind, vastbesloten en vastberaden reageren, in solidariteit met Oekraïne’, zeggen ze in een gezamenlijke verklaring met hoge vertegenwoordiger Josep Borrell en Europees Parlementsvoorzitter Roberta Metsola.

Over mogelijke sancties van het Westen tegen Rusland in het geval van een schending van de territoriale integriteit van Oekraïne wordt al maanden achter de schermen onderhandeld. ‘De Unie’, bevestigen von der Leyen en Michel, ‘herhaalt haar onwankelbare steun aan de onafhankelijkheid, soevereiniteit en territoriale integriteit van Oekraïne binnen zijn internationaal erkende grenzen.’ Bij een goedgeplaatste Europese diplomaat verneemt Knack dat er ‘iets zal komen, maar de Unie nog niet voluit zal gaan’. ‘Er is een verschil tussen een invasie en de bevestiging van hetgeen ze in feite al doen in Donetks en Loehansk’, klinkt het.

Ook de Verenigde Staten kondigen intussen financieel-economische strafmaatregelen aan tegen beide separatistische regio’s. Die zou president Biden dinsdag bekendmaken. Een anonieme medewerker liet al verstaan dat de sancties in eerste instantie, en ‘zolang de tanks niet rollen’, mild zouden kunnen zijn. Brits premier Boris Johnson op zijn beurt hekelde de erkenning: ‘Dit is duidelijk in strijd met het internationaal recht. Het is een flagrante schending van de soevereiniteit en integriteit van Oekraïne, het is een verwerping van de akkoorden van Minsk,’ zei Johnson op een persconferentie. Hij noemde het een ‘slecht voorteken’ voor de situatie in Oekraïne.

De Belgische minister van Buitenlandse Zaken Sophie Wilmès vindt de erkenning van de seperatistische republieken door Moskou ‘een schending van het internationaal recht en de Minsk-akkoorden’. De erkenning ‘ondermijnt de diplomatieke initiatieven’, schreef ze op Twitter.