Naar voorbeeld van de Conferentie over de Toekomst van Europa wil de Belgische regering een ‘brede volksbevraging’ organiseren met het oog op een nieuwe staatshervorming. Maar een goed voorbeeld is dat voorlopig niet.
‘Tijd voor de Conferentie over de Toekomst van Europa!’, plaatste europarlementslid Guy Verhofstadt (Open VLD) tien dagen geleden na de Amerikaanse presidentsverkiezingen op zijn Twitter-account. Een kleine week later liet Frans president Emmanuel Macron – een Europese partijgenoot van Verhofstadt – in een interview met Le Grand Continent in zijn Europese toekomstkaarten kijken. Hoewel de Fransman het conferentie-idee anderhalf jaar geleden uit zijn hoge hoed toverde naar voorbeeld van zijn nationale grote debatten, kwam de Conferentie ditmaal geen enkele keer meer aan bod.
Toch ligt het initiatief nog steeds op de Europese tafel. Bedoeling is om aan de hand van een uitgebreid burgerdialoog de Europese Unie te hervormen en dichter bij de Europeanen te brengen. Hoewel het opzet door sommigen wordt weggezet als een bureaucratische praatbarak, heeft het recept in het verleden wel vruchten afgeworpen. In 2002 en 2003 werd op de zogenaamde Conventie voor de toekomst van Europa, waarop een brede waaier nationale en Europese vertegenwoordigers present tekenden, de basis gelegd voor het Verdrag van Lissabon dat in 2009 het daglicht zag.
Vraag is echter of en wanneer Macrons voorstel de startmeet haalt. Normaal moest de Conferentie aanvatten wanneer Duitsland in juli het halfjaarlijks roterend voorzitterschap van de Europese Unie opnam en aflopen wanneer Frankrijk binnen een kleine twee jaar het stokje doorgeeft aan Tsjechië. Op die manier konden de twee machtigste landen van de Unie de controle over het raamwerk behouden. Want als de burgers plots zouden adviseren om de maandelijkse verhuis van het Europees Parlement van Brussel naar Straatsburg op te schorten, kan de Franse regering daar nog steeds een mouw aan passen.
Als Verhofstadt een leidende rol krijgt, vrezen heel wat lidstaten dat ze de controle over de Conferentie zullen verliezen.
Strubbelingen
De toekomstconferentie werd niet alleen vertraagd door de coronacrisis, maar ook omwille van interne strubbelingen. Tijdens de koehandel over de Europese topfuncties na de Europese verkiezingen kwamen de lidstaten informeel overeen dat Verhofstadt de conferentie mocht leiden. Ook de fractievoorzitters van de grootste politieke groepen in het Europese Parlement schaarden zich achter de oud-premier. Dat zorgde hier en daar voor de nodige kritiek. Onder meer fractievoorzitter van de Groenen Philippe Lamberts (Groen) zei toen dat de voormalige premier veeleer de oude Europese politieke cultuur vertegenwoordigt terwijl het net over de toekomst moet gaan.
Maar er speelt meer. Duitsland en Frankrijk hebben de deur doelbewust opengehouden voor een scenario waarin de Conferentie – net zoals bij de Conventie – tot een verdragswijziging kan leiden. In Noord- en Oost-Europa staan ze daar echter niet voor te trappelen omdat ze er naar eigen zeggen voor vrezen dat de verantwoordelijkheid in handen komt van iemand die bekend staat wegens zijn verregaande federalistische ideeën. ‘Hij heeft een sterke persoonlijkheid en is een van de meest bekende Europese politici. Maar als hij een leidende rol krijgt, vrezen heel wat lidstaten dat ze de controle over de Conferentie zullen verliezen’, klinkt het bij een goedgeplaatste diplomaat in de schoot van de Europese Raad.
Angela Merkel
‘Het is opmerkelijk dat zo’n toekomstplatform min of meer tot een personenkwestie wordt herleid. Alsof het de Conferentie over de Toekomst van Verhofstadt betreft’, klinkt het bij een van de niet-liberale fractievoorzitters in het Europees Parlement. ‘Wij blijven hem steunen. Hij is iemand die ervoor kan zorgen dat het Europees Parlement een prominente rol toebedeeld krijgt in heel het gebeuren.’ In de directe omgeving van Verhofstadt hekelt men de houding van de lidstaten. ‘Wat ben je nu met zo’n open initiatief als je op voorhand personen en ideeën uitsluit?’, zegt de woordvoerder van de liberale fractie Vincent Stuer.
Hoe moet het dan verder? Door de coronacrisis en andere aangelegenheden staat het onderwerp momenteel niet hoog op de Europese agenda. In de schoot van de lidstaten is de kwestie intussen beland op het bord van de staatshoofden en regeringsleiders. Met andere woorden: omwille van het Duitse voorzitterschap van de Europese Unie zijn het Duits bondskanselier Angela Merkel en voorzitter van de Europese Raad Charles Michel die de plooien moeten gladstrijken. Commissievoorzitter Ursula von der Leyen benadrukte in haar State of the Union in september alvast dat de Conferentie er wat haar betreft absoluut moet komen.
Het valt af te wachten of Verhofstadt uiteindelijk de eindmeet haalt en of ook het Belgische initiatief in politieke spelletjes verzandt.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
