‘Macron moet opletten dat hij niet de Verhofstadt van Frankrijk wordt’

‘Waarom gebruikte Macron precies het woord ‘hersendood’?’, vraagt Knack-hoofdredacteur Bert Bultinck zich af, na de scherpe uithaal van de Franse president naar de NAVO in een interview met The Economist.

Angela Merkel was in alle staten. Toen het Britse blad The Economist vorige week zijn geruchtmakend interview met Emmanuel Macron de wereld instuurde, verloor de Duitse bondskanselier heel even haar gebruikelijk sangfroid. In het interview had de Franse president scherp uitgehaald naar de logheid en de inefficiëntie van de NAVO, die hij ‘hersendood’ noemde. In een korte, maar scherpe reactie noemde Merkel de woorden van haar Franse collega ‘drastisch’, en zei ze dat een dergelijke ‘uitval’ (‘ Rundumschlag‘, in mooi Duits) ‘onnodig’ was. Als Merkel ‘onnodig’ zegt, bedoelt ze doorgaans ‘volstrekt idioot’.

Waarom lanceerde Macron die aanval op de NAVO? Waarom gebruikte hij precies het woord ‘hersendood’, dat met een beetje slechte wil te begrijpen valt als een belediging van de Amerikaanse intelligentie? Bij de recente militaire actie van NAVO-lid Turkije tegen de Koerden in het noorden van Syrië bleek dat er geen sprake meer was van een NAVO-strategie, zo legde Macron uit. Het bondgenootschap had geen plan, onderstreept hij in het interview dat u verderop in dit blad kunt lezen, maar er was ook geen coördinatie. De aanval van de Turkse president Erdogan kreeg weliswaar het fiat van de Amerikaanse president Trump, maar alles gebeurde zonder ruggespraak met de andere NAVO-partners. Frankrijk was fel gekant tegen de militaire operatie van Turkije, onder meer omdat de Koerdische strijders in Noord-Syrië cruciaal waren in de strijd tegen de IS.

Macron houdt al langer een radicaal pleidooi voor Europese autonomie en assertiviteit. In een typisch Franse tournure betreurt hij in het interview dat we de ‘grammatica van de soevereiniteit’ hebben opgegeven. Wat hij wil zeggen, is dat we in Europa onze beslissingsmacht uit onze handen hebben laten glippen, onder meer door eindeloos gebakkelei, tergend trage besluitvorming en hinderlijke unanimiteitsregels. Militair hebben we ons lot al lang zelf niet meer in handen. Sinds de Tweede Wereldoorlog vertrouwen we daarvoor op de NAVO. En Trump maakt duidelijk dat hij niet zomaar de aloude garanties op vrede en veiligheid wil blijven bieden. Maar dat is niet het enige. Macron beseft dat oorlogen zich vandaag ook in cyberspace afspelen, en heeft het in het interview dus ook over de 5G-technologie, waarbij de Europese Unie er maar niet in slaagt een eensluidend beleid te voeren.

Merkel stond niet alleen met haar kritiek. Jens Stoltenberg, de secretaris-generaal van de NAVO, zei dat de hereniging van Duitsland en Europa zonder het bondgenootschap niet mogelijk was geweest. De Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Mike Pompeo noemde de NAVO ‘misschien wel een van de belangrijkste strategische allianties ooit’. The New York Times haalde François Heisbourg aan, de Franse defensieanalist, die Macrons discours ‘bizar’ en ‘gevaarlijk’ noemde: de president klonk als ‘iemand van een denktank’ en ‘niet als de leider van een essentiële NAVO-partner’.

De critici van Macron hebben gelijk: zijn onstuimigheid pakt al eens verkeerd uit. Bovendien verhullen zijn gloedvolle speeches de Franse belangen die vaak de ware inzet vormen van zijn enthousiasme. En van zijn Europese defensieplannen, die cruciaal zijn in het steekspel met Trump en de rest van de NAVO-partners, is nog niet veel in huis gekomen. Macron moet opletten dat hij niet de Verhofstadt van Frankrijk wordt: geweldige toekomstvisioenen, bevlogen toespraken, maar povere resultaten.

En toch. Wie het interview helemaal leest, en geen genoegen neemt met het handvol quotes dat vorige week voor vette koppen zorgde, ziet een intelligent politicus, met drive, met energie, en met visie. ‘Europa heeft zijn geschiedenis uit het oog verloren’, zegt Macron, en dat is voor hem een van de redenen waarom een van de meest succesvolle vredesprojecten ooit dreigt te desintegreren. Hij neemt ook afstand van het dogmatische geloof in de vrije markt: die is niet zomaar goed voor iedereen, zo blijkt nu ondubbelzinnig. Hij gebruikt het woord ‘humanisme’ zoals we het zouden moeten gebruiken: als een vanzelfsprekendheid.

De taal van het Elysée klinkt niet zelden een beetje gezwollen. Dat is nu ook het geval. Maar ‘onnodig’ is zijn toekomstvisie op geen enkele manier. Als Merkel niet tot méér in staat is dan wat snelle kritiek, en geen begeesterend alternatief op tafel kan leggen, dan moet ze misschien eens kijken naar de bloedeloosheid van haar eigen optredens de laatste maanden. De resultaten mogen dan voorlopig uitblijven, de beste ideeën voor het Europa van vandaag komen uit Parijs.