De Europese Commissie zet het licht op groen voor het Belgische nationale herstelplan. Dat betekent dat België op korte termijn zicht heeft op een prefinanciering van 770 miljoen euro, de rest van het totaalbedrag van ruim 5,9 miljard volgt in de loop van de komende jaren.
De Europese Unie tuigde afgelopen zomer een coronaherstelfonds van 750 miljard euro op om de gevolgen van de coronacrisis het hoofd te bieden. De faciliteit voor herstel en veerkracht – of RRF- is daarin de belangrijkste portefeuille. Ze omvat ruim 337 miljard euro aan subsidies en nog eens 360 miljard aan goedkope leningen. België kan rekenen op 5,925 miljard euro aan subsidies, verdeeld over het federale niveau en de deelstaten.
Om die som te krijgen moest België een nationaal herstelplan met concrete investerings- en hervormingsprojecten op tafel leggen bij de Europese Commissie. Dat plan – de som van de relanceprojecten van het federale niveau en de deelstaten – werd ongeveer twee maanden geleden aan het Europees executief overgemaakt. De plannen omvatten 140 maatregelen, waarvan 35 hervormingen en 105 investeringen, vastgelegd in meer dan 200 mijlpalen.
De Commissie zet het licht woensdag officieel op groen: het Belgische plan voldoet aan de Europese vereisten. Zo verwachtte Europa minstens 37 procent groene projecten en moest zeker 20 procent van de investeringen naar digitalisering gaan. Dat werd volgens de Commissie uiteindelijk respectievelijk 50 en 27 procent. Ruim boven de Europese doelstellingen dus, al maakte staatssecretaris voor Relance Thomas Dermine (PS) zich eerder wel sterk dat het plan maar liefst 57 procent aan groene en 31 procent aan digitale investeringen omvatte.
Concreet gaat België onder meer investeren in groene mobiliteit en technologie, zoals waterstof. Er komen ook maatregelen om het groeiende droogteprobleem aan te pakken en om de biodiversiteit te herstellen. Op vlak van digitalisering omvat het Belgische herstelplan onder meer de digitalisering van de overheid en van Justitie, investeringen in cybersecurity en het wettelijk kader voor de uitrol van het supersnelle mobiele 5G-internet.
Het Belgische plan vinkt ook de andere verplichte figuren af. Zo berokkent geen enkele hervorming of investering het milieu schade – het ‘do no significant harm’-principe – en is er ingezet op de hervorming van de arbeidsmarkt en van het systeem voor bedrijfswagens. Ook de 1 miljard euro die voorzien is voor de renovatie van gebouwen, inclusief sociale woningen en het patrimonium van de overheid, krijgt een speciale vermelding, net als het bedrag van 900 miljoen euro dat België wil investeren in digitale, technische en taalvaardigheden van kwetsbare groepen zoals werklozen en jongeren.
In het algemeen omvat het Belgische herstelplan een ‘uitgebreide set van elkaar versterkende hervormingen en investeringen’ die maken dat ons land een antwoord biedt op ‘alle of toch een significant deel van’ de landenspecifieke aanbevelingen die in 2019 en 2020 zijn gepubliceerd in kader van het Europees Semester, klinkt het bij de Commissie. Qua grote werven ontbreekt voornamelijk nog een brede belastinghervorming, stipt een Europese bron aan.
Met de goedkeuring van de Commissie krijgt België zicht op een eerste schijf prefinanciering van 13 procent, goed voor 770 miljoen euro. Die zou over een dikke maand uitbetaald kunnen worden, eens de Raad het licht op groen zet en de Europese Commissie en de Belgische regering het financieringsakkoord ondertekenen. Daarna kan ons land tot twee keer per jaar een aanvraag indienen om een nieuwe schijf geld vrij te maken, afhankelijk van het behalen van de met de Commissie afgesproken mijlpalen. Denk aan een gestemde wettekst of een afgewerkt stuk nieuw spoor. De Commissie heeft dan twee maanden de tijd om de aanvraag goed te keuren.
‘Grote boost’ voor de Belgische economie
Eurocommissaris voor Economie Paolo Gentiloni is ervan overtuigd dat het herstelplan een ‘grote boost’ kan zijn voor de Belgische competitiviteit, en ook vicevoorzitter van de Commissie Valdis Dombrovskis gelooft dat de plannen ‘de economie zullen helpen om te herstellen van de verschillende coronalockdowns’ en ons land ‘op een groener en digitaler pad zullen zetten’. De Commissie voorspelt dat het plan volgend jaar een impact van 0,8 procentpunt op het Belgisch bruto binnenlands product heeft, waarvan 0,3 procentpunt van het plan zelf en de rest uit spill-overeffecten. De piek wordt in 2025 en 2026 bereikt, met een impact van 0,9 procent op het bbp. Het federaal Planbureau berekende eerder al dat het herstelplan op de piek 3.900 jobs zou opleveren, al benadrukte Dermine toen dat onder meer de dynamiek met de buurlanden en de investeringen van semiepublieke bedrijven de economische return kunnen opvijzelen.
De staatssecretaris kondigde eerder al aan twee derde van het geld in de eerste drie jaar te willen investeren, met een piek in 2022 wanneer meer dan anderhalf miljard euro aan investeringen wordt gepland, goed voor ruim een kwart van het geld. Een groot deel van het budget gaat naar infrastructuurwerken. De verschillende regeringen werken elk apart nog verder aan bredere relanceplannen, die verder gaan dan het RRF-kader. De federale regering wil op die manier onder meer de al jaren slabakkende overheidsinvesteringen optrekken. Die moet tegen het einde van de legislatuur van 2,5 naar 3,5 procent van het bbp, goed voor ruim 13 miljard euro extra.
Een tevreden Alexander De Croo
‘De boodschap van dit plan is voor mij: you ain’t seen nothing yet’, zei een tevreden De Croo. ‘We hebben in ons land ongelooflijk veel potentieel’, zei premier De Croo. ‘We zijn een land met weinig natuurlijke grondstoffen, maar we zijn wel een land dat bijzonder sterk is in de grondstof die er vandaag toe doet: onze intelligentie, onze innovatiekracht, onze creativiteit, onze ambitie.’
Von der Leyen wees er nog eens op dat het coronaherstelfonds een slagkracht van 800 miljard euro (in lopende prijzen) heeft, ‘en daarmee het grootste Europese herstelplan sinds het Marshallplan vormt’. De investeringen en hervormingen uit het Belgische plan zullen volgens haar de digitale en de groene transitie van België én de Europese Unie bevorderen.
Voka: ‘Relanceplan is maar half klaar’
De Vlaamse ondernemersorganisatie Voka is tevreden dat de Europese Commissie het Belgische relanceplan goedkeurt, maar ze vindt dat het plan te vaag blijft over structurele hervormingen. ‘Voor ons is het relanceplan maar half klaar’, zegt Voka-topman Hans Maertens in een persbericht.
Het relanceplan zet onder meer in op investeringen in groeidomeinen als digitalisering en duurzaamheid. Daar is Voka tevreden mee, want dat biedt Vlaamse bedrijven heel wat opportuniteiten. De organisatie pleit er dan ook voor om ‘de private sector maximaal te betrekken in de uitvoering van het plan’.
Maar volgens Voka bevat het relanceplan te weinig hervormingen. Nochtans, zo luidt het, ‘is de economische impact van structurele hervormingen vele malen groter dan de geplande investeringen’.
Voka vraagt vooral hervormingen van de arbeidsmarkt. Maertens pleit voor een flexibelere arbeidsmarkt en voor meer inspanningen om de niet-actieve bevolking te activeren, zodat de krapte op de arbeidsmarkt aangepakt kan worden, luidt het. ‘Zonder structurele bijsturingen aan de arbeidsmarkt is de relance gefundeerd op los zand. We zullen erop toezien dat de uitvoering van de hervormingsagenda kritisch wordt opgevolgd’, aldus de Voka-topman.