‘Een van de succesvolste politieke partijen ooit is overgenomen door een fanatieke, politieke maffia’

Onder Boris Johnson doen de Britse Tories het parlement af als een lastig ongemak, een blok aan het been, schrijft Lia van Bekhoven.

Wie gelooft er nog in een Verenigd Koninkrijk? Boris Johnson wel, tenminste tot voor kort. Twee maanden geleden, toen hij eerste minister werd, zei hij: ‘Mijn baan is premier te zijn van het hele VK en dat betekent het hele land te verenigen’. Als hij toen al meende wat hij zei (onwaarschijnlijk) en als de Britten hem toen geloofden (ook onwaarschijnlijk), dan nu zeker niet meer.

Wat BoJo ook moge bezielen, op eensgezindheid is hij niet uit. Juist niet. In het nauw gedreven door de brexit lonken ergens aan de horizon vervroegde verkiezingen. Johnson heeft de peilingen gezien en naar de partijstrategen geluisterd die zeggen dat de beste koers de ramkoers is. Om verkiezingen te winnen doet Johnson er goed aan met de brexit als breekijzer het land verder open te splitsen. Het pad naar de overwinning zou dwars door bekschuimende brexiteers voeren, opgezweept door de premier.

De slagzin op het Conservatieve Partijcongres deze week was ‘brexit uitvoeren’. Er was bijna geen oppervlak in de congreszaal in Manchester dat niet beplakt of bekleed was met ‘Get Brexit Done’. In de opmaat naar verwachte verkiezingen profileert Johnson zich als de man die de kiezers zal geven waar ze in 2016 om vroegen: uittreding. Niet meer, niet minder. Waar u nog steeds een gevat, blond, Brits warhoofd ziet, tekent zich een macholeider af die het midden houdt tussen Robin Hood en Mussolini. Een man wiens levenstaak het is de democratische wil van het volk uit te voeren tegen instituten als het parlement, de rechtspraak en de BBC (Brussels Broadcasting Corporation) die uittreding saboteren. In de strijd van ‘volk versus parlement’, staat BoJo, duur onderwezen telg uit een welvarend diplomatengezin, aan de kant van het gepeupel.

Het VK moet en zal uittreden. De toekomst van de Conservatieve Partij hangt ervan af. Als het op 31 oktober nog steeds in de Europese club zit is dat het einde van de politieke geloofwaardigheid van de Tories en wellicht van zijn bestaan.

Een van de succesvolste politieke partijen ooit is overgenomen door een fanatieke, politieke mafia.

Brexit heeft het historische evenwicht in de Britse politiek opgeblazen. Johnsons politiek van scorched earth betekent het einde van een protocol dat in Westminster een soms lachwekkende, maar wel beschaafde omgang garandeerde. Ze heeft plaats gemaakt voor bittere onverdraagzaamheid en voor de retoriek van ‘overgave wet’, waarmee de wet bedoeld wordt die een No Deal-uittreding onmogelijk maakt. De term komt uit dezelfde stal als ‘volksvijanden’ waarmee rechters bedoeld worden die Johnson terugfloten toen hij het parlement schorste. En van ‘saboteurs’ en ‘verraders’ als het over Kamerleden gaat die tegen brexit zijn. ‘De taal die we uit Downing Street horen wakkert geweld aan’, zei minister Amber Rudd voordat ze opstapte. Kamerleden ontvangen doodsbedreigingen waarin de terminologie van de regeringsleider aangehaald wordt. ‘Ik heb in mijn leven zulke flauwekul niet gehoord’, zei Johnson toen een parlementariër hem beschuldigde van ophitserij.

Johnson gaat niet op zijn tong bijten. Opruiend taalgebruik hielp hem een plaats bereiken in de eredivisie van de Britse journalistiek. Het hielp hem in zijn brexitcampagne en op zijn weg naar het premierschap.

‘Waar staat het dat je geen agent kan doden?’ vraagt Michael Corleone in The Godfather, een van Johnsons favoriete films. Het antwoord is: ‘Nergens’. Gewoontes zijn er om gebroken te worden. De agent wordt vermoord. In Londen wordt de queen om de tuin geleid en het parlement tijdelijk opgedoekt. In eeuwenoude gentlemen’s agreements gaat de vlam.

Johnson verloor iedere stemming in het parlement sinds zijn aantreding. Hij verloor zijn parlementaire meerderheid en zelfs zijn broer, die uit de regering stapte. Nog niet zo lang geleden zou een van die redenen voldoende zijn geweest voor een premier ontslag te nemen of ten val te worden gebracht.

Maar dit zijn andere tijden. Johnson heeft van zijn vriend Donald Trump afgekeken dat radicalen successen boeken door er andere regels op na te houden. De premier appelleert aan brextremisten door te flirten met een gevaarlijke No Deal-uitreding. Zijn adviseurs waarschuwen voor rellen als de brexit niet wordt uitgevoerd. Yellow Vests zouden zich aan het warm lopen zijn.

De Tories zijn klaar met begrippen als compromis en gematigd beleid. Consessies zijn voor slappelingen. De partij die als geen ander de monarchie vereerde, zet de Queen te kijk. Ontzag voor de rechtspraak is omgezet in minachting. En onder Johnson doen de Tories het parlement, lang en diep gerespecteerd, af als een lastig ongemak, een blok aan het been. Een van de succesvolste politieke partijen ooit is overgenomen door een fanatieke, politieke maffia. De Conservatieven zijn onvoorspelbaar geworden. Alles is mogelijk. Wie weet zelfs paardenhoofden in bed.