De Frans-Duitse motor sputtert. De verdeling van de Europese topfuncties drijft de spanningen tussen Emmanuel Macron en Angela Merkel nog meer op de spits. ‘In Berlijn is men het gedrag van Macron moe.’
Wanneer Frans president Emmanuel Macron zijn radicaal-rechtse concurrente Marine Le Pen versloeg tijdens verkiezingen in 2017, klonk er in Berlijn een zucht van opluchting. De Frans-Duitse as, die doorgaans beschouwd wordt als de ruggengraat van de Europese Unie, was gered.
Na de moeizame relatie tussen voormalig president François Hollande en Bondskanselier Angela Merkel, zou Macron de amourette tussen Parijs en Berlijn nieuw leven inblazen. Dat leek even te lukken. Het regeerakkoord dat de Duitse christendemocraten (CDU) en sociaaldemocraten (SPD) eind 2017 sloten, benadrukte dat de Frans-Duitse relaties versterkt en verdiept moesten worden.
Maar de liefde is intussen bekoeld. Frankrijk en Duitsland hebben een fundamenteel andere visie op het Europese project. Berlijn ziet de Unie als een middel om de staat te ontlasten in de domeinen waar het dat nodig acht. In Parijs wil men de Unie daarentegen gebruiken als een vehikel om de Franse macht op het Europese toneel te vergroten. Dat fundamenteel verschil zorgt voor de nodige frustratie in Duitsland en Frankrijk. ‘In Berlijn twijfelt men aan de integriteit van Macron, Parijs hekelt op zijn beurt het immobilisme in de Duitse Bondsdag’, vertelt een Europese diplomaat op voorwaarde van anonimiteit aan Knack.
Een lichtend voorbeeld is de Europese defensiesamenwerking. Duitsland wil een voorzichtige en projectmatige samenwerking in het kader van de Europese Verdragen zonder de trans-Atlantische relaties te bruuskeren. Parijs wil van dat getalm niet weten en wil een autonoom Europees leger. Dat laatste is geen toeval. Frankrijk is na de brexit zowel de enige Europese kernmacht als de enige permanente EU-lidstaat in de VN-Veiligheidsraad. Het Élysée weet donders goed dat het de Europese krijtlijnen naar haar hand zal kunnen zetten. Gevolg? Duitsland trapt op de rem, ook al valt er voor Macrons urgentie iets te zeggen.
In diplomatieke kringen wordt gefluisterd dat Charles Michel té dicht bij Macron zou aanleunen om voorzitter van de Europese Raad te kunnen worden.
Maar Macron heeft zijn verkiezingscampagne op een Europese leest geschoeid. Een doortastende hervorming van de Eurozone, een Europese financiële transactietaks en transnationale kieslijsten. Het is maar een greep uit de ambitieuze plannen die de Franse president presenteerde. Wil hij zijn kansen op een tweede ambtstermijn gaaf houden, dan moet de Franse president de komende drie jaar met de nodige verwezenlijkingen uit Brussel terugkomen.
De vraag is alleen of hij de juiste strategie hanteert. Zijn plannen om het Europese partijlandschap open te breken wordt door andere belanghebbenden eerder opgevat als een bedreiging dan wel als een kans. Enkel met een flinke portie geduld en doorgedreven diplomatie kan er uiteindelijk een compromis uit de bus komen dat voor iedereen verteerbaar is. Assertiviteit en ambitie worden daarentegen snel als arrogantie opgevat.
In Berlijn werden de ambitieuze voorstellen van Macron in ieder geval erg lauw onthaald, onder meer omdat Merkel en co. zich onder druk van de anti-Europese Alternative für Deutschland niet wilden vergalopperen. Frankrijk en Duitsland kwamen wel tot een akkoord over de hervorming van de eurozone, maar het compromis was veeleer een flauw afkooksel dan wel een doortastende manier om eventuele budgettaire en financiële crises te voorkomen. Die middenweg frustreert een knarsetandende Macron die bij Merkel een duidelijke Europese visie mist. Dat zorgt dan weer voor de nodige wrevel in Berlijn. ‘Er heerst moeheid over de manier waarop Macron zich gedraagt’, zegt de Europese diplomaat.
Charles Michel
Ook de brexitonderhandelingen zorgen voor de nodige zenuwachtigheid. Naar aanloop van 29 maart, de dag waarop het Verenigd Koninkrijk normaal gezien de Europese Unie moest verlaten, geraakten beide landen het niet eens over het uitstel dat de Britten zouden krijgen. ‘Duitsland wil een harde brexit koste wat het kost vermijden nu de economische voorspoed van de afgelopen jaren stagneert’, aldus de diplomaat. Macron wil daarentegen de druk op het Verenigd Koninkrijk opdrijven en vindt dat Berlijn zich door het Verenigd Koninkrijk laat ringeloren.
Nu de Europese regeringsleiders en staatshoofden onderhandelen over de verdeling van de Europese topfuncties, lopen de spanningen tussen Frankrijk en Duitsland verder op. Macron wil koste wat het kost voorkomen dat Manfred Weber, de Beierse lijsttrekker van de Europese christendemocraten, de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie wordt. Het argument van Macron is dat Weber de oude politieke cultuur belichaamt en koketteert met de Hongaarse premier Viktor Orban. Dat Merkel tot vrijdag zijn kandidatuur bleef steunen – intussen liet ze hem volgens Duitse media vallen, op het kabinet van Weber valt te horen dat alles pas zondag wordt beslist – interpreteert Macron als een manoeuvre om de Duitse en christendemocratische hegemonie in de Europese instellingen te consolideren.
Macron is een revisionist die de Europese democratie wil uithollen.
Maar in Berlijn wordt het manoeuvre van Macron evenzeer als een staaltje realpolitik beschouwd. De Franse president wil gewoon een eigen mannetje op de Europese topfunctie plaatsen die zijn binnenlandse belangen moet verdedigen, luidt de redenering. Dat Macron het systeem van de Spitzenkandidaten overboord wil gooien (een regeling waarbij het Europees Parlement enkel een Europees lijsttrekker als commissievoorzitter wil benoemen) is volgens Berlijn het beste bewijs dat hij de Europese democratie helemaal niet prioritair vindt. Het is een van de argumenten die niet in het voordeel van premier Charles Michel pleiten, mocht die voorzitter van de Europese Raad ambiëren. In diplomatieke kringen wordt gefluisterd dat hij té dicht bij Macron zou aanleunen.
De doorgaans terughoudende Duitsers kunnen hun frustratie niet langer verbergen. Daniel Caspary, delegatieleider Duitse christendemocraten in het Europees Parlement, haalde deze week opvallend hard uit naar Macron. ‘De Frans-Duitse as is dood. Macron is een revisionist die de Europese democratie wil uithollen’, sneerde hij met de nodige overdrijving. Macron merkt dat hij niet de gewenste resultaten kan boeken en zoekt daarom steun bij andere staatshoofden en regeringsleiders zoals de Spaanse sociaaldemocratische premier Pedro Sanchez.
De spanningen tussen beide landen komen de Europese Unie niet ten goede. Doorgaans hebben Frankrijk en Duitsland al genoeg aan dertien andere landen die 32% van de Europese bevolking vertegenwoordigen om een voorstel met gekwalificeerde meerderheid in de Europese Raad goed te keuren. Omgekeerd hebben beide landen voldoende aan de steun van pakweg België om een blokkerende minderheid op de been te brengen. In dat opzicht zijn stabiele Frans-Duitse relaties cruciaal om vooruitgang te boeken waar nodig en de belangen van de Unie in een instabiele mondiale context te verdedigen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
