‘De Europese Unie heeft nood aan een eigen veiligheidsraad’

‘We moeten er voor zorgen dat Europese Unie niet langer een geopolitieke dwerg blijft’, schrijft Europarlementslid Kris Peeters (CD&V/EVP).

De Europese Unie wordt de laatste tijd geconfronteerd met verscheidene conflicten aan haar buitengrenzen. De oorlog in Libië, de spanningen met Turkije, de opstand in Wit-Rusland, de problemen in de Mali… Telkens moeten we vaststellen dat de EU niet met de nodige daadkracht en snelheid reageert. Na vele jaren van discussie is het hoog tijd om eindelijk werk te maken van de oprichting van een Europese veiligheidsraad die er voor moet zorgen dat de Europese Unie niet langer een geopolitieke dwerg blijft.

Iedereen kent de VN-veiligheidsraad. Deze raad werd opgericht na de Tweede Wereldoorlog en heeft met vallen en opstaan in de loop der jaren heel wat conflicten trachten te voorkomen, beheersen en te beëindigen. Enkele voorbeelden die nog fris in het geheugen liggen zijn het debacle in Somalië, de genocide in Rwanda en – dichter bij huis – de tragedie in Bosnië en Herzegovina.

Over de werking en de samenstelling van de VN-Veiligheidsraad is er al jaren een discussie aan de gang zonder resultaat. Is het aantal leden nog wel een weerspiegeling van de echte machtsverhoudingen in de wereld en zijn ook de permanente leden als de VS, Rusland, VK, Frankrijk en China niet achterhaald? Hoe verklaar je bijvoorbeeld dat de Europese Unie niet als zodanig in de veiligheidsraad zit? Aangezien de Europese Unie zeven procent van de wereldbevolking beslaat, is dit meer dan een terechte vraag. Ook het misbruik van het vetorecht door sommige permanente leden is al verscheidene malen besproken. Een alternatief kwam er echter nooit uit de bus.

Een voorzichtige conclusie is dat de Europese Unie via de VN-veiligheidsraad onvoldoende onze multilaterale agenda kan realiseren en daarom best naar een eigen Europese veiligheidsraad streeft. De argumenten zijn legio:

Ten eerste heeft de Europese Unie de ambitie om een geopolitieke speler te zijn. Deze ambitie werd bij de start van de nieuwe Europese Commissie verwoord door de voorzitter Ursula von der Leyen. Deze terechte ambitie kan maar uitgevoerd worden wanneer er effectief en efficiënt Europees beleid bestaat inzake het buitenland, de veiligheid en defensie. In de loop der jaren zijn er instrumenten ingezet zoals de creatie van de Hoge Vertegenwoordiger in de Europese Commissie en de opstelling van een Gemeenschappelijk Buitenlands- en Veiligheidsbeleid. Maar deze laten niet of onvoldoende toe dat de EU snel een beslissing kan nemen en deze ook gezamenlijk kan uitvoeren.

Op 19 juni 2018 was dat ook de conclusie van een Duitse-Franse top in Meseberg. De “Meseberg Déclaration” was zeer duidelijk:

‘We moeten nieuwe manieren zoeken om de besluitvorming van de EU in het kader van ons Gemeenschappelijk Buitenlands- en Veiligheidsbeleid te versnellen en doeltreffender te maken. We hebben een Europees debat nodig over nieuwe vormen, zoals een Europese veiligheidsraad en middelen voor nauwere coördinatie, zowel binnen de Europese Unie als in externe fora.’

In haar speech voor het Europees Parlement op 13 november 2019 herhaalde Duits bondskanselier Angela Merkel opnieuw dit voorstel en ook de president van Frankrijk Emmanuel Macron liet geen gelegenheid voorbijgaan op voor een Europese veiligheidsraad te pleiten.

Een tweede reden is de brexit. Nu het Verenigd Koninkrijk de Europese Unie heeft verlaten en de transitieperiode binnen enkele maanden afloopt, kan dit een versnelling brengen in de concretisering van dit voorstel en wel om twee redenen. Ten eerste toont het dossier dat men met de 27 lidstaten vrij snel tot een akkoord kan komen en ten tweede biedt het ook de opportuniteit om het Verenigd Koninkrijk nauw bij het Europese veiligheidsbeleid te betrekken.

Wel moeten we lessen trekken over de werking en samenstelling van VN-veiligheidsraad en deze toepassen op Europa. Verschillende gewaardeerde onderzoekscentra (Martens Centre, Centre for European reform, etc.) hebben zich reeds gebogen over de praktische samenstelling en de werking van zo’n raad.

Een aantal punten van discussie zijn:

• Samenstelling: niet alle lidstaten zijn lid, wel een rotatiesysteem;

• De veiligheid van Europa die bedreigd wordt door landen/acties buiten Europa;

• Inzetten van Europese troepen is mogelijk;

• Opleggen van sancties is een ander instrument;

• Regeringsleiders zijn lid en kunnen vertegenwoordigd worden door diplomaten;

• Een wijziging van de Europese verdragen

Op woensdag 26 augustus kwamen de defensieministers van de EU samen met de NAVO-secretaris-generaal Jens Stoltenberg. De ministers bespraken er onder meer over de operationele samenwerking tussen de EU, de NAVO en de VN. De vraag die als een olifant in de kamer stond was: Hoe beslist de EU gezamenlijk, snel en eenduidig inzake internationale conflicten? Het antwoord is duidelijk: de oprichting van de Europese veiligheidsraad. Zeker nu de discussie wordt gevoerd over de toekomst van de Europese Unie moet dit op tafel komen.