De Britse worst, de nieuwste twistappel in de brexitsaga

Het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie zijn verwikkeld in wat de Britse pers als een ‘worstenoorlog’ bestempelt. Verwacht wordt dat de Unie onder voorwaarden toegevingen wil doen. Maar zal de regering-Johnson zich ditmaal wél aan de afspraken houden?

For better or for wurst. De Britse tabloids staan bekend om hun flauwe woordspelingen. Aanleiding is het duel tussen Engeland en Duitsland in de achtste finale van het Europees Kampioenschap voetbal. Vrijdag kunnen Brits premier Boris Johnson en Duits bondskanselier Angela Merkel een potje nakaarten wanneer die laatste naar Londen reist. Maar of dat een gemoedelijk uitje wordt, valt nog af te wachten. Want volgens de regering-Johnson wil de Europese Unie de Britse worst afpakken. ‘A sausage war‘, koppen heel wat Britse kranten.

Gratie

Aanleiding is – weinig verrassend – de brexit en de gevolgen ervan. Even recapituleren. In oktober 2019 kwamen het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie een terugtrekkingsakkoord overeen. Daarbij ging de regering-Johnson ermee akkoord om grenscontroles tussen Noord-Ierland en Groot-Brittannië in te voeren. Voor Johnson en zijn kameraad-brexiteers is dat een beter alternatief dan heel het Verenigd Koninkrijk in de Europese douane-unie en interne markt te houden.

Ruim een jaar later konden Brussel en Londen een harde economische brexit met een handels- en samenwerkingsovereenkomst nipt voor de ultieme deadline vermijden. Door de korte tijdsspanne hadden de getroffen ondernemers en overheden echter nauwelijks de tijd om zichzelf op dat nieuwe handelsregime voor te bereiden. De Britse en Europese onderhandelaars kwamen daarom verscheidene gratieperiodes overeen die bepaalde producten voor uiteenlopende periodes vrijstellen van controles of transport tussen Groot-Brittannië en Noord-Ierland. De ene periode duurt bijvoorbeeld drie maanden, de andere dan weer een half jaar.

Noord-Ierland

Maar al snel gaat het mis. Lege winkelrekken, hogere voedselprijzen en hopen papierwerk zorgen voor een brok frustratie, wat met momenten leidt tot de gevreesde geweldsopflakkeringen aan de Noord-Ierse grens. Voor de regering-Johnson meer dan reden genoeg om bepaalde gratieperiodes op eigen houtje te verlengen – iets wat normaal met de Unie moet overlegd worden in de zogenaamde Partnership Council. De verwijten vliegen over en weer. Volgens Londen stelt Brussel zich onvoldoende flexibel op, terwijl Brussel meent dat Londen zich bewust niet aan de afspraken houdt. De Europese Commissie is een inbreukprocedure gestart die kan eindigen voor het Europees Hof van Justitie.

Nu ligt er een nieuwe twistappel in het verschiet: niet-bevroren vlees. Waaronder de Britse worst. Waarom? De Europese voedselstandaarden verbieden import van niet-bevroren vlees uit derde landen. Enkel tussen de lidstaten van de Europese Economische Ruimte die de gemeenschappelijke afspraken onderschrijven is dat vrije verkeer toegelaten. Aangezien Noord-Ierland in tegenstelling tot de rest van het Verenigd Koninkrijk wel deel blijft uitmaken van de interne markt voor goederen, is transport van niet-bevroren vlees tussen Groot-Brittannië en Noord-Ierland in principe niet meer toegelaten. En daar is de regering-Johnson destijds mee akkoord gegaan.

Onberekenbaar

Maar ook voor zulke producten voorziet het handelsakkoord tussen Brussel en Londen een gratieperiode van een half jaar tijd. Nu die donderdag ten einde komt, lopen de gemoederen bij de Britse regering hoog op – en niet voor de eerste keer. Reeds tijdens de voorzitterscampagne in 2019 stond Johnson te zwaaien met een worstenketting om zijn nek. Tijdens de onderhandelingen over de handelsovereenkomst poneerde Johnson stellig dat niets de ‘grootse Britse worst op zijn weg naar Belfast zou kunnen stoppen.’ Meer recent heeft brexitminister David Frost het over een ‘worstenverbod’ van de Europese Unie. De zogenaamde worstenoorlog is totaal.

Om meer euvel te voorkomen heeft de Britse regering Brussel een tweetal weken geleden verzocht om de gratieperiode voor niet-bevroren vlees te verlengen. Verwacht wordt dat de Unie dat woensdag tot eind september zal toestaan. Maar Brussel wil koste wat het kost voorkomen dat ongecontroleerde producten op de eenheidsmarkt belanden. Daarom zal het Verenigd Koninkrijk in een unilaterale verklaring beloven dat het zich tot en met eind septemer aan de Europese voedselstandaarden conformeert. Een verklaring waarvan de Unie akte zal nemen. Het wordt uitkijken of het Verenigd Koninkrijk zich ditmaal wel aan de gemaakte afspraken houdt.

Rechtszaak

Toch is het niet allemaal kommer en kwel. De afgelopen dagen kwam er voor het eerst in langere tijd nog eens positief nieuws uit de brexitkoker. De Europese Unie nam twee zogenaamde adequaatheidsbeslissingen waarmee de Britse databeschermingsregels werden gelijkgesteld met de Europese. Daardoor kunnen Europese data onder voorwaarden ongehinderd over het Kanaal heenvloeien. Wel heeft de Unie een vervalbepaling opgenomen zodat de beslissingen automatisch moeten worden herbekeken binnen vier jaar. Bovendien kan het doorheen die periode de datakraan dichtdraaien indien de Britse regering nieuwe regels aanneemt die voor de Unie niet door de beugel kunnen.

Indien de Unie ook de gratieperiode voor niet-bevroren vlees verlengt, biedt die combinatie eventueel een opportuniteit om de meer fundamentele twistappels tussen Brussel en Londen uit te klaren. Vooral de hervorming van het bewuste Noord-Ierse Protocol blijft voor spanning zorgen tussen beide zijden. In die context is het ook uitkijken naar de rechtszaak die enkele Noord-Ierse Unionisten tegen het terugtrekkingsakkoord – meer specifiek de afspraken rond Noord-Ierland – hebben aangespannen. Zij menen dat het Noord-Ierse Protocol ingaat tegen Europees recht, de Goede Vrijdagakkoorden en Brits recht. Woensdagochtend om tien uur plaatselijke tijd doet een rechter uitspraak over de kwestie.