Steeds meer wetenschappers stellen vragen bij de reactie van de Deense regering op de circulatie van een variant van het coronavirus bij nertsen. ‘Ze heeft gehandeld op basis van zeer dun, onbestaand bewijs.’
Een nertsenvariant van het coronavirus die circuleerde in Denemarken dreigde resistent te zijn voor de aankomende vaccins. Dat onrustwekkende nieuws haalde wereldwijd krantenkoppen. Het was de aanleiding voor een gedeeltelijke lockdown in Noord-Jutland en de veelbesproken ruiming van miljoenen nertsen.
Die laatste beslissing bleek onwettig en kostte woensdag minister van Landbouw Mogens Jensen de kop. De oppositie vroeg al even om zijn ontslag. Omdat hij zich ook niet langer gesteund voelt door de meerderheidspartijen, was hij naar eigen zeggen genoodzaakt om op te stappen.
Intussen is de nodige wetgeving in de maak, maar de vraag blijft wat de politieke gevolgen zullen zijn voor premier Mette Frederiksen. Zij kondigde begin november aan dat de hele nertsenpopulatie in Denemarken afgemaakt moest worden. Ze ontsnapt dus evenmin aan de kritiek van de oppositie. In haar voordeel speelt dat haar partij Socialdemokratiet ver voorop ligt in de opiniepeilingen, en de oppositie er dus niet meteen belang bij lijkt te hebben om haar tot ontslag te dwingen.
Daar houdt het niet op. De sluiting van Noord-Jutland krijgt ook felle kritiek uit wetenschappelijke hoek. Want is de mutatie wel echt een bedreiging voor het vaccin waarop de hele wereld hoopt tegen de eerste helft van 2021? Nadat ze de gegevens konden inkijken waarop het Deense gezondheidsinstituut SSI die bewering baseerde, zeggen verschillende wetenschappers van niet.
Donderdag kondigde het ministerie van Volksgezondheid aan dat de meeste lockdownmaatrelen worden opgeheven, omdat het SSI sinds 15 september geen gevallen van de gevaarlijke variant van het coronavirus meer heeft geregistreerd bij mensen. Dit doet het instituut SSI dat de variant waarschijnlijk is uitgestorven. Maar de vraag is of de lockdown ooit zin heeft gehad.
Een gemuteerd virus dreigt zich te verspreiden naar andere landen.
Frederiksen besloot dat de nertsen geruimd moesten worden na de SSI-risicobeoordeling. Dat had op dat moment sinds juni 214 besmettingen geregistreerd met nertsenvarianten van het coronavirus bij mensen, die gelinkt konden worden aan het kweken van nertsen. In twaalf gevallen, allemaal in Noord-Jutland, ging het om de cluster-5-variant. Het was die variant die zorgen baarde. Uit eigen voorlopige testen leidde het SSI af dat dit type minder gevoelig is voor de antilichamen van mensen die covid-19 hadden.
Het toekomstige coronavaccin zou hierdoor mogelijk minder goed werken tegen deze variant, luidde de waarschuwing. ‘In het slechtste geval riskeren we dat het effect (van het vaccin, nvdr) uitblijft. Dit kan enorme negatieve gevolgen hebben voor de pandemie in de hele wereld. Een gemuteerd virus dreigt zich te verspreiden naar andere landen’, waarschuwde de premier. Daarom kondigde ze ook verregaande lockdownmaatregelen aan voor zeven gemeenten in Noord-Jutland, waar de meeste nertsenboerderijen gelegen zijn.
Experts vinden echter dat het SSI de dreiging van het cluster-5-virus veel te groot heeft voorgesteld. Toen het instituut vorige week zijn onderzoeksresultaten bekendmaakte, deden die bij verschillende wetenschappers de wenkbrauwen fronsen. Søren Riis Paludan, professor virologie aan de universiteit van Aarhus, neemt zelfs het woord ‘speculatie’ in de mond. In de data die SSI presenteert, ziet hij geen bewijs dat een coronavaccin niet zou helpen tegen de gevreesde nertsenvariant.
‘Ze beweren op basis van het materiaal van negen mensen die covid-19 hadden dat er bij deze mensen geen afweerreactie zou optreden die het virus onschadelijk kan maken, terwijl zij verondersteld worden immuun te zijn. Maar als ik naar de data kijk, kom ik niet tot diezelfde conclusie’, zegt hij. Volgens hem is slechts bij enkele van de bloedstalen van mensen met weinig antilichamen een verminderde afweerreactie te zien. ‘De data tonen dat in stalen met hoge niveaus aan antilichamen het cluster-5-virus even efficiënt wordt geneutraliseerd als bij het wildtypevirus.’
De nertsen kunnen ook het normale coronavirus verspreiden.
Minstens drie andere Deense wetenschappers lieten zich in de Deense media even kritisch uit over het onderzoek. Zo zei Jens Lundgren, professor infectieziekten aan het Rigshospitalet in Kopenhagen, aan de Deense openbare omroep DR dat ook hij geen aanwijzingen ziet dat het vaccin niet zou werken. Volgens hem reageert de cluster-5-variant misschien minder op antistoffen, maar vormt dat geen probleem als er voldoende van deze stoffen in het vaccin gestopt worden.
Professor Paludan staat ervan te kijken dat de politiek het rapport als basis nam voor het sluiten van een deel van het land en het doden van de nertsen. De lockdownmaatregelen in Noord-Jutland noemt hij een overreactie. ‘De regering heeft eigenlijk gehandeld op basis van zeer dun, onbestaand bewijs’, zegt hij.
Het ruimen van de nertsen kan hij wel steunen, maar dan niet uit angst voor de cluster-5-variant. ‘De nertsen kunnen ook het normale coronavirus verspreiden. We weten dat in Noord-Jutland 20 procent van de coronabesmettingen afkomstig zijn van nertsen. Dat is voor mij genoeg bewijs om hen te doden.’
Paludan hoopt dat de Deense regering de kritiek ter harte neemt en in de toekomst ook het advies inwint van wetenschappers buiten het SSI. In een hoorzitting deze week over de nertsruiming erkende Kåre Mølbak, de belangrijkste epidemioloog aan het SSI, dat zijn instelling het gevaar van de cluster-5-variant niet onomstotelijk had kunnen aantonen. Maar hij benadrukte dat het SSI in het rapport schreef dat ‘voorlopig onderzoek’ wees op een lagere gevoeligheid voor antilichamen, en dat verder onderzoek nodig was. ‘Dit was allerminst een conclusie die twee keer onderlijnd werd.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
