De schandaalsfeer rond enkele prominente ondernemingen doet de smetteloze reputatie van Duitse ondernemingen geen goed.
‘Duitse ingenieurs zijn goed, Duitse literatuur is beter‘, staat wel eens te lezen op een voorgedrukte Duitse postkaart, een zeldzame vlaag van speelse nationale trots. ‘Spitzenklasse!’ Maar door een resem schandalen bij Duitse multinationals komen er steeds grotere barsten in de solide reputatie van onze oosterburen. Dat ook de Duitse autoriteiten boter op het hoofd hebben, maakt de situatie er niet beter op.
Tönnies
Na de versoepeling van de coronamaatregelen zitten in de Duitse districten Gütersloh en Warendorf 640.000 mensen opnieuw in een zachte lockdown. Oorzaak is een lokale, maar hevige uitbraak van het coronavirus bij vleesverwerkingsgigant Tönnies. Bij het zware fysieke werk ademden de werknemers – vooral Oost-Europeanen die via schimmige structuren van onder- en onder-onderaannemers werden tewerkgesteld – erg diep in en uit.
De grote hoeveelheid aerosols kon zich door de gekoelde temperaturen in de pakhuizen bovendien veel verder verplaatsen dan in normale omstandigheden. Na de – vaak onderbetaalde – werkuren zaten de werknemers op het bedrijventerrein samengepakt in huizen die kunnen doorgaan voor 21ste-eeuwse getto’s.
De risico’s waren bij de bedrijfsleiding bekend, actie werd evenwel amper ondernomen. Pas enkele weken na de uitbraak kon topman Clement Tönnies inzage in het volledige adressenregister van zijn werknemersbestand bieden. Alweer belooft Tönnies beterschap, terwijl de praktische uitwerking van zijn eerdere beloftes in het verleden steevast dode letter bleven.
Gebrek aan verantwoordelijkheid
Het structurele gebrek aan verantwoordelijkheid van de bedrijfsleiding kan natuurlijk maar gedijen in een context die zulke wantoestanden keer op keer mogelijk maken. Ook de politiek heeft dus boter op het hoofd. De erbarmelijke omstandigheden in de Duitse vleesindustrie zijn al langer geen geheim meer, net als de inertie van de beleidsmakers die ondanks de hardnekkige schandaalsfeer veeleer langs de zijlijn bleven toekijken.
De schandalen maken duidelijk dat het ongebreideld winstbejag en het maatschappelijk belang op zijn zachtst gezegd op gespannen voet leven.
De schade is evenwel berokkend. Kinderen verdwijnen opnieuw van de schoolbanken, lokale inwoners zien hun vakantieplannen in duigen vallen terwijl België en Oostenrijk het reisadvies voor de regio hebben verstrengd. Minister-president van Noordrijn-Westfalen Armin Laschet (CDU) – die zijn kansen om nationaal partijvoorzitter te worden flink ziet slinken – laat onderzoeken of er een aanhoudingsbevel tegen de bedrijfsverantwoordelijke voor de deelstaat kan worden uitgevaardigd.
In alle haast riep deelstaatminister voor Landbouw Julia Klöckner (CDU) bij wijze van schadebeperking een miniconferentie in het leven om de omstandigheden in de vleesindustrie te verbeteren. Critici verwijten haar een pr-stunt omdat werknemers en hun vertegenwoordigers pas op het laatste nippertje werden uitgenodigd.
Wirecard
De storm van Tönnies was nog niet gaan liggen of Duitsland kreeg alweer te maken met een grootschalig bedrijfsschandaal. Het Beiers financieel dienstverleningsbedrijf Wirecard bleek zijn boekhouding de afgelopen jaren te hebben opgesmukt voor een bedrag van maar liefst 1,9 miljard euro.
Ook ditmaal kwam de openbaring niet als donderslag bij heldere hemel. De Britse zakenkrant Financial Times zat al een jaar lang in de stinkende put te roeren en tijdens een grondige externe audit bleek in april dat de beursgenoteerde gigant niet alle documenten wilde overmaken.
Dat laatste betekende meteen het begin van het einde: Wirecard heeft het faillissement aangevraagd terwijl de politiediensten de Oostenrijkse topman Markus Braun hebben aangehouden. Braun is intussen terug onder voorwaarden op vrije voeten nadat hij een borgsom van vijf miljoen euro op tafel legde.
Autoriteiten boter op het hoofd
Ook ditmaal blijft de rol van de Duitse autoriteiten niet onbesproken. Steeds luider klinkt de vraag of de federale financiële waakhond (BaFin) geen oogje heeft toegeknepen om de Duitse Aandelenindex (DAX) van een neerwaartse spiraal te behoeden. Sterker nog, BaFin opende zelfs een onderzoek naar de Financial Times-journalist voor vermeende marktmanipulatie.
Waar minister van Financiën Olaf Scholz (SPD) – gedoodverfd lijsttrekker voor de sociaaldemocraten bij de Bondsdagverkiezingen – zijn overheidsdiensten eerst verdedigde over de kwestie, moest hij enkele dagen nadien toch toegeven dat er allicht fouten zijn gemaakt. Intussen heeft Scholz een hervorming van de financiële toezichtsautoriteit aangekondigd.
De gevolgen van het Wirecard-debacle zijn legio. Beleggers die hun vertrouwen in het Duitse bedrijf hadden gesteld, komen bedrogen uit. Op vier dagen tijd daalde het aandeel van 100 euro naar 17,6 euro. Een kleine elf miljard in beurswaarde ging in rook op. Tegelijk kondigde Europees Commissaris voor Economie Valdis Dombrovskis een onderzoek naar de werking van BaFin aan. Volgens Dombrovskis schaden zulke schandalen de investeringsreputatie van de Europese Unie.
Op de Duitse Wikipediapagina is de passage van recente controverses en schandalen bijna even lang als de hele geschiedenis van de in 1870 opgerichte bank.
Reputatieschade
De twee recente schandalen zijn geen alleenstaande feiten: de afgelopen tien jaar werkte Deutsche Bank zich zo vaak in de nesten dat het bijna een hobby leek. Op de Duitse Wikipediapagina is de passage over recente controverses en schandalen bijna even lang als de hele geschiedenis van de in 1870 opgerichte bank. Ook bij de Duitse autosector ging het grondig mis met Dieselgate, waarbij onder meer Volkswagen Group sjoemelsoftware gebruikte om een hogere uitstoot van stikstofdioxide weg te moffelen.
De politiek was nooit ver weg: de Duitse deelstaatregering is als tweede grootste aandeelhouder van Volkswagen Group een belangrijke speler in de Raad van Bestuur die waakt over de koers van het bedrijf. De Duitse weekkrant Die Zeit pleit deze week op haar voorpagina dat de politiek en het bedrijfsleven beter ook anderhalve meter afstand zouden houden. De Duitse krant Die Welt laat op haar beurt in een satirisch bericht optekenen dat de voormalige Oost-Duitse deelstaten er na Tönnies en Wirecard voor kiezen om opnieuw een muur tussen beide landsdelen op te trekken.
De schandalen maken duidelijk dat het ongebreideld winstbejag en het maatschappelijk belang op zijn zachtst gezegd op gespannen voet leven. Dat ze de idee van de Duitse degelijkheid geen goed doen, staat ook als een paal boven water. Maar of de affaires ook effectief een voelbare impact zullen hebben op het consumentengedrag is niet zeker. Meteen na het dieselschandaal liet de Volkswagen Group positieve winstcijfers optekenen in de Verenigde Staten. Het is in ieder geval niet uitgesloten dat andere Duitse ondernemingen de last van Tönnies en co. op hun schouders zullen moeten dragen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
