‘Als Johnson niet uitkijkt, valt zijn Verenigd Koninkrijk nog uit elkaar’

De wegen van het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie scheiden nu echt. Waar de weg naartoe leidt, is onduidelijk.

‘Get Brexit done.’ Met die slogan won Boris Johnson eind 2019 de parlementsverkiezingen in het Verenigd Koninkrijk. Nu is de klus geklaard. Na het scheidingsakkoord werden Londen en Brussel het ook eens over een handelsverdrag. Afgezien van Noord-Ierland stapt het Verenigd Koninkrijk uit de Europese interne markt en de douane-unie. De vraag is wie daar blij mee moet zijn: dit moet zo ongeveer het eerste handelsverdrag in de geschiedenis zijn dat niet de bedoeling heeft om landen dichter bij elkaar te brengen.

Johnson kreeg het wel voor elkaar dat Londen later niet noodzakelijk alle Europese regels dient te blijven volgen, maar hij slaagde er niet in om de Unie uit elkaar te spelen. Brussel hield de touwtjes de hele tijd in de hand. Het probleem is dat er nog zo veel losse eindjes aan het verdrag hangen, dat er nog jaren verder moet worden gepraat. Met altijd nieuwe stof voor conflicten. Over de belangrijke financiële diensten, bijvoorbeeld, moeten de onderhandelingen nog zo goed als beginnen.

Gesprekken verlopen ook zo moeizaam omdat het vertrouwen van de Europeanen in Johnson gering is, sinds hij ermee had gedreigd om terug te komen op de passus in het scheidingsakkoord over Noord-Ierland. De uitkomst van het referendum, waarbij de Britten in 2016 beslisten om uit de Unie te stappen, was ook al het resultaat van een leugenachtige campagne. Die werd betaald door rechtse miljardairs en gedragen door de Engelse pulppers. Voor veel gewone mensen was het referendum de kans om het establishment de middenvinger te tonen voor problemen waar Europa op zichzelf weinig mee te maken had. Denk aan de lange wachtlijsten voor ziekenhuizen en het gebrek aan fatsoenlijke banen. Als peilingen kloppen, zou het resultaat van een nieuw referendum vandaag anders zijn.

De brexit ging zo vooral over emotie. Als het om handel ging, waren de Britten in de Unie beter af. En als Johnson niet uitkijkt, valt zijn Verenigd Koninkrijk uit elkaar als de Schotten hun nieuwe referendum over onafhankelijkheid krijgen. Britten en Europeanen zijn nu nog vriendelijk voor elkaar, maar ze worden straks gewoon rivalen. Aan de ene kant verliest Europa een partner, die het op een aantal vlakken node zal missen. Het heeft ook geen behoefte aan nóg een gespannen relatie aan zijn grenzen – zulke spanningen zijn er al genoeg, van Noord-Afrika tot Rusland. Aan de andere kant heeft de Unie er geen belang bij dat de ex-partner te veel succes krijgt. Nu het politieke spel is gespeeld, treden het Verenigd Koninkrijk en de Europese Unie in een nieuwe, nog onbekende werkelijkheid.