Ersan Mondtag, een van Europa’s hipste regisseurs, ensceneert Kurt Weills opera Der Silbersee.
Weills opera ging op 18 februari 1933 in première. U verplaatst alles naar 2033. Waarom?
Ersan Mondtag:Der Silbersee wordt zelden gespeeld omdat het libretto van Georg Kaiser gedateerd is. Het is veel te belerend. Weills fantastische muziek – klassiek met een snuif jazz – overleefde de tand des tijds. Dat geldt ook voor het thema: de angst om te zijn wie je bent in een samenleving die door extremistische politici almaar extremistischer wordt. Heel herkenbaar, helaas. Het is een waarschuwing voor wat komen kan.
Till Briegleb herschreef het libretto maar behield de plot. Kort: de arme Severin steelt een ananas uit een winkel en wordt betrapt door de agent Olim. Die wint daarna de loterij en wordt Severins weldoener. Wij maken er een theater-in-het-theater van: we voeren een gezelschap op dat nadenkt over hoe zij dit stuk kunnen opvoeren zonder zichzelf of hun theater in gevaar te brengen. In 1933 hebben de nazi’s deze opera vrijwel meteen na de première verboden.
Wat vonden ze er zo aanstootgevend aan?
Mondtag: Onder meer de Ballade von Cäsars Tod. Een zin uit die aria gaat als volgt: ‘Caesar wilde met het zwaard regeren – een mes heeft hem zelf geveld.’ Toen Lotte Lenya hem op de première zong, durfde het publiek amper te ademen. Het leek een lied over Julius Caesar, maar iedereen wist dat het waarschuwde voor Adolf Hitler en opriep tot revolutie. Joseph Goebbels, de propagandaminister van de nazi’s, verbood de opera. Zes jaar later brak de Tweede Wereldoorlog uit.
In onze versie discussieert de acteur die het lied moet zingen met de regisseur. Hij vreest zijn job te verliezen. Die angst is herkenbaar voor iedereen die nu in Kaboel of als homo in Istanbul woont.
Benny Claessens maakt zijn operadebuut en vertolkt de regisseur én Olim. Hij noemt Der Silbersee een homo-opera.
Mondtag: Dat is het ook! De relatie tussen Olim en Severin is veel meer dan vriendschappelijk. Benny is lief, intelligent en heeft lak aan het normale. Bovendien belichaamt hij als geen ander het open-minded queerdenken. Hij is perfect voor Der Silbersee.
Hoe zal de opera eruitzien? Gaat u net als bij uw operadebuut Der Schmied von Gent uit 2020 all the way?
Mondtag:(lacht) Helemaal. Der Silbersee is een grootse opera die een grootse enscenering verdient. De setting is een kasteel, als metafoor voor alle macht en rijkdom. Dat kasteel wordt ingepalmd door Olim nadat hij de loterij heeft gewonnen. Daarnaast heb ik vijf immense beelden ontworpen. Denk aan de beelden van de farao’s uit het oude Egypte. Het zijn gebeeldhouwde codes, die telkens verwijzen naar een conflict of de gevolgen ervan. Zoals het conflict tussen Israël en Palestina of de Holocaust.
Hoe ligt het meer zélf erbij?
Mondtag: Dat ontdekt u in de zaal. In Duitsland slaat ‘der Silbersee’ overigens op het operapubliek: een zee van zilvergrijze hoofden. (lacht) Daarom maak ik voorstellingen die aanvoelen als entertainende ontmoetingen met gelijkgezinden, jong en oud. Ook Der Silbersee is een feest waarvan je terugkeert met het idee dat je er nooit alleen voor staat. Ook niet wanneer je op straat belaagd wordt omdat je bent wie je bent.
Der Silbersee van Opera Ballet Vlaanderen gaat in première op 18 september 2021 in Opera Gent en speelt er tot 25 september. Van 3 tot 16 oktober is de voorstelling te zien in Opera Antwerpen. Info: operaballet.be
