“Erfrecht is de belangrijkste verklaring van vermogensongelijkheid”, zeggen zowel rechtsfilosoof Koen Raes (UGent) als jurist Alain-Laurent Verbeke (K.U.Leuven).
‘Veertig procent van de Belgische bevolking laat geen erfenis na en de 15 procent grootste nalatenschappen vertegenwoordigen ruim 65 procent van de overgedragen vermogens’, aldus Raes. ‘Daardoor kun je het erfrecht als hoofdverklaring van de vermogensongelijkheden beschouwen. Rijke mensen trouwen bovendien doorgaans met rijke mensen en door ons erfrecht zorgt dat voor een verdubbeling van hun rijkdom en een nog grotere kloof met de rest.’
Volgens Raes kun je het probleem oplossen door ‘de hoeveelheid geld te beperken die iemand kan krijgen zonder dat hij daarvoor iets gedaan heeft. Een goed voorstel vind ik dat iemand niet meer zou mogen erven dan het gemiddelde vermogen van het land waarin hij woont. En stop dan een deel van dat restgeld in het kinderbijslagfonds en een ander deel in het Zilverfonds.’
Voor Verbeke, docent contractenrecht en notarieel familiaal vermogensrecht, is dat een brug te ver. ‘Iedereen die kinderen heeft, zal ergens die drang voelen om zijn geld ook aan hen te geven. Daarin verandering krijgen, is extreem moeilijk. En volgens mij niet wenselijk.’
Over één fundamenteel element is hij het wel eens met zijn collega Raes: als we de inkomenskloof willen verkleinen, dan is het huidige erfrecht dringend aan herziening toe. ‘Voor het familievermogen kun je de bloedlijn behouden. Kinderen zijn dan eerder doorgeefluik van het geld dat al lang in de familie zit. Maar op het gezinsvermogen hebben ze volgens mij geen enkel recht. Dat is geld waar de ouders zelf voor gewerkt hebben. Als een van hen sterft, moet de ander automatisch alles krijgen. Enkel voor minderjarigen en kinderen met een handicap kun je een uitzondering maken.’ Beide professoren pleiten voor een systeem van vrije keuze, waarbij niet meer wettelijk is vastgelegd dat een bepaald deel van de erfenis naar de kinderen moet gaan.
Volgens Verbeke vinden heel wat kinderen zelf dat het vermogen van hun ouders van hen is. ‘Een gepensioneerde weduwnaar pakt het ervan en heeft een jongere vriendin met wie hij goed leeft. Dan hoor ik bij de kinderen vaak het freudiaanse zinnetje: “Hij is al ons geld aan het opdoen.” Van die mentaliteit moeten we dringend af.’
Deze Knack Extra, die samen met de Knack van 2 maart verschijnt, besteedt ook aandacht aan nalaten aan het goede doel en belicht de nog steeds veronachtzame ‘digitale erfenis’: wat gebeurt er met je mailadressen, facebookaccounts en wat dies meer zij als je sterft?
Cathy Galle
