‘Elke verkiezing in onze buurlanden in 2017 verhoogt de kans op een vervroegde verkiezing bij ons’

‘De kans dat de anti-establishment golf volgend jaar een dijk breekt in Europa is erg groot. De Belgische regering is uitermate onvoorbereid op dat scenario’, schrijft Jan Cornillie (SP.A). Hij blikt vooruit naar 2017. ‘Wat bij een nieuwe eurocrisis? Wat bij een nieuwe vluchtelingencrisis?’

We tellen af naar Kerstdag en Nieuwjaar. Traditioneel is dan de warmste week aan de gang, terwijl in de parlementen de begrotingen nog snel gestemd worden. En helaas werden we nog maar eens opgeschrikt door een terreurdaad. In dit jaar van terreur leek de politiek soms radeloos, soms onverschrokken en slechts weinige keren krachtig. De politieke leuze van het voorbije jaar is ongetwijfeld ‘Let’s take back control’ uit de Brexit-campagne. Kiezers over het hele spectrum op de links-rechts-as lijken die verzuchting te delen.

Maar hoe doen we dat dan, hen de controle teruggeven? In een democratie doen we dat via verkiezingen en de kiezer heeft in 2016 duidelijk gemaakt dat hij/zij dat recht ook zal gebruiken. We moeten ons dan ook opmaken voor een politiek heftig 2017. De kans dat de anti-establishment golf volgend jaar een dijk breekt in Europa is erg groot. De Belgische regering is uitermate onvoorbereid op dat scenario. Meer zelfs, de kans bestaat dat ze de verkiezingen in de buurlanden niet overleeft.

2017, een ‘make or break’-jaar

In 2017 trekken Nederlanders, Fransen én Duitsers al zeker naar de stembus. In alledrie de landen staan rechtspopulisten vandaag op winst. Als ze erin slagen om in één van die landen ook (regerings)leiderschap afdwingen, staat Europa op stelten. En mochten ze daar niet in slagen, is er nog Italië als mogelijke gamechanger. Van de vier grote Italiaanse partijen zijn er vandaag drie expliciet anti-Europees. De enige die nog voor is, verloor net een referendum én een premier. Samengevat: 60 jaar na het Verdrag van Rome wordt het een ‘make or break‘-jaar voor de eurozone en de EU. Ca passe ou ça casse.

Als we wat meer in detail bekijken wat een rechts-populistische dijkbreuk in het hart van Europa kan teweegbrengen, voorspelt het weinig goeds. Heel zeker komt er dan in verschillende landen een referendum over EU-lidmaatschap. Zowel de Nederlandse PVV van Wilders, het Franse FN van Le Pen als de Duitse AfD beloven dat. Maar zelfs zonder zo’n referendum dreigt onherstelbare schade voor Europa. Elke rechts-populistische regering zal immers met vuile voeten door het oplapwerk gaan die de EU de voorbije jaren rechthield.

Een kleine bloemlezing: weg met de EU-Turkije deal om de vluchtelingenstroom te kanaliseren, want ‘die bootjes duwen we gewoon zelf terug’; opnieuw een strikte toepassing van het Dublin-verdrag waardoor landen als Italië en Griekenland – vaak de eerste landen van aankomst – hun problemen zelf maar moeten oplossen; economisch ieder voor zich, waardoor de kans op een Grieks failliet weer reëel wordt; forse belastingverlagingen (zonder EU-harmonisatie) voor bedrijven, die de begrotingen van de West-Europese welvaartsstaten zullen ontwrichten. De onzekerheid in de eurozone zal alleen maar toenemen, terwijl daar net het antwoord ligt om de mensen weer controle geven: een stabiele financiële markt, economische groei én jobs. We moeten inderdaad af van het EU-oplapwerk door de welvaartsstaten steviger te verzekeren. Helemaal terug naar af, naar ‘elke lidstaat voor zich’ zal de controle niet terugbrengen.

Breuklijn loopt dwars door de Belgische regering

Op het eerste gezicht lijkt dit misschien ver weg of van minder belang voor België. Maar niks is minder waar. Herinnert u zich november 2011? België had toen net het record van de langste regeringsvorming gebroken. De rentevoet op ons staatspapier begon op te lopen, de euro stond op springen en de Zuid-Europese lidstaten waren virtueel failliet. Zou België de Zuid-Europese of de Noord-Europese kant opgaan? Gelukkig werd een week later een regering gevormd en al snel vond de rente weer aansluiting bij de buurlanden. Hoe gaat de markt in 2017 oordelen? En vooral, wat gaat onze regering dan doen?

Alvast één partij, de N-VA, zal aan de kant van de exiteers en de eurocritici staan. Als Wilders, Le Pen of AfD hun programma in beleid kunnen omzetten, zal de goesting om mee te doen onweerstaanbaar worden. In de eerste plaats is dat een kwestie van politieke positionering, maar het is meer dan dat. Rond elk van de bovenstaande kwesties loopt de breuklijn immers dwars door de regering. Elke verkiezing in onze buurlanden verhoogt dus de kans op een vervroegde verkiezing bij ons. Wat bij een nieuwe eurocrisis? Wat bij een nieuwe vluchtelingencrisis? Hoe excentriek de communicatie ook, op bestuursvlak blijft N-VA voorlopig ingekapseld in de Belgische consensuscultuur. Niet zeker dat dat lang stand houdt als de dijken breken rondom ons.