‘Elke euro in veiligheidsonderzoek is goed gespendeerd’

Liliane Schoofs, vicerector Onderzoeksbeleid van de KU Leuven, reageert op het Security for Saleonderzoek van Knack, waarin haar universiteit een grote rol speelt. ‘De investeringen in Europees veiligheidsonderzoek leveren wel degelijk op, maar in het belang van de burger is deze output niet altijd zichtbaar.’

Elke geïnvesteerde euro in universitair wetenschappelijk onderzoek levert minstens zes euro aan inkomsten op. Dat is een grotere return dan deze van de Europese automobielindustrie, de farma- en zelfs van de vastgoedsector.

De innovaties die de KU Leuven alleen al in de afgelopen jaren ontwikkelde zijn legio, en situeren zich in verschillende domeinen, gaande van gezondheidszorg, voeding, hernieuwbare energie, recyclage van zeldzame materialen, enz. Vele gecommercialiseerde uitvindingen van KU Leuven lijken wel goed bewaarde geheimen. Denk maar aan de wereldwijd gebruikte medicijnen voor behandeling van hersentrombose, aids en andere virale aandoeningen, nieuwe revolutionaire therapieën voor behandeling van kanker, autobanden die minder lawaai produceren, innovatieve lichte materialen in onder andere reiskoffers, helmen die beter beschermen bij aanrijdingen, algemeen ingeburgerde methodes voor voedselverwerking van o.a. rijst met verbeterde kookeigenschappen, software voor gehoorimplantaten, fysiotherapieën voor topsporters, 3D-geprinte implantaten, enzovoort.

Dit is allemaal mogelijk dankzij overheidsgelden van Vlaanderen, maar zeker ook van Europa. KU Leuven heeft op basis van open competitie 551 Europese onderzoeksprojecten, waarvoor we 264 miljoen euro hebben verworven in het 7^de Europese kaderprogramma voor onderzoek en innovatie (2007-2013). Daarmee prijkt de universiteit op de zesde plaats in de ranglijst van Europese universiteiten.

Dat we hoog in deze ranking staan, betekent dat onze onderzoekers competitief zijn en vooral ook innovatief onderzoek uitvoeren waarvan zij de resultaten naar de samenleving transfereren. Ook in het nieuwe programma Horizon2020 (2014-2020) scoort KU Leuven bijzonder goed met intussen 211 toegekende projecten. De meerwaarde van deze Europese projecten is hun schaalgrootte, de verschillende experten uit universiteiten en bedrijven of overheidsinstellingen die samenwerken om concrete oplossingen aan te reiken voor complexe maatschappelijke problemen.

Een van deze uitdagingen voor het Europa van morgen is veiligheid. Knack vraagt zich af of de 2 miljard Europese steun voor veiligheidsonderzoek Europa veiliger heeft gemaakt. Dat is een terechte vraag en we moeten in eigen boezem durven kijken. Het antwoord is ‘jazeker’, maar er zijn ondertussen vele nieuwe complexe uitdagingen bijgekomen, waar de overheden en hun financieringsprogramma’s niet altijd adequaat op (kunnen) reageren.

In de voorbije tien jaar was KU Leuven betrokken bij twintig succesvolle Europese projecten in veiligheidsonderzoek (enkele projecten lopen nog), met verregaande maatschappelijke impact. De resultaten ervan treffen elke burger, maar zijn niet altijd duidelijk zichtbaar. Denk maar aan de beveiligde bankverrichtingen die we elke dag doen via webbanking. In dat onderzoeksdomein heeft KU Leuven de beste wereldexperts in haar rangen. Deze specialisten in cryptografie pakken ook de hacking problematiek aan, die vandaag de dag zeer actueel is.

Een ander voorbeeld van een lopend Europees project aan KU Leuven is het vergaren van terrorist-gerelateerde informatie op het internet bij middel van gesofisticeerde datamining-technieken. Deze tools zijn noodzakelijk in de jacht op terroristen en redden preventief tal van mensenlevens. Het is vanzelfsprekend dat deze onderzoeksresultaten niet altijd kunnen gepubliceerd worden; ze zouden zo in handen kunnen komen van de verkeerde mensen, waarbij alle investeringen dan voor niets zouden zijn. In veiligheidsonderzoek is geheimhouding een belangrijk aspect.

Juridische experts, ingenieurs, en onderzoekers van KU Leuven nemen ook deel aan veiligheid-gerelateerde projecten die uitmonden in beleidsadviezen, o.a. over verbetering van de privacywetgeving en over conflictpreventie (denk voor de noodzaak hieraan maar aan de situatie in de Balkan enkele tientallen jaren geleden). Ook worden adviezen en draaiboeken ontwikkeld zodat gericht en snel kan worden gehandeld wanneer er zich grote natuurrampen zoals overstromingen, extreme droogte enz. voordoen als gevolg van klimaatveranderingen.

Knack vindt dat er weinig patenten voortspruiten uit het veiligheidsonderzoek en dat beleidsadviezen vooral veel papier opleveren. Dat is zeer kort door de bocht en onterecht schieten op de pianist. Tastbare output – in de vorm van de ontwikkeling van nieuwe technologieën – is enkel mogelijk op voorwaarde dat de implementatie ervan binnen een correcte juridische omkadering gebeurt. Daartoe dienen draaiboeken, case studies, concepten, rapporten enz. Dit afdoen als ‘een waanzinnige berg papier’ is kortzichtig.

Het is vooral een essentiële randvoorwaarde voor een succesvolle marktintroductie van nieuwe technologie en voor het uitwerken van aangepaste veiligheidsmaatregelen door de wetgever. Het is ook aan deze laatste om er gebruik van te maken. Onderzoeksgebaseerd beleidsadvies voor aangepaste wetgeving is van levensbelang om de privacy van de burger te beschermen op het internet, sociale media enzovoort.

KU Leuven ontwikkelt ook methoden om bedrijven te beschermen tegen cyber attacks. Deze software kan niet gepatenteerd worden, want dan wordt het publieke informatie die kan misbruikt worden. Conclusie: de twee miljard investeringen in Europees veiligheidsonderzoek leveren wel degelijk op, maar in het belang van de burger is deze output niet altijd zichtbaar.

Toch zijn er binnen de vele Europese onderzoeksprojecten aan KU Leuven ook tal van zichtbare resultaten. Zo ontwikkelen we methoden om virusverspreiding op te volgen en te voorspellen, waardoor sneller kan ingegrepen worden wanneer er ergens in de wereld opnieuw een virusuitbraak zou plaatsvinden. Tegen snel opkomende virusinfecties als gevolg van klimaatveranderingen en toenemende mobiliteit worden nieuwe vaccins ontwikkeld. KU Leuven ontwikkelde ook sensoren om metaalmoeheid in vliegtuigen op te sporen, enzovoort.

KU Leuven werkt echter nooit in rechte lijn samen met de wapenindustrie als dusdanig. In onderzoeksprojecten met bedrijven is het ons te doen om de civiele toepassingen met maatschappelijk nut. Een van België’s kroonjuwelen, Barco, produceert in se ook wapensystemen, namelijk technologie voor gebruik in gevechtsvliegtuigen, maar het civiele gebruik van hun producten is veel relevanter en heeft een grote impact op de samenleving.

Grote actuele uitdagingen zoals klimaatverandering, vergrijzing, infectieziekten, mobiliteit en veiligheid vragen om overheden die fors investeren in universitair wetenschappelijk onderzoek. De praktijk wijst uit dat landen die investeren in onderzoek en ontwikkeling ook profiteren van een grotere economische groei.

Een studie van Biggar Economics becijferde recent dat investeren in universiteiten loont. De 23 Europese onderzoeks-intensieve universiteiten van LERU (League of European Research Universities), waartoe KU Leuven behoort, creëren jaarlijks 71,2 miljard euro aan toegevoegde economische waarde, met daar bovenop niet minder dan 900.065 jobs. Voor de KU Leuven ging het in 2014 om 6,2 miljard euro aan bruto toegevoegde waarde en 59.335 jobs. Met andere woorden, elke geïnvesteerde euro in universitair wetenschappelijk onderzoek is uitermate goed gespendeerd!