‘Eerste pensioenpijler moet verstevigd worden’

Naar aanleiding van de Ouderenweek schrijft Johan Velghe van Vlinks over de noodzakelijke versterking van de eerste pensioenpijler. ‘Het voorgestelde pensioenstelsel met puntensysteem is momenteel vooral een kaas met grote gaten.’

“Ouderen bestaan niet”, poneerde de uitnodiging voor een vorige maand in Utrecht georganiseerd tweedaags congres over ouderenzorg. Provocatief of realiteit?

Provocatief beslist op zijn plaats als antidotum voor een dominant type van perceptie dat voorhoudt dat ouderen en zorg, zorglast, vretend aan de sociale zekerheid, onbetaalbaarheid,… allemaal synoniemen zijn. De realiteit gebiedt te stellen dat het malcontente verhaal geëtaleerd wordt door zij, die gedreven door neoliberale dogma’s, wat graag morrelen aan de ruggengraat van ons maatschappelijk bestel: de sociale zekerheid en de pensioenen in het bijzonder.

De derde week van november -de traditioneel geworden ouderenweek, dit jaar overigens met het uitstekend thema ‘Cultuur verbindt’- loopt zondag 26 november ten einde. Het is voorspelbaar dat de politieke partijen, in de reeds genomen en verdere aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen van oktober 2018 en de aaneengeregen campagnes van Vlaamse, federale en Europese verkiezingen in 2019, in alle komende maanden aanzetstukken breien aan hun ouderenzorgplannen. Welke partijen trekken de schotten op die gemakshalve tussen generaties neergelaten worden? Goede zorgen voor allen vandaag voorkomt morgen dure zorgen. Meer wijkgezondheidscentra vandaag, geen latere aanslagen op de sociale zekerheid.

Ouderenorganisaties hebben enkele jaren geleden hun naamgeving hipper en actiever gemaakt. Dat gebeurde niet omwille van een modegril, maar omdat ‘ouderen’ niet zo wensen aangesproken noch gecatalogeerd te worden; omdat ze niet oud zijn en zich ook zo niet voelen. Omdat 65 worden en gepensioneerd zijn geen afsluiting vormt van het actieve leven. Ons onvoltooide leven heeft nog vele onverwachte en liefst aangename wendingen in petto.

Oplapwerk

Het is een kwalijke gewoonte om 65-plussers in een apart hoofdstuk van partijprogramma’s en dito propaganda onder te brengen. Beleidsvoerders en politici dienen de continuïteit van een kansenrijk en welvarend leven als een geheel te stimuleren en zo nodig te stutten. Het gaat om puur algemeen belang. Lange termijnvisie op langer leven, beter leven en financieel beheersbare zorg in de laatste levensfase voorkomt het permanente oplapwerk.

Investeren van meet af aan, van voor de geboorte, tijdens de prilste levensjaren, een stevige onderwijsbegeleiding, werkbaar werk met voorkoming van een de alom loerende Burning Out (cfr. de film van Jérôme Le Maire over de afdeling chirurgie in een groot Parijs ziekenhuis), het loslaten van de dwanggedachte van het rigide samengaan van groei en besparingen… Dit vormt de fundamenten voor een langer, gelukkiger en steeds betaalbare oude dag.

We hebben nood aan zekerheid gevende veiligheid om ten volle aan het sociale en culturele leven te participeren. De roep naar een niet versmachtende en ziekmakende mobiliteit wordt te langzaam beantwoord. Aarzeling is de repliek op de nood aan klimaat- en milieumaatregelen. De politieke klasse blijft hardhorig de kreet negeren naar armoede- en ongelijkheidsbestrijding. De resultaten zijn er dan ook naar.

Van bij het eerste teken van levensvatbaarheid van een nieuwkomer in onze samenleving dienen de problemen aangepakt, zo niet stapelen ze zich op en wordt de factuur als onbetaalbaar voorgesteld aan het einde van de rit.

Pensioenen schieten dan tekort voor de betaling van de verblijfsrekening in het woonzorgcentrum. Senioren worden fiscaal gestraft als ‘samenwonenden’ omdat ze samen huren om nog enigszins betaalbaar te kunnen wonen. De gaten inzake personeelstekorten dienen gedicht door vrijwilligers met bijkluspremies, maar zonder opbouw van rechten in de sociale zekerheid.

Lange loopbaan en geen hoger pensioen, het staat op het nefaste wensenlijstje van de federale regering. Wie voor zijn of haar 20ste begint te werken, bouwt geen pensioenrechten meer op in de laatste jaren brugpensioen of werkloosheid. Voor sommige politici een natte droom, voor wie in het geval verkeert een nachtmerrie. Het voorgestelde pensioenstelsel met puntensysteem is momenteel vooral een kaas met grote gaten. Van de lucht in gaten, dan nog zwanger van fijn stof, wordt geen onbezorgde oude dag klaargemaakt.

Dat klaarmaken gebeurt met vele ingrediënten: een aanbod van aan de levensfases aangepaste woningen, een prioritaire aanpak van armoede, werkbaar werk, wonen in gezonde buurten, het bevorderen van initiatieven die samenhorigheid bevorderen. Het automatisch toekennen van rechten aan betrokkenen, of het nu om mensen met beperkingen gaat of om zorgnoden, dient te gebeuren zonder leeftijdscontingentering.

De modale pensioenen zijn lager, veel lager dan in onze buurlanden. De minimumpensioenen werden al opgetrokken (met 89 euro per maand), net als de inkomensgarantie (met 72 euro per maand). Voor wanneer de volgende schijf? De eerste pijler -dé wettelijke- van de pensioenvorming moet verstevigd worden. Verwijzen naar de tweede en derde pijler is de gemakkelijkheidoplossing maar meteen ook het toeschuiven van verantwoordelijkheid naar de immer loerende lucratieve bankensector en hun pensioenfondsen.

Het gemiddelde bruto werknemerspensioen bedraagt circa 1.100 euro per maand. Dit beschamend bedrag dat na een loopbaan uitgekeerd wordt, kweekt angst voor de toekomst, depressie, slechte voeding, uitstel van consultaties en resulteert finaal in een bezorgde oude dag en een zorgwekkende financiering van zoveel nalatigheid vanwege de beleidsvoerders.

Een levensjaar meer in armoede is niet alleen een ondenkbare oplossing, maar een regelrechte blamage voor het politieke bedrijf. De onbetaalbaarheid inroepen als reden van het uitstelgedrag? Rechtvaardige belastingen, zo ook afdoende vennootschapsheffingen en voltijdse jobvorming resulteren samen met een efficiënte fiscale en sociale fraudebestrijding in toereikende inkomstenbronnen.

Straks gaan politieke partijen weer (vermeende) aandacht schenken aan de 65-plussers. Het invullen van de lijsten voor de gemeenteraadsverkiezingen vergt vele namen. De lijststemmen zullen andermaal de verkiezingsresultaten beïnvloeden. De bovenaan geplaatste partijfavorieten weten zich hiermee van hun verkiesbaarheid beter verzekerd. 65-plussers bovenaan de lijsten zijn schaars. Schaf die lijststem af, zodat eenieder op zijn of haar eigen verdiensten en zonder leeftijdsrestricties naar de kiezer kan stappen.

De generatie die nu al enkele jaren gepensioneerd is, heeft ooit eind jaren zestig van vorige eeuw kerkelijke en maatschappelijke dogma’s doorbroken. Toen leek het een utopie. Mensen aanwijzen als ‘ouderen’ en als een uitgavenpost is een hardnekkig overblijfsel van het onproductieve kapitalistische ‘verdeel en heers’.

Het proces van steeds meer worden wie je bent, is de beste preventie tegen het ons opgedrongen model van het onbetaalbaar ouder worden. Het houdt de levenservaringsdeskundigen onder ons alert, coöperatief en gezond qua geest en lijf. De maatschappij is er mee gebaat, niet in het minst de economie en de overheidsfinanciën.

Wil de overheid het roer omgooien?

Johan Velghe is woordvoerder van Vlinks