Een ode aan de daadkracht van Staatssecretaris Maggie De Block

Het is te absurd voor woorden dat bijvoorbeeld “partners” wier huwelijk is ontbonden wegens fraude nadien doodleuk opnieuw kunnen aanschuiven om een verklaring van wettelijke samenwoonst af te leggen die eveneens recht geeft op gezinshereniging.

Op vrijdag 5 oktober heeft Staatssecretaris De Block, bevoegd voor Asiel en Migratie, een persbericht verspreid over een voorstel tot wetswijziging dat zij – samen met de Minister van Justitie en Buitenlandse Zaken – heeft toegelicht op de ministerraad. Concreet wenst mevrouw de Staatssecretaris op te treden tegen frauduleus afgesloten verklaringen van wettelijke samenwoning. Er mag weinig twijfel over bestaan dat deze hervorming broodnodig is.

Volgens de statistieken van de Federale Overheidsdienst Economie legden in 2010 maar liefst 72191 koppels in België een verklaring van wettelijke samenwoning af. Aanvankelijk was de verklaring van wettelijke samenwoning het alternatief voor het huwelijk voor koppels waar beide partners hetzelfde geslacht hebben. Het is dus opvallend dat ook na de toelating van het homohuwelijk in 2003, de verklaring van wettelijke samenwoning onophoudelijk in populariteit is blijven toenemen. Tussen 2004 en 2010 is het aantal verklaringen van wettelijke samenwoning bijna verviervoudigd. Hier zijn verschillende oorzaken voor. Allereerst is het duidelijk dat het enige jaren heeft geduurd vooraleer de formule bekendheid verwierf onder het brede publiek. Ook het gemak om een dergelijke verklaring in te trekken – dit kan eenzijdig en zonder het formalisme van een echtscheidingsprocedure – zullen sommigen weten te appreciëren. Echter, sinds 2008 is dé belangrijkste reden van de populariteit van het fenomeen van wettelijke samenwoonst de aanwending ervan door kandidaten voor een gezinshereniging, het passieve migratiekanaal bij uitstek. Ik hoop dat de lezer het mij vergeeft hem of haar te bezwaren met de volgende korte juridische uiteenzetting.

Ten gevolge van een omzetting van een dramatische Europese richtlijn (Richtlijn 2004/38/EG) komen vreemdelingen die een verklaring van wettelijke samenwoning hebben afgelegd met een Belg, een EU-onderdaan of een vreemdeling met een verblijfsrecht van meer dan drie maanden, in aanmerking voor gezinshereniging. Welnu, in de huidige stand van het recht bestaan er geen wettelijke instrumenten om voorafgaand een onderzoek te plegen naar eventuele schijnsamenwoonst. Het is weliswaar correct dat vanaf september 2011 aangetoond moet worden dat de vervoegde Belgische partner over voldoende inkomsten beschikt en over een aangepaste woonst. Anderzijds blijft de vaststelling overeind dat twee voor elkaar volstrekt onbekenden een verklaring van wettelijke samenwoonst kunnen afleggen en dit zelfs nadat een voorgaand voorgenomen huwelijk geweigerd werd op grond van bedrog.
Dat de regering nu wilt ingrijpen door te voorzien in de mogelijkheid om voorafgaand een onderzoek in te stellen naar de vraag of beide partners elkaar überhaupt wel kennen, is dus een goede zaak. De traagheid van de wetgever in dit domein is echter bijzonder schrijnend. De grootschalige fraude vindt plaats sinds 2008.

Reeds in 2010 (!) stelden Kamerleden Lanjri en Dierick (CD&V) in een voorstel van resolutie dat “[e]en wijziging van de wet zich opdringt om deze vorm van fraude preventief aan te kunnen pakken of bij vastgestelde misbruiken achteraf de verblijfsvergunning te kunnen ontnemen. De wet goedkeuren is niet genoeg, de regering moet er ook voor zorgen dat de wet wordt toegepast. En dan moet ze de parketten beter uitrusten. Vaak hebben ze immers onvoldoende expertise of onvoldoende mankracht om schijnhuwelijken [of schijnsamenwoonsten] te vervolgen en te bestraffen.”

Het is inderdaad te absurd voor woorden dat bijvoorbeeld “partners” wier huwelijk is ontbonden wegens fraude nadien doodleuk opnieuw kunnen aanschuiven om een verklaring van wettelijke samenwoonst af te leggen die eveneens recht geeft op gezinshereniging. Dit werd overigens ook bevestigd door procureur-generaal Liégeois tijdens hoorzittingen in het parlement in september 2011.

Echter, alles kan beter: het zou nog veel efficiënter zijn om het mechanisme van gezinshereniging op basis van een verklaring van wettelijke samenwoning geheel onmogelijk te maken voor niet EU-burgers. Er is immers geen enkele Europese verplichting die ons land verplicht gezinshereniging op basis van een verklaring van wettelijke samenwoning afgesloten met een niet-EU burger toe te laten. Meer zelfs: de afschaffing van gezinshereniging voor niet EU-burgers op basis van een verklaring van wettelijke samenwoning is een voorstel dat al jaren geformuleerd wordt door het Antwerpse parket. En niet zonder reden. Het parket wordt letterlijk overspoeld met dossiers van schijnhuwelijken. Het is bijzonder ontmoedigend voor parketmagistraten om vast te stellen dat een gezinshereniging die verhinderd is op basis van een opgerold schijnhuwelijk nadien toch nog doorgang kan vinden omdat dezelfde partners nog steeds de mogelijkheid hebben om nadien een verklaring van wettelijke samenwoning af te leggen. Ik vrees jammer genoeg dat bepaalde partijen hier niet klaar voor zijn. Ik citeer PS-Kamerlid Valérie Déom tijdens de hoorzittingen van procureur-generaal Liégeois naar aanleiding van zijn uithaal naar het migratie- en asielbeleid in september 2011 (dit is vóór het aantreden van Staatssecretaris De Block): “U stigmatiseert vreemdelingen, U doet aan politiek, U bent een populist. Maak een nieuwe carrièremove, er zullen in Antwerpen wel politieke partijen zijn die U graag zullen verwelkomen. Uw visie staat niet ver van de idee dat alle vreemdelingen fraudeurs zijn. Hebt U als procureur-generaal echt geen andere prioriteiten dan het migratiebeleid?”. Al jaren verziekt de PS het asiel- en migratiedebat omwille van electorale redenen. Het verheugt mij daarom dat met mevrouw De Block de juiste politica op de juiste plaats is terecht gekomen. Beter laat dan nooit!

Anthony Godfroid is advocaat aan de balie van Brussel