Een miskende auteur

De kolonel speelt graag met de figuur der herhaling.

De Münchense uitgeverij belleville kwam in 2004 met een boekje van 160 pagina’s, dat geen succes is geworden. Nochtans was de uitgave voorbeeldig: 12 essays, uit het Arabisch vertaald, en voorzien van een inleiding en 200 noten.

Misschien dat de titel niet commercieel genoeg klonk: “Het dorp, het dorp, de aarde, de aarde, en de zelfmoord van de astronaut.”. Of misschien was de auteur onvoldoende bekend: Muammar Muhammad Abdassalam Abu Minyar al-Gaddafi, geboren in 1942 in Noord-Libië, al jong luitenant geworden en dan ineens kolonel. Hij schreef zijn essays eind jaren ’80, begin ’90.

Ik kocht dat boekje toen en las het met verbazing, en ook met enige verveling want het Arabisch, of toch dat van de kolonel, speelt graag met de figuur der herhaling:

“De tirannie van een enkeling is de schandelijkste van alle tirannieën, maar de despoot is een eenling, die door de gemeenschap afgezet kan worden, ja zelfs een onbetekenend individu kan hem op wat voor manier ook uitschakelen. Maar de tirannie van de massa is de brutaalste tirannie, want wie kan zich helemaal alleen teweerstellen tegen de wassende stroom? Wat bemin ik vrije massa’s, als zij zonder enige heerser boven hen, hun ketenen afwerpen en losbreken; als zij vreugdekreten uitstoten en zingen, na alle lasten en noden. Maar wat voor angst en vrees voel ik niet voor hen! Ik bemin de massa’s als mijn vader, en ik vrees hen zoals ik hem vrees. Wie zou, in een bedoeïenenkamp zonder overheid een vader kunnen beletten om wraak te nemen op een van zijn zonen? Ja, wat beminnen ze hem zeer, en vrezen ze hem evenzeer! Ja, ik bemin en vrees de massa’s zoals ik mijn vader bemin en vrees. Zo liefdevol zijn zij op blijde momenten, dat zij hun zonen zelfs op de schouders nemen. Zij droegen Hannibal en Pericles, Savonarola en Danton, Robespierre, Mussolini en Nixon. En hoe gruwelijk weer, in momenten van toorn!” Zulke problemen doen zich altijd in steden voor, waar trouwens ook diefstal en prostitutie voorkomen, en verkeerde belangstellingen ontstaan, en waar alles huichelarij is:

“Een dorp is rustig, zuiver en homogeen. Iedereen kent elkaar. Hoe mooi toch zijn dorp en land! De lucht is zuiver en de horizon wijd. (…) Geweten en voorbeelden zijn hier de bronnen van het morele besef, niet de vrees voor politie, wet, gevangenis of straf. Om op een fout te wijzen, hier geen fluitsignaal dat zowel de betrokkene als de omstanders in de oren klinkt. De stad is het graf van de sociale cohesie, en wie haar betreedt, houdt zich noodgedwongen op haar golven drijvend, die hem van straat naar straat, van wijk naar wijk en van de ene vriend naar de andere voeren. Het behoort tot het wezen van het stadsleven dat het op voordeel uit is, en op gunstige gelegenheden aast, zodat huichelarij er de natuurlijke toestand wordt. Om maar te zwijgen van de miljoenen die er de zinloze bewegingen van exact 22 individuen volgen, die achter een kleine zak aanhollen, ter grootte van een meloen en gevuld met gewone lucht”. Marc Vanfraechem