‘Een kind dat een geliefde ouder afwijst, is gedwongen de helft van zichzelf te verloochenen’

‘Oudervervreemding is mishandeling op het diepste niveau van de zich ontwikkelende psyche van een kind’, schrijft de organisatie Uit Het Oog, In Het Hart op de internationale dag van de bewustwording van ouderverstoting.

Je kind verliezen is het ergste dat je kan overkomen. Daar zijn we het allemaal over eens. En toch, als een ouder geconfronteerd wordt met oudervervreemding en elk contact met zijn of haar kind verliest, grijpt niemand in. Oudervervreemding is de term die wordt gebruikt om de meest extreme vorm van contactbreuk tussen ouder en kind te benoemen. Het gaat dus niet over kinderen die een verwaarlozende of mishandelende ouder minder, of niet meer, willen zien. Het gaat om kinderen die onder invloed van de ene ouder, het contact met de andere, voorheen geliefde ouder, volledig verbreken.

De oplossing lijkt eenvoudig: er is immers een verblijfsregeling vastgelegd die wettelijk gezien dient gevolgd te worden. Het ontzeggen van het persoonlijk contact tussen ouder en kind dat bepaald werd door de familierechtbank is strafbaar. En we leven in een rechtsstaat. Wanneer de wet overtreden wordt, veronderstellen we dat justitie en politie ingrijpen.

Bij oudervervreemding laten alle instanties de willekeur echter volkomen op haar beloop. Deels uit onmacht, en deels uit onbegrip. Ouders die op deze manier hun kind verliezen, worden voortdurend geconfronteerd met de mantra ‘we kunnen een kind niet dwingen’. Zeker wanneer het kind ouder is dan 12 jaar en als handelingsbekwaam wordt gezien.

Handelingsbekwaamheid is in deze gevallen een bedenkelijk concept. Het veronderstelt dat het kind in staat is de gevolgen van de eigen beslissingen te bevatten en te dragen. En daar wringt het schoentje. Kinderen zijn afhankelijk van beide ouders voor de ontwikkeling van hun identiteit en het geloof in hun eigen bestaansrecht. Een kind dat een geliefde ouder afwijst, en daarmee gepaard het gezin en de familie langs die kant, is gedwongen de helft van zichzelf te verloochenen. Geen enkel kind is in staat om zichzelf te begrijpen op dat niveau.

Daarnaast is geen enkel kind in staat om de gevolgen te dragen van zoiets ingrijpend als het afwijzen van een ouder. Indien we meegaan in de illusie dat het kind ‘wil’ kiezen voor één ouder, leggen we alle verantwoordelijkheid bij het kind. Kinderen zijn zich wel degelijk bewust van het leed dat oudervervreemding teweeg brengt bij de andere ouder en de familie. Ze belanden in een ondraaglijke toestand met gevoelens van schuld, schaamte en zelfverwijt en lopen niet zelden rond met zelfmoordgedachten… Ze ontwikkelen een laag zelfbeeld en blijven op lange termijn worstelen met psychische problemen. De gevolgen zijn voor het leven. Oudervervreemding is dan ook mishandeling op het diepste niveau van de zich ontwikkelende psyche van een kind.

Een verblijfsregeling is er opdat het kind niet de verantwoordelijkheid zou moeten dragen om te kiezen tussen zijn ouders. Het kan terugvallen op de bepalingen die opgelegd werden door een derde, neutrale partij: de rechter. Die bescherming valt volledig weg wanneer een ouder een verblijfsregeling naast zich kan neerleggen en niemand ingrijpt. Justitie, politie en hulpverleningsinstanties dienen hun verantwoordelijkheid op te nemen en een manier te vinden waarop onmiddellijk kan worden ingegrepen als een vonnis niet langer wordt gevolgd.

Een kind moet niet worden ‘gedwongen’ een vonnis na te leven. Wanneer contactbreuk plaatsvindt, is er nood aan een snelle interventie, niet in de laatste plaats op vlak van zorg en psychologische begeleiding. Er dient nagegaan te worden of er sprake is van oudervervreemding en zo ja, kan enkel een samenwerking tussen justitie, politie en hulpverleners voorkomen dat de situatie blijft aanslepen, en er nog meer schade wordt toegebracht aan het kind.

Daarvoor is er nood aan overleg tussen de betrokken instanties. Er is nood aan onderzoek. Er is nood aan inzicht. Er is nood aan ervaringsuitwisseling. En snel. Want er zijn kinderen in nood. En ze staan er alleen voor.