In een gezamenlijk opiniestuk leggen Gents burgemeester Mathias De Clercq (Open VLD) en Groen-Kamerlid Tinne Van der Straeten uit waarom de communautaire hervormingen die op de onderhandelingstafel van de formatie liggen, voor hen te verregaand zijn. Ondertussen raakte bekend dat formateurs Bart De Wever en Paul Magnette maandag naar het Paleis gaan om hun opdracht terug te geven.
Ineens was ze daar: de grote staatshervorming. Door de coronacrisis en de vermoeidheid over de formatie dreigt een akkoord belangrijker te worden dan het akkoord. Partijen en voorzitters die er zich niet zomaar bij neerleggen, riskeren het etiket van moeilijke mensen. Dat is gevaarlijk. De vermoeidheid over de regeringsvorming is begrijpelijk, maar dat mag niet leiden tot onverschilligheid. De aanslepende formatie is ondertussen onuitlegbaar, maar de oplossing moet ook nog wel uitlegbaar zijn.
Onze beide partijen gaan de dialoog aan met de koninklijke opdrachthouders om te proberen tot een resultaat te komen. De inspanningen van Bart De Wever en Paul Magnette verdienen waardering. Maar die waardering mag ons echter niet blind maken voor de mogelijke gevolgen. De optelsom van hun beider wanhoop dreigt tot meer wanhopige situaties te leiden. Het samengaan van de machtsbelangen van PS en N-VA, elk in ‘hun’ eigen landsdeel, zal ons land nog meer verdelen tot aparte eilandjes. Een op korte termijn schijnbaar stabiele oplossing dreigt relatief snel aanleiding te geven tot extra instabiliteit en nog meer complexiteit en versnippering.
Er liggen verregaande communautaire hervormingen op tafel, waar in Vlaanderen op dit moment nauwelijks debat over is. De reikwijdte van de voorstellen wordt evenwel duidelijk onderschat. Al vanaf dag 1 zou het federaal beleid op belangrijke domeinen zoals politie of justitie inhoudelijk opgedeeld kunnen worden. Gevoelige dossiers zoals Brussel-Halle-Vilvoorde komen opnieuw op tafel. Het zijn thema’s waar tijdens de verkiezingsdebatten in de aanloop van 26 mei 2019 niet over is gesproken.
Corona kan moeilijk als argument worden ingeroepen. Een meer doorgedreven versnippering van bevoegdheden staat minstens op gespannen voet met de eerste conclusies over het moeizame beheer van de crisis, namelijk dat er meer eenheid van commando moet komen. De bijzonder moeilijke crisis is bovendien net een argument om nu vooral niet meteen met een complexe staatshervorming bezig te zijn, maar in eerste instantie te focussen op de gezondheidscrisis en het economisch herstel.
Al binnen 2 jaar zouden er nieuwe federale verkiezingen worden georganiseerd met op dat moment een grondwet die van het eerste tot het laatste artikel voor herziening vatbaar wordt verklaard. Het opent een doos van Pandora, en het zal de start zijn van jarenlang communautair getwist. We krijgen dan op een periode van drie jaar een opeenvolging van drie verkiezingen (federaal, regionaal en lokaal). Er dreigt dan meer inertie, meer extremisme en de antipolitiek zal nog verder de kop op steken.
Tussen 2007 en 2010 zetelden wij samen als jonge Kamerleden. Het was ‘de BHV-periode’, ons land in de ban van een problematische kieskring die men met 5 minuten politieke moed ging oplossen. Het gevolg was een lange periode van lopende zaken met premier Yves Leterme, die met zijn kartel BHV tot prioriteit had gebombardeerd. Het betekende voor ons als jonge parlementsleden, wel een periode met veel vrijheid, kansen voor profilering en enkele bescheiden progressieve doorbraken. Maar voor ons land was het een tijd van stilstand waarbij zowat alle belangrijke maatschappelijke uitdagingen ondergesneeuwd raakten, en waarvan we nog steeds de negatieve gevolgen dragen.
Want zo gaat dat in de Belgische politiek. Wanneer er over staatshervorming, faciliteiten en kieskringen wordt gediscussieerd, verdwijnen andere levensbelangrijke thema’s naar het tweede en derde plan. Dan gaat het niet over de uiteenlopende visies van liberalen en groenen over arbeidsmarkt, fiscaliteit of mobiliteit, maar over de schijnbaar onoverbrugbare tegenstellingen tussen Vlamingen en Walen.
Dat willen wij niet opnieuw. Niet in deze meervoudige crisis. Al zeker niet ‘en stoemelings‘. Politiek is akkoorden maken, maar een deal tussen twee partijen is niet voldoende om bepaalde pistes die nu voorliggen te legitimeren. 25% van de stemmen, de score van N-VA en PS samen, is geen mandaat om het land zo drastisch verder op te delen. Over de staatshervorming is een ernstig publiek maatschappelijk en politiek debat een minimum.
Doe daarom wat een jaar geleden is beslist in het Vlaamse regeerakkoord: een open denkoefening opzetten onder volksvertegenwoordigers over de institutionele toekomst van dit land met inbreng van academici. Waarom daar met vormen van deliberatieve democratie ook geen burgers bij betrekken? Wat willen de artsen, de verplegers en de mensen die onze ziekenhuizen doen draaien? Wat willen onze onderwijzers en schooldirecteurs die zorgen voor onze kinderen? Wat willen de zelfstandigen, werknemers en werkgevers die onze economie ondersteunen? Wat willen de steden en gemeenten die de noden van de lokale bevolking het best kennen? Met welke hervormingen worden zij echt geholpen?
Het zou een overwinning zijn op de particratie, die nu terecht onder vuur ligt. Hoe meer mensen mee nadenken, hoe beter de uitkomst. Met wat zuurstof van buiten de partijpolitiek raken we hopelijk voorbij de taboes en de platgetreden paden. Zo’n democratische constructieve denkoefening moet ons Belgisch huis efficiënter, transparanter en goedkoper maken: een land waar mensen waar voor hun geld krijgen met minder beroepspolitici, minder versnippering en een betere dienstverlening.
Analisten zullen deze gezamenlijke open brief misschien interpreteren als een zoveelste strategische move. Het is een publiek geheim dat wij allebei in november vorig jaar pleitbezorgers waren van een paarsgroene regering. Argumenten toen pro zo’n coalitie worden vandaag ook aangetoond. Maar daar gaat het nu niet om. Er dreigt een democratisch deficit, en daar waarschuwen wij voor, nu het nog kan. De hitte en de quarantaine matten af, maar het is geen moment om in te dommelen.
Deze brief zou tevens de indruk kunnen wekken dat de staatshervorming plots onze grootste passie is. Het tegendeel is waar. Wij hopen de komende jaren vooral complexloos liberaal en ecologist te kunnen zijn, in plaats van gereduceerd te worden tot supporter van de Vlaamse of Belgische zaak. Wij hopen daarom nog altijd op een volwaardige federale regering, die zich bij haar opstart focust op wat vandaag écht belangrijk is: gezondheid, jobs, klimaat, en veiligheid.
C’est compliqué, maar niet onmogelijk. Het is moeilijk, mais pas impossible.
Mathias De Clercq (Open VLD) is burgemeester van Gent. Tinne Van der Straeten (Groen) is federaal volksvertegenwoordiger.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier