‘Een Europese defensie, wat zal dat kosten aan de inwoners van de EU?’

Professor Herman Matthijs staat stil bij de mogelijke kostprijs van een Europees leger.

De laatste maanden zijn er al heel wat voorstelen gelanceerd over een Europese defensie. Dat idee is niet nieuw, maar in 1954 werd de ‘Europese Defensie Gemeenschap’ politiek wel al de grond in geboord door de Fransen en de Nederlanders. Sindsdien zijn er geen echte initiatieven meer genomen. Gezien de talrijke politieke problemen aan de oostelijke en zuidelijke grenzen van de Unie duikt opnieuw de vraag op of een Europese defensie tot de mogelijkheden behoort? Maar wat zou dat kosten aan de inwoners van de EU?

Huidige situatie

Het enige wat er momenteel bestaat op het vlak van een EU-defensie zijn wat gezamenlijke brigades en een Europees Defensie Agentschap (EDA). Het EDA werkt met een budget van 30 miljoen euro. Sinds 1949 is de Europese defensie een aangelegenheid van de NAVO. Lang voor de soevereiniteit over de budgetten (2012), de munt (2002) en het handelsbeleid (1957) werd overgedragen, was er reeds het verlies aan de militaire autonomie. De problemen daarbij zijn gekend: kleinere militaire budgetten in Europa, geen harmonisatie van wapens en de enorme verschillen in de ‘rules of engagement’ bij de buitenlandse operaties.

NAVO-norm

De laatste jaren hebben de Amerikanen erop aangedrongen dat de Europese partners van de NAVO meer geld op tafel zouden leggen voor defensie. Daarop werd al aangedrongen door President Barack Obama, presidentskandidate Hillary Clinton alsook door de huidige President Donald Trump. Over dit vlak bestaat er geen discussie tussen de beide toonaangevende Amerikaanse politieke partijen. De NAVO-top van de herfst 2014 in Cardiff bereikte een akkoord om de defensie-begrotingen van de lidstaten tegen 2024 op te trekken tot 2 procent van het nationale bbp. In 2016 voldeden alleen de VSA (3,6 procent bbp), Griekenland (2,3 procent), het Verenigd Koninkrijk (2,2 procent), Estland (2,1 procent) en Polen (2 procent) al aan de norm.

Budgetten

De militaire veiligheid van het West-Europese continent werd na de Tweede Wereldoorlog in feite betaald door de Amerikaanse belastingbetalers. De enige EU-lidstaten die een inzetbaar leger hebben, zijn de Fransen en de Britten. Met respectievelijk een budget van 40 en 48,5 miljard euro vormen ze een militaire macht na Rusland en China. Duitsland volgt met 37,5 miljard euro aan middelen voor zijn leger, en dan Italië met 20 miljard euro.

Het Amerikaans militair budget bedraagt op heden 664 miljard dollar (593 miljard euro). De hoogte van dit budget heeft te maken met een beroepsleger van 1,3 miljoen mensen, het onderhoud en de kost van operaties voor meer dan 200 miljard, aankopen voor meer dan 100 miljard, militaire R&D voor 70 miljard dollar, enz.

België

Indien België de 2 procentnorm van de NAVO wil halen, dient onze begroting van landsverdediging te stijgen van 3,9 miljard naar 8,4 miljard euro per jaar. Momenteel besteden we 0,9 procent van het bbp aan defensie en daarmee zijn we bijna de allerslechtste leerling van de NAVO-klas. Vandaag zou dus 4,5 miljard euro structureel gezocht moeten worden om die doelstelling te behalen en te blijven halen. Maar dan hebben we nog geen Europees leger.

EU-leger

Bij de creatie van een eigen EU-leger stellen zich twee vragen: wie doet mee, en hoe gaat men dat EU-leger financieren? Zullen de vele neutrale landen (Oostenrijk, Cyprus, Malta, Ierland, Finland en Zweden) aan een EU-leger willen meedoen? Zweden heeft met een budget van 4,8 miljard euro (1,2 procent bbp ) nominaal de belangrijkste militaire begroting van die groep. En wat doen de Britten? Het lijkt er op dat zij met de Brexit zullen afhaken voor een EU-leger. Aan de andere kant zijn sommige NAVO-lidstaten die niet tot de EU behoren misschien wel geïnteresseerd in een EU-leger: Noorwegen en IJsland. Turkije, dat het tweede grootste leger in manschappen heeft binnen de NAVO, lijkt dan weer niet bruikbaar voor een Europees leger.

Het EU-leger zal dan ook vooral gedragen moeten worden door Duitsland en Frankrijk. De Franse president Emmanuel Macron wil zijn militair budget optrekken van 1,8 procent bbp naar de NAVO-norm van 2 procent. De Duitse kanselier Merkel wenst de Duitse begroting voor landsverdediging, die nu 1,2 procent van het bbp bedraagt, ook te verhogen. Vraag blijft wel of de andere Europese landen een Duitse militaire leidinggevende positie zien zitten? En zo’n Europees leger zal wel over genoeg manschappen kunnen beschikken, maar er zal wel een tekort zijn aan duur militair materieel, zoals vliegdekschepen, duikboten, intelligence en satellieten.

De vraag is hoe men zo’n EU leger gaat betalen? Het NAVO-systeem gebruiken en iedereen 2 procent bbp laten betalen is een eerste optie. De Belgische bijdrage is dan hierboven reeds berekend: 8,4 miljard euro per jaar. Maar over welk budget spreken we dan voor zo’n EU-leger? De EU, zonder de Britten, komt uit op ongeveer 14.000 miljard euro aan bbp. Volgens de 2 procentnorm zou een Europees leger dan een budget kunnen hebben van 280 miljard euro. Maar dan komen we nog niet aan de helft van het Amerikaanse budget. Bovendien is er nog niet geantwoord op de hier boven gestelde vraag of de EU neutrale landen wel willen meedoen?

Een Europees leger kan ook gefinancierd worden volgens het financieringssysteem waarop de begroting van de EU vandaag is gebaseerd: op het stelsel der eigen middelen, waarbij de rijkere landen meer moeten betalen. Op basis van de nationale bijdragen aan de huidige EU-begroting betaalt België 3,03 procent. Zonder het Verenigd Koninkrijk zou België 3,44 procent moeten betalen en als daarbij ook al de neutrale landen afhaken dan gaat de financiering door ons land naar 3,8 procent.

Als men dan een Europees defensie budget berekent op 300 miljard euro, betaalt België respectievelijk 9,9 miljard euro, 10,3 miljard (zonder de Britten) of 11,4 miljard (zonder de Britten en de neutrale Europese landen). Dit zijn allemaal scenario’s die duurder zijn dan de afgesproken NAVO-norm. Daarnaast stelt zich dan de vraag of een dergelijk budget volstaat om mee te spelen op de eerste wereldrij. Want een eigen Europese defensie heeft territoriaal niet alleen Europa te verdedigen, maar ook gebieden in de Atlantische- en Stille oceaan en ook in het Caraïbisch gebied.

Conclusie

Wat het ook wordt, België zal in ieder geval meer geld op tafel moeten leggen voor landsverdediging. Het behalen van de NAVO-norm vereist 4,5 miljard extra per jaar. De creatie van een Europees leger wordt nog een duurdere zaak voor dit federale koninkrijk. Bovendien is 300 miljard euro wel veel geld, maar nog maar de helft van het Amerikaans militair budget. Want als we willen instaan voor onze eigen verdediging moeten we minimaal van zo’n sommen uitgaan.

Dit alles bewijst nog eens dat alle regeringen van de laatste tientallen jaren weinig structureel hebben nagedacht over het defensie dossier. Op basis van al het voorgaande lijkt de NAVO met de Amerikaanse en de Britse steun, op korte termijn, het enige alternatief voor de Europese verdediging. Als België groot voorstander is van een Europees leger begint het best meteen met de zoektocht naar de noodzakelijke miljarden om het lidgeld van een EU leger te betalen.