‘Een Belgische én Vlaamse kieskring moeten komaf maken met het heersende provincialisme’

‘Een Belgische kieskring kan voor politici een stimulans zijn om hun eiland te verlaten’, schrijft Jean-Jacques De Gucht (Open VLD). ‘De kritiek dat hier de louter romantische beweegreden achter schuilt om Walen en Vlamingen dichter bij elkaar kan brengen, is ongegrond.’

Hét argument voor een Belgische kieskring is dat partijen zich aan beide kanten van de taalgrens moeten verantwoorden aan de kiezer. Dit is nu niet het geval. Maar dit democratisch deficit manifesteert zich evengoed op Vlaams niveau. De stem van de kiezer is immers begrensd door zijn provincie. Politici hebben hun keuzes enkel aan de eigen gouwgenoten te verantwoorden. Vlaanderen en België zijn hier in hetzelfde bedje ziek. De zondebok van een democratisch falen hoeft niet telkens opnieuw communautair getint te zijn. Niet enkel de invoering van een Belgische, maar ook van een Vlaamse kieskring is daarom nodig.

De argumenten voor een Belgische kieskring zijn inmiddels algemeen gekend. Partijen hebben hun beleid enkel te verdedigen aan hun kant van de taalgrens. Het maakt dat Vlaamse partijen niet gevoelig hoeven te zijn voor de wensen van de Waalse inwoner en vice versa. Het maakt dat bij het uitoefenen van de macht geen beleid hoeft verdedigd te worden in het belang van alle Belgen; enkel voor de eigen taalgenoten. Het maakt dat het gesplitste medialandschap zijn microfoons en camera’s op het eigen eiland richt en zo deze tendens versterkt.

Een Belgische kieskring kan voor politici een stimulans zijn om hun eiland te verlaten. De kritiek dat hier de louter romantische beweegreden achter schuilt om Walen en Vlamingen dichter bij elkaar kan brengen, is ongegrond. Al kan het een positief neveneffect zijn. Het ware motief is echter principieel democratisch. Een Belgische kieskring maakt dat het beleid dat een partij voorstelt, geldt voor elke Belg. Het zorgt ervoor dat verworven macht in het belang van alle burgers uitgeoefend wordt. Het leidt ertoe dat gevoeligheden beter gekend zijn waardoor de vorming en werking van een federale regering zal verbeteren.

België en Vlaanderen zijn in hetzelfde bedje ziek

Niet enkel het federale niveau lijdt echter aan deze kwaal. Ook de deelstaten delen in de malaise. Het oplossen van de unitaire partijen vanaf begin jaren ’70 en de verschillende daarop volgende staatshervormingen hebben ertoe geleid dat ons kiessysteem vandaag uitsluitend bestaat uit provinciale kieskringen. Niet enkel hoeven partijen zich uitsluitend te presenteren aan hun taalgenoten, politici hebben er evenmin belang bij zich buiten hun provincie te begeven.

Ons provincialistisch kiessysteem kan daardoor verworden tot een provincialistisch beleid. Het Limburggevoel kan zich dan in een Limburgbeleid vertalen. Voor de Antwerpse verkozene is de rest parking. Een Oost-Vlaams volksvertegenwoordiger zal peilen naar de voortgang van de infrastructuurwerken in zijn Oost-Vlaanderen.

Een Belgische én Vlaamse kieskring

In 1979 kroonde wijlen CVP-premier Leo Tindemans zich met de titel ‘man van één miljoen stemmen’. In 2007 en 2010 benaderen respectievelijk Yves Leterme en Bart De Wever zijn record met bijna 800.000 stemmen. In het huidige kiessysteem zal Leo Tindemans voor eeuwig de stemmenkampioen blijven. In 2014 haalde De Wever 315.000 stemmen. Dit betekent niet dat hij plots minder dan half zo populair is als voordien. Wel met het feit dat de kiezer sinds 2014 is opgesloten binnen zijn provincie. Het verklaart waarom Maggie De Block procentueel veel meer kiezers wist te overtuigen in vergelijking met Liesbeth Homans maar door haar veel kleinere kieskring minder absolute stemmen binnen haalde.

Achter deze procenten en cijfers schuilt het ware probleem; dat van het democratisch deficit waar zowel België als Vlaanderen aan lijden. Partijen en politici kunnen verzaken aan hun verantwoordelijkheid omdat ze zich niet hoeven te verantwoorden aan alle kiezers. Zo verliest onze democratie haar legitimiteit. Enkel door een Belgische en Vlaamse kieskring in te voeren zullen we hieraan remediëren.

Voor de kwaadwillige lezer: de invoering van een Belgische en Vlaamse kieskring betekent niet dat er een uitbreiding van het aantal verkozenen nodig is. Het volstaat om te komen tot een nieuwe verdeling van provinciaal verkozenen en zij die opkomen binnen de Belgische en Vlaamse kieskring.

Door de kiezer uit zijn provinciale cocon te bevrijden, zullen partijen en politici verplicht worden zich te verantwoorden aan al hun kiezers. Het risico op een provincialistisch beleid wordt dan omgebogen in een beleid voor alle Vlamingen en alle Belgen. Het zou een fundamentele versterking betekenen van onze Belgische democratie. Daarna is het de beurt aan een Europese kieskring.