‘Dweilen met de kraan dicht: steeds meer gezinnen afgesloten van water’

Walter en Tine werden onlangs zonder water gezet. Geen water om te drinken, koken, wassen. Vorig jaar werden 4.700 gezinnen zoals Walter en Tine in Vlaanderen droog gelegd, vooral in Antwerpen. Vlaanderen maakt een koude samenlevingskeuze, tegen de resoluties van de Verenigde Naties in. Nochtans kan men al veel bereiken met enkele eenvoudige maatregelen, aldus Peter Mertens.

“Dit is dweilen met de kraan toe!”, vertelt een verontwaardigde Heleen Aerts, arts van Geneeskunde voor het Volk in Deurne. Dokter Heleen is pas terug van een huisbezoek bij Walter en Tine, een gezin dat al voor de tweede keer van water wordt afgesloten. “Walter en Tine zijn chronisch ziek. Ze kreunen onder de ziekte, maar nog meer onder de rekeningen. Ze hebben een zoon van 13 jaar oud, maar onvoldoende geld om de waterrekening helemaal te betalen. En dus werd de waterkraan afgesloten. Zonder enige waarschuwing, hé Peter. “, legt dokter Heleen uit. Ik kan het amper geloven. “Je moet weten wat dat betekent’, zegt Heleen me nog. “Geen water meer om te koken. Maar ook niet om jezelf te wassen, of om je kleren te wassen. Geen water om de wc door te spoelen. En weet je wat het ergste is?” Neen, dat weet ik niet, want ik denk net het ergste te hebben gehoord. “Het ergste is dat er ook geen verwarming meer is, want daar heb je water voor nodig.” Wat doen ze dan, vraag ik. “Ze gaan met emmers aankloppen bij de buren. En hun laatste centen steken ze in de aankoop van flessenwater, uit schaamte om niet altijd op de buren te moeten beroep doen.” Het verhaal van Walter en Tine, ’t is dweilen met de kraan dicht. Het spreekwoord bestaat nog niet, maar zou er rapper kunnen zijn dan we vermoeden. Dokter Heleen is er niet goed van. En ik evenmin.

Terwijl politieke fractie na politieke fractie toeterde over een ‘warm Vlaanderen’ vertienvoudigde het aantal waterafsluitingen op nauwelijks zes jaar tijd. In 2008 werd de kraan brutaal dichtgedraaid bij 381 gezinnen. Vorig jaar, zeven jaar na de crisis, werden er in Vlaanderen 4.700 gezinnen kallt gesteld, zonder water. Bijna helft van de waterafsluitingen vindt plaats in Antwerpen. De PVDA-raadsleden vroegen de cijfers onlangs op bij schepen voor Sociale Zaken Fons Duchateau (N-VA). Blijkt dat niet minder dan 2.049 gezinnen van water werden afgesneden. Dat zijn meer dan tweeduizend keer situaties zoals bij Walter en Tine. Welkom in de 21^ste eeuw. Welkom in de Stad Antwerpen.

Svevira en Sergio laten de schoolrekeningen voorgaan. Bam. Verkeerde keuze. Het water wordt afgesloten

Svevira lijdt aan de ziekte van Chron. Dat is een ontstekingsziekte van het darmkanaal. Het betekent dat Svevira dikwijls periodes heeft van bloederige diarree. Omwille van haar ziekte verloor ze haar werk. Een fameuze domper op het gezin. Want Sergio, haar man, verloor in maart dit jaar zijn job omwille van een herstructurering. Ondertussen zitten Svevira en Sergio wel met de afbetaling van hun hypotheeklening. Svevira en Sergio hebben twee kinderen, en in september vallen de rekeningen van de school in de bus. Svevira en Sergio beslissen de afgesproken afbetaling bij Waterlink toch nog even uit te stellen. De schoolrekeningen gaan voor. Bam. Verkeerde keuze. Meteen worden ze van water afgesloten. Zonder pardon. Ik hoor hun getuigenis van huisarts Dirk Van Duppen, één van mijn PVDA-collega’s in de Antwerpse gemeenteraad. Dokter Dirk: “Nog recent vertelde me een collega dat hij op de regiowacht een bezoek bracht aan een alleenstaande mama met een kleine van een jaar of zes met oorontsteking. Zij hadden gelukkig verhoogde tegemoetkoming waardoor het doktersbezoek via derde betaling kon geregeld worden. De collega vroeg na het onderzoek van het patiëntje om zijn handen te kunnen wassen. Dat ging niet want Waterlink had deze moeder en kind afgesloten van water.”

Er zullen wellicht wel een aantal grijze frakken te vinden zijn die al deze situaties weten goed te praten, met kilo’s bijlagen en contractuele kleine lettertjes in de aanslag. Franz Kafka schreef er ooit een boek over. Maar mij laat het niet los. En met de eigen-schuld-dikke-bult-redeneringen van mensen zoals Liesbeth Homans en haar opvolger Fons Duchateau, beiden N-VA, heb ik het ondertussen ook wel gehad. Allemaal leuke filosofietjes zolang je geen chronische ziekte hebt, of zolang je nog een job hebt. Maar je koopt er niets mee van zodra de ziekte toeslaat, of van zodra je een herstructurerings-C4 in je pollen krijgt. Walter, Tine, Svevira, Sergio of die alleenstaande mama die zonder water worden gezet, het is een schandvlek op onze beschaving. Mensen zonder water zetten, dat is een lijn waar je als samenleving niet overgaat. Vandaar ook dat we het recht op water een basisrecht noemen, een recht dat we zouden moeten kunnen garanderen, onafhankelijk van de positie of situatie van een gezin.

De politieke keuzes na de bankencrisis: de ene speculeert, de andere betaalt

Vaak wordt vergeten hoe drastisch de bankencrisis ingreep op alle aspecten van het leven. Ik heb het dan niet over de manier waarop de Sergio’s van onze samenleving hun job zagen verdwijnen. Ik heb het over de politieke keuzes die na de bankencrisis werden gemaakt. In 2009 werd in Antwerpen geen enkel gezin van water afgesneden. Het jaar nadien, 2010, werden plots 1.281 gezinnen zonder water gezet. En in 2011 waren er dat zelfs 2.671. Het stadsbestuur van Patrick Janssens (SP.A) was destijds mee gestapt in het casinokapitalisme van Dexia en de Gemeentelijke Holding, ondanks de expliciete waarschuwingen van de PVDA. Bij de begrotingsopmaak voor 2009 liep de Stad Antwerpen 8,5 miljoen euro aan dividenden mis, van Dexia en de Gemeentelijke Holding. Het drama van de casino-beleggingen moest opgehoest worden door het stadspersoneel, zo gaat dat dan, verblind door het taboe om het geld te activeren waar het wel zit. Meer dan 550 full-time-equivalenten verdwenen. Maar er werd ook elders geld gezocht. Onder meer via een toename van de uitbetaling van dividenden vanwege de intercommunales zoals Waterlink. En plots werd het afsluitingsbeleid van Waterlink fors strenger. Tja. De ene speculeert. De andere betaalt.

In Antwerpen wordt 1 gezin op 60 droog gezet, in Vlaanderen is dat 1 op 720

Het afsluitingsbeleid van Waterlink is ondertussen alleen maar verstrengd. Onze fractie in de Antwerpse OCMW-raad vroeg de cijfers op. Op nauwelijks een jaar tijd kwamen er alleen al in Antwerpen 602 afsluitingen bij. Dat is veel. Heel veel. Als je weet dat het aantal afsluitingen in heel Vlaanderen een aantal jaar geleden 381 bedroeg. In totaal werden vorig jaar 2.049 gezinnen in de koekenstad droog gezet. Antwerpen is daarmee recordhouder: 1 op 60 gezinnen werd vorig jaar zonder water gezet. In de rest van Vlaanderen is dat twaalf keer minder: 1 op 720. We vroegen ook de reden van de waterafsluitingen op. Driekwart van de mensen kon hun waterfactuur niet betalen. Het overige kwart is te wijten aan de “weigering van toegang tot de watermeter”. Dat zijn bijvoorbeeld mensen die hun deur niet opendoen wanneer de meterstand moet worden gecontroleerd.

Aanvankelijk had schepen Duchateau nog een Pinnocchio’tje geprobeerd. Op het ATV-journaal van 17 december 2015 vertelde de N-VA-schepen met afgestreken gezicht: “Van de afsluitingen zijn er eigenlijk maar een 700 tal omwille van wanbetalingen. Dus als je de berekening correct maakt wordt er in onze stad eigenlijk maar 0,3 procent van de gezinnen afgesloten. Dus dat is tien keer minder dan dat zij (de PVDA, nvdr) presenteren.” Valt dus best mee, zou je denken. Alleen: de cijfers van Duchateau kloppen niet. Aldus zijn eigen diensten. Tussen 1 januari 2015 en 15 december 2015 werden 2.049 gezinnen van water afgesloten door wanbetalingen en andere probleemsituaties. Dat is drie keer meer dan schepen Duchateau beweerde. Een leugentje meer of minder, daar malen ze op het schoon verdiep niet om. De verontrustende cijfers zijn op de eerste plaats het gevolg van de grote stijging van de waterprijs. De gezinsuitgaven voor water zijn op vijf jaar tijd verdubbeld, vooral door de sterke stijging van de gemeentelijke saneringsbijdrage. Het Antwerps Stadsbestuur heeft in deze legislatuur de saneringsbijdrage nogmaals fors verhoogd. Met name met 73 procent. En de collega’s van het Antwerpse stadsbestuur in de Vlaamse regering beslisten om vanaf 1 januari 2016 de gratis 15m³ water per gezinslid af te schaffen. Duur water en dure elektriciteit: de rekening wordt doorgeschoven naar de gezinnen.

Te veel waterafsluitingen? Oplossing: bemoeilijken om de cijfers nog op te vragen!

Met de PVDA bijten we ons al langer vast in het waterdossier. Tot grote onvrede van OCMW-voorzitter Fons Duchateau (N-VA) en Waterlink-voorzitter André Gantman (fractievoorzitter van de N-VA in de Antwerpse gemeenteraad). “Uw geestesgesteldheid is niet vatbaar voor enige reden”, zo riep de altijd fijnbesnaarde André Gantman naar PVDA-raadslid Dirk Van Duppen. De woede-aanval van Gantman was te aanhoren op de gemeenteraadcommissie intercommunales van 28 oktober 2015. Van Duppen had het aangedurfd om een kritische vraag te stellen over het recordaantal afsluitingen. Weigeren om te aanvaarden dat basisrechten worden afgepakt, is volgens het stadsbestuur een probleem van geestesgesteldheid. Het is typerend voor het mensbeeld van het team-De Wever. In plaats van de schrijnende problematiek van droogleggingen in handen te nemen, reageerden Duchateau en Gantman woest toen we het cijfer van de 2.049 gezinnen, één op zestig dus, vorige maand bekend maakten.

Daar bleef het niet bij. ‘Kiezen voor verandering en vooruitgang’ betekent blijkbaar dat alle potjes dicht moeten. Niet het record aantal waterafsluitingen werd geproblematiseerd, maar wel het feit dat de PVDA aan de cijfers kan komen. En dus moest en zou het reglement veranderd worden. Op donderdagavond 28 januari 2016 agendeerde schepen Duchateau een wijziging van het huishoudelijk reglement van het OCMW op de raad. De N-VA stelde voor om het recht van de raadsleden tot het stellen van schriftelijke vragen of het opvragen van gegevens wordt ernstig in te perken. Er werd een bataljon aan voorwaarden en sluiproutes aan het huishoudelijk reglement toegevoegd, die elke vraag tot meer informatie op een willekeurige behandeling kan laten stranden.

Voor de liefhebbers, hierbij de nieuwe passage aan het reglement: “De administratie kan enkel gegevens verstrekken die reeds aanwezig zijn en waarvoor geen specifieke acties moeten uitgevoerd worden. De secretaris zal iedere vraag beoordelen en hierover een antwoord verstrekken aan de raadsleden. Wanneer de informatie niet voorhanden is (bijv. statistische gegevens die niet automatisch voorzien worden) en/of niet kan aangeleverd worden (bijv. vragen over niet-bestaande documenten), zal dit zo door de secretaris teruggekoppeld worden aan de raadsleden. Bij vragen over onderwerpen die in hetzelfde zittingsjaar reeds aan bod kwamen, zal verwezen worden naar eerdere uiteenzettingen of reeds verschafte informatie.” De reglementswijziging werd goedgekeurd meerderheid tegen oppositie. Opmerkelijk: de SP.A-fractie onthield zich. In het licht van de waterafsluitingen onder Patrick Janssens is dat consequent. In het licht van de zogenaamde partijvernieuwing, iets minder. De potjes dichthouden, dat gaat in tegen de openbaarheid van bestuur. De wijziging van het reglement is gewoon onwettelijk, en de PVDA zal de wijziging dan ook aanvechten bij de provinciegouverneur.

Eenvoudige maatregelen om er voor te zorgen dat water ook in Vlaanderen een basisrecht wordt

Water is de voorwaarde voor alle leven op aarde. Het lijkt vanzelfsprekend, maar beschikken over drinkbaar water en goede sanitaire voorzieningen werd pas op 28 juli 2010 door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties als een mensenrecht erkend. De Verenigde Naties hebben het recht op water als mensenrecht erkend, en daarmee ook het afsluiten van water als onrecht betiteld. De Europese burgerbeweging voor recht op water, Right2Water, verzamelde bijna 2 miljoen handtekeningen om dat debat ook in het Europees Parlement mogelijk te maken en water als mensenrecht te erkennen. Op 8 september 2015 keurde het Europees Parlement een resolutie goed waarin water als mensenrecht wordt erkend, en water als een publiek goed en een fundamentele waarde voor alle burgers van de Europese Unie.

Resoluties van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties, of van het Europees parlement, daar trekken ze zich in Antwerpen niet te veel van aan. Het is hoog tijd dat er een antwoord komt op die situatie. Het Europees Parlement verzoekt de lidstaten, in haar resolutie van 15 september 2015, om “onmiddellijk een einde te maken aan de gedwongen afsluiting van de watertoevoer”. Dat vereist een sense of urgency en een drastische aanpak. Onder druk van het PVDA-protest tegen het hoog aantal waterafsluitingen in 2013 doet het Antwerps OCMW sinds 2014 beroep op het fonds Jovel om waterfacturen aan te zuiveren. Dit fonds wordt gesubsidieerd vanuit de Koning Bouwdewijnstichting. In 2014 werden slechts 40 facturen ‘aangezuiverd’ op 5.607 dossiers. Nochtans kan het. Het OCMW kan via het systeem van ‘uitzonderlijke financiële bijstand’ de betalingsachterstand inzake de waterfacturen vroegtijdig aanzuiveren.

Dat is heel belangrijk opdat Walter, Tine, Svevira, Sergio, de alleenstaande moeder en al die andere gezinnen uit de vicieuze cirkel van schuldenopbouw worden gehaald. Het OCMW kan ook sociale loodgieters ter beschikking te stellen voor huishoudens die kampen met lekkages. Waterlink kan, net zoals ze tot 2009 deed, het overblijvend deel van betalingsachterstanden afschrijven in de boekhouding, de winstcijfers laten dat ruimschoots toe. Men kan ook een slimme watermeter plaatsen, zodat lekken tijdig worden opgespoord en waterverbruik in de hand wordt gehouden. Het zijn eenvoudige maatregelen om te verhinderen dat gezinnen van water worden afgesneden. Eenvoudige oplossingen om er voor te zorgen dat water ook in Vlaanderen een basisrecht wordt. Dat is een kwestie van samenlevingskeuze.