‘Dutordoir wil iedereen tevreden stellen, maar vergeet het belangrijkste’

Een flinke dosis ambitie, goede communicatieve vaardigheden én een acrobate. Michaël Verbauwhede van PVDA kan zich vinden in de woorden van NMBS-CEO Sophie Dutordoir, maar vreest dat de mooie beloften dode letter zullen blijven.

De files rond onze grote steden worden steeds langer. Elk jaar gaat (minstens) 250 miljoen verloren als gevolg van het stilstaande verkeer, enkel en alleenal rond Antwerpen en Brussel. In België sterven jaarlijks meer dan 11.000 mensen door de luchtvervuiling. De planeet warmt op en dat zorgt voor meer dodelijke natuurrampen. Er kan geen twijfel over bestaan, de NMBS moet een belangrijke rol spelen bij het oplossen van deze problemen. Het bedrijf moet hoge ambities hebben. Op 18 oktober heeft de nieuwe CEO Sophie Dutordoir haar toekomstplannen in het parlement bekendgemaakt. Zijn haar plannen en haar ambitie stevig genoeg om die uitdagingen het hoofd te bieden? We nemen ze even onder de loep.

Een veelbelovende audit?

Is Dutordoir de CEO die eindelijk zowel de regering als de reizigers en het spoorwegpersoneel tevreden kan stellen? Dat is wat heel wat analisten hopen na haar tussenkomst in de Kamer. En we moeten erkennen dat Dutordoir na enkele maanden aan het hoofd van het bedrijf er reeds in geslaagd is de vinger te leggen op een reeks echte problemen waar reizigers mee te kampen hebben. Zij zullen terecht blij zijn met de kritiek die de CEO heeft op de gebrekkige communicatie van de NMBS naar de reizigers toe en haar afkeer van megalomane stations. Haar plannen om in alle grote stations wifi te voorzien, ervoor te zorgen dat je de treinbewegingen live kunt volgen en dat er in real time informatie wordt verstrekt over de oorzaak van de vertragingen zijn degelijke oplossingen om een reeks reizigersklachten te verhelpen.

Naast de kritiek die hun nieuwe baas heeft op bepaalde praktijken in het bedrijf (de bijna militaire eenrichtingshiërarchie, het verouderde systeem voor verlofaanvragen…) zal het spoorwegpersoneel ook blij zijn met haar scherpe kritiek op de volledige scheiding tussen de spoorberoepen. Veel mensen die bij de NMBS werken doen immers hun beklag over de Chinese Muur die bestaat tussen de treinbegeleiders en de bestuurders, tussen het treinpersoneel en het stationspersoneel enz. Alle neuzen weer in dezelfde richting duwen kan alleen maar een goede zaak zijn. Spoorwegambtenaren die de ‘eengemaakte’ NMBS nog gekend hebben, zullen het wellicht jammer vinden dat ze niet verder gaat met haar kritiek en ook de scheiding tussen de NMBS en Infrabel aankaart. Want die scheiding heeft het spoor niet alleen honderden miljoen euro’s gekost, ze ligt ook aan de basis van de slechte communicatie en het gevolg daarvan: minder efficiëntie en minder stiptheid van de treinen.

Dutordoir, de acrobate

Om de regering tevreden te stellen geeft Dutordoir blijk van een bijzonder acrobatisch vernuft. Het project van treinen zonder begeleider, voorgesteld door voormalig minister Jacqueline Galant, waarvan de nadelige gevolgen voor de reizigers nochtans bekend zijn? ‘De treinbegeleiders zijn bijoux van mensen en momenteel onontbeerlijk’, zegt ze. Maar het project is dus niet helemaal van de baan, ‘het is gewoon nog te vroeg om het in België in te voeren’, gaat ze verder.

En welk antwoord heeft ze op de tariefverhoging die de regering verlangt? Ze belooft tarieven ‘die lager zullen zijn tijdens daluren’. Ze bedoelt dus (maar dat zegt ze niet) dat de tarieven de rest van de tijd duurder zullen zijn, op de uren dus dat de meeste reizigers de trein nemen. We betwijfelen of de trein daarmee bet de ‘concurrentie’ met de auto zal kunnen aangaan.

Hoge ambities… maar er moet wel bespaard worden

En het ontbreekt Dutordoir niet aan ambitie: meer treinen, treinen die met de auto kunnen concurreren, stiptere treinen, de reiziger die weer centraal moet staan…

Om dat voor elkaar te krijgen moeten de voorwaarden, waarbinnen de NMBS moet functioneren, herzien worden. Maar op die voorwaarden geeft Dutordoir geen kritiek. Dat blijkt duidelijk uit haar verklaring in de Kamer: ‘Ik heb al mijn tijd besteed aan het beheer op korte termijn, ik heb nog geen tijd gehad om op langere termijn te werken.’ Maar dat is nu net waar het schoentje knelt: de reizigers en het spoorpersoneel beter informeren is belangrijk… maar niemand gelooft dat dat voldoende zal zijn om meer treinen te laten rijden en ze sneller en stipter te laten rijden. Wat absoluut nodig is, is een langetermijnvisie.

Ze wou iedereen tevreden stellen en daarom heeft ze het onderwerp ongetwijfeld willen vermijden. Want om dat plan te kunnen uitvoeren, is het absoluut noodzakelijk dat er komaf wordt gemaakt met het dubbele keurslijf waarin de federale regering de NMBS heeft geperst.

Enerzijds de 3 miljard euro die de NMBS en Infrabel moeten besparen. Als de CEO zegt dat ze ‘geen geld vraagt maar wel autonomie’, dan zien we niet in hoe ze met die autonomie treinen kan kopen, ze degelijk kan herstellen en al die treinen met minder personeel kan laten rijden (over de hele legislatuur moeten er 6000 spoorwegbeambten weg). Dutordoir heeft trouwens heel duidelijk gezegd dat het personeelsbestand verder zal worden afgebouwd. Om het personeelsgebrek op te vangen, zullen dus vaker onderaannemers moeten worden ingeschakeld. Nochtans brengt die onderaanneming de NMBS telkens opnieuw in de problemen. Onlangs heeft de NMBS op die manier nog 40 tot 50 miljoen uitgegeven voor iets wat niets heeft opgeleverd (het DICE-project, en de software voor het ticketsysteem). En het inschakelen van onderaannemers kan spoormedewerkers zelfs het leven kost…

Anderzijds vertikt de nieuwe CEO het om de voorbereidingen voor de liberalisering en de privatisering te herzien. Als we zien hoe dat in het buitenland gelopen is, kunnen we al één ding zeggen: overal waar regeringen en rechtse partijen de liberalisering en privatisering hebben doorgedrukt, gaat de kwaliteit van de dienstverlening erop achteruit en wordt het spoor minder performant.

Op weg naar een maximale dienstverlening?

Een flinke dosis ambitie, goede communicatieve vaardigheden én een acrobate: Dutordoir heeft gisteren in het parlement haar best gedaan om iedereen tevreden te stellen. Maar op een dag komt er een eind aan de wittebroodsweken. Haar beslissing om vanwege budgettaire redenen in 33 Belgische stations de loketten minder lang open te houden geeft alvast aan wat er het zwaarst zal doorwegen, haar prioriteit (de reizigers centraal plaatsen) of het budgettaire keurslijf. En het zou weleens kunnen dat dat laatste altijd aan het langste eind trekt.

Wij kunnen ons vinden in de ambitie die de CEO van het spoor heeft verwoord. Maar die woorden moeten ook in daden worden omgezet. Het feit dat Dutordoir geen vragen stelt bij het dubbele keurslijf waarin de regering de NMBS heeft geperst, wekt onze argwaan.

Wij pleiten voor een maximale dienstverlening, 365 dagen per jaar. We hebben nood aan een NMBS die in de 21^e eeuw thuishoort, die de uitdagingen waarmee we vandaag geconfronteerd worden het hoofd kan bieden: enerzijds onze mobiliteit en anderzijds de uitdagingen van het klimaat en het milieu. En je kunt niet kiezen tussen 10 verschillende pistes: dit bedrijf moet een overheidsbedrijf zijn dat democratisch wordt bestuurd en dat de nodige financiële middelen krijgt om een goede werking mogelijk te maken. Indien niet, bestaat het gevaar dat de mooie beloften van Dutordoir een dode letter zullen blijven.