‘Dubbele last van emancipatie: vrijheid om alles te doen, of minder te moeten?’

‘Hoe zorgen we ervoor dat vrouwen, in welke rol dan ook, echt kunnen kiezen voor wat hen gelukkig maakt?’ vraagt Malika Zerkouni.

We leven in een maatschappij vol tegenstrijdige verwachtingen. Kunnen we begrip tonen voor de vrouw die keuzes maakt die niet meteen voldoen aan wat de maatschappij verwacht? Het cliché dat man en vrouw gelijk zijn, klopt sowieso niet. Recent spraken verschillende vrouwelijke politici openlijk over hoe zij vaak als “hysterisch” worden bestempeld wanneer ze opkomen voor hun mening, terwijl een man in dezelfde situatie wordt geprezen als sterk en zelfverzekerd. Hoe komt het dat een assertieve vrouw in de ogen van velen nog steeds een afwijking is van de norm?

Waarom blijft ambitieus gedrag bij mannen als vanzelfsprekend gezien, terwijl vrouwen voortdurend het evenwicht moeten zoeken tussen professionaliteit en zachtheid, om niet afgewezen te worden? Dit is een uitdaging waar veel vrouwen, jong en oud, zich in herkennen. Persoonlijk heb ik heel mijn leven moeten horen: “Jij bent een pitbull wanneer je iets wil.” Terwijl ik denk: heb ik daar gewoon geen recht op? Of van die clichés zoals: “Amai, jij bent wel een sterk karakter, soms hard, direct, assertief.”

Ik schrijf dit naar aanleiding van een recente podcast die ik heb opgenomen met twee jonge vrouwen van rond de 20 jaar, beide hoogopgeleid en opgegroeid in België met Marokkaanse roots. Het gesprek met hen raakte me diep.

De ene vrouw kiest bewust voor een gezin en hecht veel waarde aan een traditionele rolverdeling (ondanks haar diploma). De andere richt zich momenteel op haar carrière en hoopt een partner te vinden die haar daarin steunt en geen verwachtingen oplegt om snel kinderen te krijgen. Beide vrouwen zijn vrij opgevoed en illustreren dat de keuzes van deze generatie veelkleurig en veelzijdig zijn. Hun verhalen zijn een reminder dat emancipatie voor iedereen iets anders kan betekenen.

Wat vinden mannen?

Ook mannen heb ik gesproken over dit onderwerp. Over het algemeen zijn ze het er allemaal over eens dat het de keuze van de vrouw moet zijn. Toch merk ik snel dat de meningen verdeeld zijn. Sommige mannen vinden dat partners samen moeten werken om een enigszins comfortabel leven te kunnen hebben. Anderen, vooral jonge mannen, zien het eerder als hun plicht om te “de provider”  zoals ze het zelf noemen. Binnen de Islam is dat zelfs de regel.

Deze jonge mannen geloven dat een gezonde, stabiele omgeving waarin kinderen dicht bij hun moeder kunnen opgroeien het ideaal is voor hun toekomst. Meteen vraag ik mezelf af: willen deze mannen dan dat hun partner hen gehoorzaamt? Maar niets is minder waar. Deze jonge mannen hebben juist veel bewondering voor hun partner als zij ervoor kiest het gezin boven alles te zetten.

Al snel bedenk ik waar mijn aanvankelijke negatieve gevoel vandaan kwam. Dit komt doordat we constant horen dat vrouwen die ervoor kiezen om thuis te blijven waarschijnlijk geen echte keuze hebben of daartoe worden gedwongen. Maar dat is absoluut niet het geval. Meer en meer jonge vrouwen kiezen hier zelf voor. Sterker nog, ze geven vaak aan dat ze later overwegen om alsnog te gaan werken. Alleen willen ze dat niet volgens de regels die zogezegde emancipatie voorschrijft.

De onzichtbare standaard

Er is een impliciete verwachting dat vrouwen “alles moeten kunnen”. Een carrière, kinderen, een schoon en opgeruimd huishouden én de rol van aantrekkelijke partner die haar relatie perfect onderhoudt. Is dat haalbaar, of zelfs wenselijk?

Wat gebeurt er als we niet aan dat lijstje voldoen? Dan worden we afgerekend – niet alleen door anderen, maar vooral door onszelf. Het constante gevoel van tekortschieten, van niet genoeg zijn, kan verlammend werken. Dit raakt niet alleen onze prestaties op het werk of in ons privéleven, maar ook ons zelfbeeld en onze mentale gezondheid.

Ook vrouwen onder elkaar zijn daar heel hard in. In plaats van bondgenoten krijg je soms verwijten of roddels zoals: “Ze wil alles, maar kijk eens naar haar gezin.” Wanneer je volledig opgebrand raakt, wat krijg je daar dan voor terug? Als vrouwen hebben we de kracht om leven te schenken, maar diezelfde kracht wordt soms onderschat of genegeerd. Onze hormonen, onze fysieke en emotionele cyclus – ze maken ons uniek, maar ook kwetsbaar. Is het niet oké om te zeggen: nu even niet? Of beter nog: ik kies voor wat mij oprecht gelukkig maakt.

De vrijheid om jezelf te zijn

Geluk betekent voor iedereen iets anders. Voor de één is dat een bloeiende carrière, voor de ander een rustig gezinsleven, of misschien een combinatie van beide. Het belangrijkste is dat de keuze écht van binnenuit komt, los van de maatschappelijke druk die vaak onbewust op ons rust.

We zeggen misschien te snel: het is mijn keuze, terwijl we diep vanbinnen proberen te voldoen aan verwachtingen die niet eens de onze zijn. Verwachtingen die al generatieslang bestaan, die subtiel worden overgedragen via media, familie en zelfs vriendengroepen. We zijn geneigd ons aan te passen, maar de vraag blijft: waar ligt onze werkelijke vrijheid?

Een nieuw perspectief: ruimte voor gezin en zorg

Misschien is het tijd om ook te erkennen dat sommige vrouwen, al dan niet tijdelijk, willen kiezen voor minder werken of zelfs stoppen met werken om zich volledig op hun gezin te richten. Dit wordt vaak gezien als een stap terug, maar is dat wel terecht? Als emancipatie draait om keuzevrijheid, dan hoort deze keuze daar ook bij.

Laten we nadenken over hoe we een kader kunnen bieden waarin deze keuze niet alleen mogelijk is, maar ook wordt gewaardeerd. Bijvoorbeeld door flexibele arbeidsmodellen, financiële steun of erkenning van de waarde van onbetaalde zorgtaken. De zorg voor een gezin is een investering in de toekomst van de samenleving. Waarom erkennen we dat niet explicieter?

Vrijheid in keuzes, niet in verwachtingen

Misschien is het tijd om emancipatie opnieuw te definiëren. Is emancipatie het recht om alles te doen, of juist de vrijheid om minder te móéten? Hoe zorgen we ervoor dat vrouwen, in welke rol dan ook, echt kunnen kiezen voor wat hen gelukkig maakt?

Of het nu gaat om carrière, gezin, of iets ertussenin, er is geen perfecte keuze. Wat wel perfect kan zijn, is dat het jouw keuze is, zonder druk van buitenaf. Als samenleving moeten we ruimte maken voor een nieuwe vorm van feminisme. Een feminisme dat niet oordeelt, maar luistert. Een feminisme dat niet één soort vrouw idealiseert, maar de diversiteit van vrouwen viert.

De discussie over vrouwenemancipatie is complex, gelaagd en soms ongemakkelijk. Maar het is een gesprek dat we moeten voeren. Niet om vrouwen te bekritiseren, maar om te begrijpen wat ons drijft. Wat betekent vrijheid werkelijk? Hoe vinden we de balans tussen gelijkheid en welzijn?

Laten we ruimte maken voor alle keuzes. Voor de carrièrevrouw, de thuisblijvende moeder en iedereen daar tussenin. Laten we stoppen met het labelen van vrouwen als hysterisch, overambitieus, of egoïstisch. Het is tijd om te erkennen dat iedere vrouw haar eigen weg mag bepalen, zonder schaamte, zonder oordeel. Het is tijd voor een eerlijk gesprek.

Malika Zerkouni is moeder van drie zonen. Ze is oprichtster van de jongerenorganisatie SpeaxOut.