De parlementaire onderzoekscommissie ‘Kazachgate’, die vandaag start, wordt een cruciale test voor onze parlementaire democratie, vindt Groen-fractieleider Kristof Calvo, lid van de commissie. ‘Nooit mag zo’n achterkamerpolitiek nog plaatsvinden.’
Vandaag gaat in de Kamer de parlementaire onderzoekscommissie ‘Minnelijke Schikking’ echt van start. Het is een wat meer neutrale omschrijving voor een commissie die nu al gekend is als de commissie-Kazachgate. Tijdens de eerste zitting wordt al meteen de naturalisatie onderzocht van de Belgisch-Kazachse miljardair Patokh Chodiev, megafraudeur en hoofdrolspeler in het dossier.
Voor zijn naturalisatie hebben bepaalde politici hun uiterste best gedaan, zo is al gebleken. Zijn dossier moest bovenaan de stapel terechtkomen, vond de burgemeester van Waterloo Serge Kubla (MR). Maar daar bleef het niet bij. Voor Chodiev en gelijkaardige figuren is ook de fameuze afkoopwet gemaakt: wetgeving op bestelling, op maat van fraudeurs. Met die wet kochten de voorbije jaren frauderende miljardairs met succes hun protest af.
De Kamer onderzoekt zichzelf
De opstart van de onderzoekscommissie betekent dat op dit moment maar liefst drie onderzoekscommissies actief zijn in de schoot van de Kamer. Een unieke situatie, maar het is noodzakelijk. Optima, de aanslagen van 22 maart in onze hoofdstad en nu ook Kazachgate zijn drie dossiers die elk om een grondig parlementair onderzoek schreeuwen.
Dossiers zoals Kazachgate zijn één grote campagne voor populisme en antipolitiek
De onderzoekscommissie Kazachgate is om een nog andere redenen een primeur. Het is de Kamer die zichzelf onderzoekt. Het zijn de omstandigheden waarin de afkoopwet tot stand is gekomen – ook in het parlement – die vooral onderzocht zullen worden. Enkele betrokkenen, toenmalige regeringsleden, auteurs van de initiële afkoopwet en de indieners van de amendementen, zijn vandaag nog mijn collega’s. Dat maakt de onderzoekscommissie extra delicaat. Maar dat die omstandigheden serieus worden onderzocht, is broodnodig. Deze onderzoekscommissie is voor de Kamer een afspraak met zichzelf.
Al sinds 2011 vragen we met Groen dat er opheldering komt in deze duistere zaak. Bij de bespreking van de wet diverse bepalingen dat jaar werd het befaamde amendement 18 door de niet eens bevoegde Kamercommissie Financiën en Begroting gejaagd. Het was materie voor de collega’s van de Commissie Justitie, maar dat deed er even niet toe. Ik was toen nog maar net parlementslid. Protest van o.a. mijn partijgenoten Meyrem Almaci en Stefaan Vanhecke mocht niet baten. Voor de indieners moest en zou het gestemd worden. Collega’s met nog meer anciënniteit spraken en spreken over een ongeziene putsch.
De afkoopwet kwam, zo blijkt ondertussen, tot stand onder druk van de toenmalige Franse resident Nicolas Sarkozy in samenwerking met de voormalige Senaatsvoorzitter Armand De Decker (MR), loopjongen van Sarkozy in deze zaak. Op een zondagochtend klopte hij zelfs aan bij toenmalig minister van Justitie Stefaan De Clerck (CD&V) thuis bij hem in Kortrijk.
Maar er zijn nog eigenaardigheden in het hele traject. De memorie van toelichting van de oorspronkelijke wettekst werd geschreven door het Antwerps parket-generaal zelf, een vrucht van intens overleg tussen justitie, de diamantsector en hun lobbyisten zoals fiscaal expert Axel Haelterman. De wet is intussen ook ongrondwettelijk verklaard door het Grondwettelijk Hof, omdat de rechter in dergelijke misdrijven niet meer over de grond van de zaak kan oordelen.
Dit is waarom mensen afhaken
Dossiers zoals Kazachgate zijn één grote campagne voor populisme en antipolitiek. Het is achterkamerpolitiek die flirt met de illegaliteit. Nu al is duidelijk dat hier een wet op bestelling is gemaakt, en dit raakt de fundamenten van de democratie. Zo’n zaak vervreemdt uiteraard mensen van alles wat naar politiek ruikt. Het hypothekeert uiteraard het vertrouwen van burgers in onze belangrijkste instellingen: parlement, regering en justitie. Die schade is er sowieso, nu al.
De afkoopwet zelf is klassenjustitie in zijn zuiverste soort. De toenmalige regeringspartijen hebben zich laten gebruiken als handpop om snel een wetgeving te stemmen die miljoenenfraudeurs en criminelen hun proces laten afkopen. Wie rijk is, krijgt lekkers, inclusief een blanco strafblad. Wie arm is en een misstap begaat, kan van zo’n behandeling alleen maar dromen. Als we de opkomst van populisten links en rechts willen tackelen, moeten we echt komaf maken met zo’n praktijken.
Wat is gebeurd, kunnen we niet meer veranderen. Wat we wel nog in de hand hebben, is hoe de politiek en de Kamer in het bijzonder vandaag met Kazachgate omspringt. En dus zal iedereen die we moeten horen, gehoord moeten worden.
De partij van premier Charles Michel heeft heel wat uit te leggen
Wie ik zeker wil horen in de onderzoekscommissie, is huidig vicepremier Didier Reynders (MR). Volgens toenmalig premier Yves Leterme (CD&V) was de afkoopwet voor Reynders destijds ‘een van zijn strijdpunten’. Armand De Decker, Sege Kubla, Didier Reynders, …. de partij van premier Charles Michel (MR) heeft dus heel wat uit te leggen. Het verklaart de zenuwachtigheid van de MR de laatste dagen naar aanleiding van de opstart van de onderzoekscommissie.
Het spreekt voor zich dat ook Leterme zelf en De Clerck (CD&V) zich aan een vriendelijke doch dwingende uitnodiging mogen verwachten. Maar ik wil ook andere politici horen over hun relaties met de diamantlobby destijds. De diamant kon in die tijd in elk geval rekenen op heel wat steun. Voorstellen om hen te beschermen tegen de fraudejagers werden in die tijd o.a. ingediend door Servais Verherstraeten (CD&V), Renaat Landuyt (SP.A), Ludo Van Campenhout (toen nog Open VLD, nu N-VA), huidig vicepremier Jan Jambon (N-VA) en … Bart De Wever (N-VA).
100 procent transparantie over contacten
Het mag duidelijk zijn: Kazachgate is niet zomaar een parlementaire commissie. Het is geen zaak van alleen maar Franstalige politici, ook over de rol van Vlaamse politieke verantwoordelijken zijn relevante vragen te stellen. Het is zelfs niet alleen een zaak van de politiek: ook over de rol van justitie zijn er minstens serieuze twijfels.
Een maatregel die in elk geval enorm kan helpen is de invoering van een transparantieregister voor parlementsleden en regering bij de opmaak van wetgeving. Er is veel meer transparantie nodig over alle contacten die plaatsvinden. Zulke voorbereidende contacten hoeven niet per se problematisch te zijn, maar de wanpraktijken moeten eruit.
Nooit mag zo’n achterkamerpolitiek nog plaatsvinden.
Bij elke wetgeving zou telkens expliciet een lijst opgenomen worden van alle personen en organisaties met wie het ontwerp op voorhand is besproken. In het Europees Parlement bestaat al jaren een transparantieregister van alle lobbyisten en wordt gedacht aan de invoering van een dergelijke ‘legislative footprint’.
Het is dus te vroeg om al definitieve conclusies te formuleren. Maar naast onderzoeken zal de onderzoekscommissie ook oplossingen en instrumenten moeten aanreiken om zulke situaties in de toekomst te vermijden. Want zo’n achterkamerpolitiek wil ik echt nooit meer zien gebeuren.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier