‘Door iconische locaties te renoveren en bedrijven aan te trekken, kunnen steden helpen om knelpuntberoepen in te vullen’

‘Lokale besturen hebben de mogelijkheid om onbenutte openbare ruimten een nieuwe functie te geven, projecten voor opleiding en werkgelegenheid te ondersteunen en aantrekkingspolen voor knelpuntberoepen en opkomende sectoren te creëren’, scrhijven Melodie Geurts en François-Guillaume de Lichtervelde van de Vrijdaggroep.

De lijst met knelpuntberoepen, die regelmatig door de regionale arbeidsdiensten wordt bijgewerkt, laat zien dat er een chronisch tekort is aan gekwalificeerde arbeidskrachten in sectoren zoals de bouw, industrie en technologie. Gemeenten hebben verschillende mogelijkheden om hierop in te spelen, bijvoorbeeld door de strategische planning van lokale economische activiteiten en een lokaal werkgelegenheidsbeleid. Charleroi, Brussel en Antwerpen geven het goede voorbeeld.

Chronisch tekort

De cijfers in België tonen duidelijk de omvang van het probleem. In 2023 stonden er meer dan 140 beroepen op de lijst van knelpuntberoepen van de FOREM, de Waalse dienst voor tewerkstelling en beroepsopleiding. Vooral de vraag naar bouwvakkers, ICT’ers en ingenieurs enorm. Zo waren er vorig jaar meer dan 12.000 vacatures in de ICT-sector, en ook de vraag naar specialisten in de groene sectoren en energierenovatie nam toe. Sommige tekorten zijn te wijten aan moeilijke arbeidsomstandigheden, zoals in de horeca, gezondheidszorg of kinderopvang. De onderwaardering van die beroepen zorgt voor een chronisch tekort aan sollicitanten. Andere tekorten ontstaan door een gebrek aan vaardigheden, bijvoorbeeld in sectoren zoals energierenovatie, digitalisering en biotechnologie.

Hoewel het activeringsbeleid in principe een regionale bevoegdheid is, beschikken gemeenten toch over bepaalde instrumenten. Via vergunningenbeleid en het beschikbaar stellen van gebouwen, kunnen ze nieuwe opleidingsruimten creëren en lokale projecten ondersteunen. Ze kunnen ook de missing link vormen tussen opleidingsprogramma’s, werkzoekenden en lokale bedrijven.

Lokale initiatieven

Charleroi toont met het CATCH-plan hoe economische relance-initiatieven kunnen leiden tot nieuwe kansen. Het voormalige postsorteercentrum van de stad wordt omgebouwd tot een digitaal en technologisch centrum dankzij het A6K-E6K-project, dat technologische innovatie en opleiding in digitalisering combineert. In Brussel zijn de leegstaande ruimtes van het Centraal Station getransformeerd tot BeCentral, een dynamisch centrum waar digitale bedrijven en IT-opleidingsscholen zoals BeCode en Campus 19 samenkomen. In Gent heeft de stad haar Wintercircus, een verlaten kermisruimte van 15.000 m2, gerenoveerd. Het biedt nu onderdak aan innovatieve technologiebedrijven en spelers in de cultuur- en ambachtssector.

Deze publiek-private samenwerkingen tonen aan dat steden hun economische weefsel kunnen vernieuwen door te investeren in ontmoetings- en opleidingsplaatsen die aansluiten op lokale behoeften. Door iconische locaties te renoveren en bedrijven aan te trekken, kunnen steden talenten aantrekken om knelpuntberoepen in te vullen. Dit draagt ook bij aan de integratie van jongeren, langdurig werklozen en andere kwetsbare groepen op de arbeidsmarkt.

Het succes van die projecten onderstreept het belang van een goede zichtbaarheid van het opleidingsaanbod. Samenwerking met regionale arbeidsdiensten, zoals de FOREM in Wallonië, Actiris in Brussel en de VDAB in Vlaanderen, maakt het eenvoudiger voor burgers om informatie te vinden over knelpuntberoepen en beschikbare opleidingen. In Charleroi bieden de Biotech Campus en E6K gespecialiseerde ruimten voor opleidingen in biotechnologie en digitalisering, in samenwerking met publieke en private actoren.

Die aanpak voorkomt versnippering en focust de middelen op strategische sectoren. In Brussel huisvest BeCentral een lokale afdeling van Bruxelles Formation, het regionale instituut voor beroepsopleiding, waardoor werkzoekenden meer dan een derde van de studenten van die codeerscholen vormen. In Antwerpen richt het Talentenschool-programma, dat is ontwikkeld in samenwerking met lokale bedrijven, zich specifiek op knelpuntberoepen in technische beroepen in de logistieke en technologische sectoren.

Deze initiatieven tonen aan hoe steden partnerschappen moeten gebruiken om opleidingen te ontwikkelen die aansluiten op de behoeften van de arbeidsmarkt.

Aan de slag!

Het is aan onze steden en gemeenten om ons voor te bereiden op de economische uitdagingen van morgen. Lokale besturen hebben de mogelijkheid om onbenutte openbare ruimten een nieuwe functie te geven, projecten voor opleiding en werkgelegenheid te ondersteunen en aantrekkingspolen voor knelpuntberoepen en opkomende sectoren te creëren. Het is kwestie van het lokale erfgoed met het lokale economische weefsel te verbinden en in te spelen op de sectoren van morgen.

Melodie Geurts is adviseur op het kabinet van de staatssecretaris voor Economisch Herstel en Wetenschapsbeleid en François-Guillaume de Lichtervelde is werkzaam bij de scale-up Greenomy. Beiden zijn lid van de Vrijdaggroep.