‘Dolle Mina’s in China: Hoe wordt iemand militante feministe in Peking?’

Journalist Sus Van Elzen is op doorreis in China. Voor Knack.be houdt hij een blog bij waarin hij voorbij het nieuws van de dag kijkt. In deze eerste aflevering stelt hij scherp op een feministische groepering in Peking.

Het zal eind oktober vorig jaar geweest zijn dat ik hen ontmoette. Vijf jonge vrouwen hadden een feministische groep gevormd en organiseerden acties en “performances”. Onschuldige dingen, in onze ogen, want al hadden wij ze onmiddellijk de naam Peking Dolle Mina’s toebedeeld, heel extreem ging het er niet aan toe. Het uitdelen van pamfletjes tegen seksueel gepest op de bus en in de metro; het betogen, met hun vijven, met borden en plakkaten tegen discriminatie en seksueel geweld — één variante in trouwjurken gekleed (schitterend wit, ook in China, met veel tule) vooraan helemaal onder het bloed, tegen geweld in het huishouden. Extreem was misschien dat een groepje in Guangzhou een paar mannenwc’s bezet had. (Die actie had trouwens succes, want het bestuur van Guangzhou was daarna metterdaad begonnen aan het bijbouwen van vrouwenwc’s.)

Maar nu is het plezier er een beetje af. Op 7 maart dit jaar, de dag voor 8 maart, de internationale dag van de vrouw en meteen de twintigste verjaardag van de VN-Internationale Vrouwenconferentie in Peking, werden de vijf “leidinggevende” vrouwen van de groep opgepakt door de politie, en 37 dagen lang in de gevangenis gehouden. Ze hadden die achtste maart vlugschriften willen uitdelen tegen seksueel geweld. De vijf feministen van Peking, Li Maizi, Wei Tingting, Wang Man, Zheng Churan en Wu Rongrong, werden beschuldigd van “ruziezoeken en onrust zaaien”, hun computers, archief en telefoons werden aangeslagen.

Toen kwam er weliswaar een internationale campagne op gang om de vijf vrouwen weer vrij te krijgen, Hillary Clinton en Secretary of State John Kerry bemoeiden zich ermee, en misschien kan men zeggen dat dit bijgedragen heeft tot hun vrijlating, zonder aanklacht maar nog steeds onder verdenking. Maar meestal dragen internationale bemoeiingen helemaal niet bij tot een goede afloop van dergelijke gevallen. Nobelprijswinnaar Liu Xiaobo zit nog altijd opgesloten.

Zware hand van de politie

De zware hand van de politie heeft ook wel de waarschijnlijk gewenste resultaten geboekt: de “Dolle Mina’s” van vorig jaar waren vrolijk en optimistisch. Zij hielden zich strikt aan de regel dat geen enkele wet mocht overtreden worden, en ze hadden dan ook niets onwettigs gedaan of gepland. Dat optimisme is er nu af, de vrouwen en hun families worden sterk onder druk gezet om hun activiteiten stop te zetten, de organisaties, voor zover men daarvan kan spreken, zijn het functioneren onmogelijk gemaakt en werden ontbonden. Hun strijd zal wel voortgaan, maar discreter, op een lager pitje.

Laat ik haar Rui noemen. Zij is niet opgepakt met de vijf anderen in maart. Ze zegt, dit alles is normaal in China, we doen het nu wat kalmer aan. Maar hoe wordt iemand militante feministe in Peking? Bij Rui was het haar grootmoeder. Die was niet goed bij haar hoofd, en Rui ontdekte dat dit te maken had met de één kind politiek. Haar grootmoeder wilde een kind, maar dat kind moest een jongen zijn en dat bracht ze niet af. Vandaar dat ze na een tijd een beetje gek werd. Jongens, mannen, zijn de meesters in China: bovenaan de keizer, daaronder alle mannen, vaders, echtgenoten, zonen… Vrouwen tellen in die piramide traditioneel voor niets.

“De Vierde Mei Beweging, in 1919, wou China doen veranderen,” zegt ze. “Vrouwen konden voortaan studeren zoals mannen. De eerste wetten werden uitgevaardigd, over huwelijksrechten en echtscheiding. Vrouwen konden voortaan echtscheiding eisen. Toch is het huwelijk nog altijd goed voor mannen, maar niet voor hun vrouwen. Zo was het traditioneel de man die het huis aanbracht, maar omdat dat niet altijd realistisch was gingen bruid en bruidegom samen een lening aan bij de bank. Prima dus, maar het huis kwam op naam van de man te staan.”

‘Secretaresje’

Loop over straat in Peking en zie je daar iets van? Niet onmiddellijk, maar iedereen weet dat een succesvol man minstens één xiaomi heeft, “een secretaresje”. Nodig, voor hun prestige? Neen, zegt Rui, nodig hebben ze dat niet, maar het is wel gemakkelijk. Zo’n vent van middelbare leeftijd met wat geld, is charmant. Een vrouw zou kunnen weigeren, maar er zijn zoveel vrouwen in China. Weet je, die eenkindpolitiek was heel slecht maar misschien is hij in het voordeel van veel meisjes uitgedraaid, die daardoor toegang tot universiteiten kregen. Nu zijn ze hem aan het afschaffen. Maar dat is weer een beslissing van mannen.

Het zit dieper. Onze vriendin Xiaomao en haar moeder praten nu met elkaar, na dertig jaar. Haar moeder doorstond zo’n helse pijn bij de bevalling dat niets haar nog interesseerde, ook de baby niet. De dokter van dienst weigerde een keizersnede te doen. Buiten de deur stond heel de familie te wachten op de komst van de eerste kleinzoon voor haar schoonmoeder. Maar het werd Xiaomao. Haar vader noemde het nog een mooi kindje maar hij was vernederd, haar moeder was een mislukkelinge. Ze zou het haar dochter dertig jaar lang kwalijk nemen dat ze geen jongen was, die haar zo gemarteld had. De dochter zou zich dertig jaar lang ongewenst weten. Maar nu praten ze.

Overschot

Een eeuwenoude cultuur verandert niet zomaar. Met de Communistische Partij heeft dat niet eens te maken. Dat Rui, met haar dertig jaar en ongetrouwd, een “left over“-vrouw is, een overschot die waarschijnlijk niet meer aan de man zal geraken, heeft de Partij niet beslist. Waarom bemoeit de overheid zich dan met de feministen en hun beweging? En waarom zijn de vijf vrouwen van Peking na een goede maand weer vrijgelaten? De eerste vraag is gemakkelijk: er waren acties in Peking maar ook in Shanghai en in Guangzhou en wie weet waar nog meer, en die werden gecoördineerd met weibo, wat de Chinese twitter is en met we chat, en die begonnen de vorm aan te nemen van wat in China anathema is en verboden in al zijn vormen: een civiele beweging om niet te zeggen een organisatie. Op die organisatie heeft het regime niet gewacht, in dit algemeen klimaat van opgevoerde repressie van al wat beweegt.

De tweede vraag ligt moeilijker. Was het de internationale druk? Waarschijnlijk niet. Internationale druk maakt het regime meestal alleen maar koppiger. Misschien, lees je, kan het regime dat toch zogenaamd aan wetgeving en justitie aan het sleutelen is, zich hiermee op dit vlak wat ernstiger doen nemen. Misschien is het een groeiend gevoel dat de helft van China’s staatsburgers deze gebeurtenissen nauwlettend volgt.