De wereld na corona volgens filosoof Srecko Horvat: ‘Moeten rol van de staat radicaal herdenken’ (video)

Knack vroeg samen met Bozar en Le Soir tien bekende intellectuelen naar hun ideeën over de wereld sinds corona. Karl Van den Broeck (Bozar) sprak met de Kroatische filosoof Srecko Horvat.

Hoe blikt u terug op de coronalockdown?

Srecko Horvat: Sommigen vergelijken de corona-epidemie met de Spaanse griep. Anderen vergelijken de huidige financieel-economische recessie met die van 1929. Nog anderen trekken parallellen met de Weimarrepubliek, de periode na de Eerste Wereldoorlog. Maar elke historische vergelijking loopt mank. Op een gegeven moment zaten tussen de 2 en 3 miljard mensen wereldwijd in een of andere vorm van lockdown of isolatie. Dat was nog nooit gebeurd in de geschiedenis.

Reageerden we zo fel omdat het virus iedereen kan raken, rijk én arm?

Horvat: Het klopt niet dat corona een soort democratisch virus is, dat niet discrimineert. Als je een kenniswerker bent en je moet telewerken met twee kinderen thuis, dan is dat niet gemakkelijk. Maar wie in een Amazonmagazijn of supermarkt werkt, of met de bus rijdt, is veel kwetsbaarder voor het virus. Sociale klasse speelt dus wel degelijk een rol. Idem wat betreft ras. Procentueel gezien zijn meer Afro-Amerikanen dan witte mensen door het virus besmet of getroffen door werkloosheid ten gevolge van de coronacrisis.

In uw laatste boek, Poetry from the Future, stelt u dat achteromkijken niet helpt om de toekomst te veranderen. Geldt dat ook voor de coronacrisis?

Horvat: Oplossingen uit het verleden zullen ons niet helpen om ons van deze dystopische realiteit te bevrijden. De voorbije maanden zagen we de terugkeer van grenzen en van bewakingstechnologie. Maar dat is niet de oplossing voor de crisis die voor ons ligt. Want het gaat niet alléén om het virus, we zitten ook nog met de klimaatcrisis. Tot op zekere hoogte heeft die zelfs tot het virus geleid, want hoe meer habitats je vernietigt, hoe meer virussen van dieren naar mensen zullen overspringen. En dan is er ook nog de dreiging van een nucleaire oorlog of ramp. Als je de klimaatcrisis en nucleaire dreiging dan ook nog eens combineert met een virus of met structureel geweld, dan krijg je een explosieve combinatie waarbij maatregelen uit het verleden niet meer volstaan. We moeten de rol van de staat radicaal herdenken.

Kunnen poëzie en kunst de wereld veranderen?

Horvat: Er is geen toekomst zonder poëzie. Met poëzie bedoel ik dan iets dat het dominante systeem ondermijnt, het systeem waarin alles rationeel gemeten en gekwantificeerd wordt. Helaas hebben ze in sommige landen, zoals Kroatië, eerst de kerken geopend en pas later de theaters. In kerken krijgen mensen te horen op wie ze moeten stemmen. De culturele ruimte is in zekere zin gevaarlijker, want culturele instellingen of kunst brengen mensen samen tot iets collectiefs. Dat is vandaag de rol van kunst en cultuur: over de toekomst nadenken en een andere wereld helpen creëren. Het is heel goed dat culturele instellingen tijdens de lockdown opnieuw de straat opgingen. Er was geen alternatief. Theaters zorgden ineens voor gratis onlinecontent. Dat is goed. Want als je kunst terugbrengt naar de mensen, kan ze veel creatiever worden.

Het volledige video-interview met Srecko Horvat kunt u hieronder bekijken vanaf woensdagavond 29 juli om 20.00 uur, op Bozar.be en op het YouTubekanaal van Bozar.