‘De Walen worden liberaal’

‘Er groeit een nieuwe centrum-rechtse eenheid in het land en België lijkt opnieuw een sterke premier te hebben’, schrijft Luc Van Der Kelen van B Plus.

De politieke verhoudingen in ons land veranderen snel. En de slagen vallen waar ze drie jaar geleden, na de laatste verkiezingen, het minst werden verwacht, toen Charles Michel zijn geweldige Zweedse gok waagde. Bij Elio Di Rupo en de PS.

Het mag gezegd dat Di Rupo het onheil over zichzelf heeft afgeroepen. Naadloos overstappen van de Wetstraat 16 naar zijn vroegere functie in de Keizerslaan. Het is de miscast gebleken die de meeste politieke waarnemers hadden gevreesd.

Een beetje politoloog zal je zeggen dat een eerste minister die met zijn partij in de oppositie belandt, zich beter een tijdlang op de achtergrond houdt vooraleer hij opnieuw aan partijpolitiek begint te doen, laat staan de leiding van de oppositie neemt. Een ex-premier moet een tijdje boven het gewoel staan. De weg terugnemen naar het partijvoorzitterschap doet afbreuk aan de legacy, aan het imago als bruggenbouwer en compromiszoeker dat een premier in een moeilijk te besturen land als België heeft.

Wat geldt voor Di Rupo, geldt evenzeer voor Laurette Onkelinx. Ook zij bleek een miscast toen ze van het leiderschap in de regering, rechterhand van de premier, naadloos overstapte naar de stoel van oppositieleider in de Kamer. Hoe briljant ze ook is, ze vond nooit de juiste toon in haar oppositiewerk in het parlement. Ook zij had zich beter een half jaar tot een jaar onthouden van politiek leiderschap of zou beter overgestapt zijn naar het regionale niveau.

Moreel leiderschap

Laat het ons een kwestie noemen van moreel leiderschap. Een term die de PS recentelijk nog vaak zou tegenkomen. De grootheid die de PS was, heeft het laatste jaar zeer erg geleden onder de Publifin- en Samusocial-schandalen die de partij hebben doen daveren op haar grondvesten. Dat had vooral te maken met het aarzelende leiderschap van Di Rupo, dat werkte om een zeer moeilijke coalitie te leiden, maar dat te zwak was om een partij te recycleren in onuitgegeven politieke tijden.

Keer op keer werd de PS voorbijgestoken op links door de PTB en in het centrum door Ecolo. Het was een symptoom van naderend onheil, dat niet werd onderkend door de partijleiding. Net zoals geen mens me kan wijs maken, dat de top van de PS het zogenaamde “verraad” van Benoît Lutgen niet zou hebben zien aankomen. Er zijn signalen geweest, onder meer binnen de regeringen, waar de PS zitting in had.

In Vlaanderen keek ene Bart De Wever al langer met genoegen naar de politieke ontwikkelingen in Wallonië en Franstalig Brussel. De PS in de oppositie spijkeren noemde hij al een staatshervorming op zich. Niet onterecht. Dat leverde voldoende cement om de Zweedse, rechtse coalitie bijeen te houden, ondanks vele stormen onder de deelnemende partijen. Waar iedereen had gevreesd voor de politieke toekomst van Charles Michel en de MR, in eigen regio in een uiterst zwakke positie als enige partij in de federale regering en nergens aanwezig in de regionale regeringen, heeft de MR de rangen redelijk gesloten kunnen houden en heeft ze de eerste helft van de legislatuur vrij makkelijk overleefd, ondanks een dubbele personeelswissel. Op het incident met Hendrik Vuye en Veerle Wouters na, had ook Bart De Wever in Vlaanderen geen grote interne problemen.

De hemel zou nog meer opklaren voor de coalitie naarmate de PS meer en meer verstrikt raakte in de schandalen en in de peilingen steeds sterker werd aangevreten door de extreem-linkse PTB, geleid door een nieuw soort Stevaert in de persoon van Raoul “Eddebo” Hedebouw. Hoe zwakker de PS onder het gebeuk van Hedebouw, hoe beter de rechtse coalitie zich begon te voelen. Dat opende de weg naar een regering-Michel II met een verdeelde linkerzijde in Wallonië en een sterk rechts front in Vlaanderen. Een verzwakte PS zou de kans bieden aan de N-VA en partners om een nog sterkere claim te leggen op Vlaanderen.

Onbestuurbaar België?

De laatste tijd zou de evolutie evenwel voor onrust zorgen onder de traditionele partijen in Vlaanderen. Als de Franstalige peilingen zouden gevolgd worden in de echte verkiezingen, in 2019, zou België opnieuw onbestuurbaar kunnen worden. In dat geval zou een rechts Vlaanderen niet te rijmen vallen met een extreem-links Wallonië. Aan de einder doemde al de schaduw op van een nieuwe, uiterst langdurige regeringsvorming met een nieuwe confederale staatshervorming als enige mogelijkheid om uit een periode van stagnatie te komen. Met andere woorden, om België of wat er nog van zou resten toch een beetje bestuurbaar te houden, zouden de andere partijen niet anders kunnen dan een vorm van confederalisme van de N-VA te aanvaarden, waar de Vlaams-nationale partij over twee jaar mee zou kunnen uitpakken om België uiteindelijk te kunnen opdoeken.

Zo luidde het zeer recent nog, mee omdat de regering-Michel niet uit de fiscale crisis sinds oktober vorig jaar leek te raken en omdat CDH en MR er maar niet in slaagden om een nieuwe Waalse regering te vormen. “Rien n’allait plus”. In enkele dagen is dat ingrijpend veranderd: de nieuwe Waalse regering (dinsdag 25/7) en een alomvattend federaal akkoord over de begroting en nieuwe hervormingen (woensdag 26/7). Walen worden liberaal, blokletterde de leidende politieke krant.

In liberale richting

De nieuwe meerderheid in Namen heeft inderdaad een programma opgesteld dat Wallonië in liberale richting stuurt. Meer jobs, minder overheid. Er rest vrij weinig tijd, twee jaar, voor de nieuwe, krappe coalitie, maar deze omstandigheid zou motiverend kunnen werken voor de Waalse regering om snel werk te maken van ingrijpende hervormingen. Dat onmiskenbaar succes kan nieuw animo brengen in de Waalse politiek en de centrumpartijen moed geven om het tij te keren in de peilingen.

Plots staat MR er ook niet meer alleen voor. Hoewel CDH nog geen deel uitmaakt van de federale regering en daar ongetwijfeld ook niet zal kunnen inbreken, krijgt MR nu wel een bondgenoot in Wallonië en is het de PS die alleen staat. Gezien de gelijklopendheid van de programma’s federaal, Vlaams en Waals groeit er een nieuwe centrum-rechtse eenheid in het land. Dat zal mettertijd ook druk zetten op partijen als Ecolo en Défi om een stap te zetten richting nieuwe meerderheid in Wallonië. Kunnen verantwoordelijke politici het maken om de Brusselse en Franse Gemeenschapsregering in chaos achter te laten? Domeinen als onderwijs en sociaal beleid kunnen daar onder lijden, niet in het minst omdat de federale en Waalse overheden de knip op de beurs kunnen houden.

Wat er ook van zij, het zijn boeiende en onverwachte ontwikkelingen met een rechtse as, die bezig is dominant te worden en de politiek wil opkuisen, en een oude beleidspartij die op apegapen ligt in Wallonië en grotendeels buitenspel staat. Het is allemaal nog erg vroeg natuurlijk om nu al klaar te zien, maar de recente ontwikkelingen zijn onmiskenbaar een opsteker voor een premier die al van in oktober 2016 in crisis verkeerde met zijn regering.

De methode-Michel van vooral bilaterale onderhandelingen buiten de aandacht van de media leek niet meer te werken. In twee stappen heeft de premier zich verzekerd van een nieuw elan. Deze premier is een volwassen politicus geworden, die toch in staat blijkt om moeilijke onderhandelingen tot een positief einde te brengen. Charles Michel heeft met geduldig overleg op twee niveaus tegelijk vernieuwende akkoorden bereikt.

België lijkt opnieuw een sterke premier te hebben.