De toekomst van seks: ‘We vrijen niet meer voor de wereldvrede’

Vijftig jaar na de Summer of Love-revolutie zoekt journaliste Emily Witt naar wat vrije liefde vandaag betekent. ‘Je kunt geen orgie meer houden zonder eerst een verzekering af te sluiten.’

Experimenteer. Tast de grenzen van je seksualiteit af, want onbekend is onbemind. En stap af van de gedachte dat het klassieke kerngezinnetje de enige weg naar geluk is. Dat is in een notendop wat de Amerikaanse journaliste Emily Witt bepleit. Wat aanvankelijk een rechttoe rechtaan verhaal over seks in tijden van digitalisering moest worden, evolueerde naar een proefondervindelijke zoektocht naar haar eigen seksuele grenzen, vrije liefde anno 2017 en een staalkaart van hedendaagse seksualiteit in al haar vormen.

Voor alle duidelijkheid: wat verstaat u precies onder ‘vrije liefde’? Is die anders dan de vrije liefde uit 1967?

Emily Witt: In de sixties ging de vrije liefde over het recht om seks te hebben voor het huwelijk, over het losbreken uit een bepaalde sociale conditionering en de vrijheid om je seksueel uit te drukken, wars van geslacht of ras. In vergelijking met vandaag was ze veeleer ideologisch geïnspireerd, leunend op de ideeën van de ‘seksuele revolutie’ van de Duitse seksuoloog Wilhelm Reich en de Duits-Amerikaanse socioloog Herbert Marcuse, die vond dat het onderdrukken van driften net destructieve krachten losmaakte. Het idee was dat vrije liefde uiteindelijk tot een utopische samenleving zou leiden, vrij van oorlog. Allemaal goedbedoeld, hoor, maar achteraf bekeken vooral heel naïef.

Tegenwoordig is vrije liefde geen ideologische kwestie meer?

Witt: De seksuele avant-garde vrijt vandaag niet met de wereldvrede in het achterhoofd, nee. (lacht) Bovendien gaat het er toch wat voorzichtiger toe. Een van mijn gesprekspartners noemde het heel toepasselijk ‘verantwoordelijk hedonisme’. In vergelijking met de jaren zeventig zijn we ons veel meer bewust van gendergelijkheid, machtsrelaties en seksueel overdraagbare ziektes. Er komen veel meer regeltjes bij kijken, planning en gezonde discussies. Een voorbeeld. Toen Elizabeth en Wes, twee polyamoristen die ik volgde, een seksfeest organiseerden, gingen ze eerst naar hun verzekeringsmakelaar. Want je wist maar nooit dat er een ongelukje gebeurde aan de stripperspaal in het midden van de kamer. Vandaag kun je geen orgie meer houden zonder een verzekering af te sluiten.

We leven in een soort seksuele supermarkt, met datingapps, porno en mensen met dezelfde verlangens die maar één klik van ons verwijderd zijn. Maar maakt dat ons ook vrijer?

Witt: Voor sommige gemeenschappen is dat zeker het geval, zoals voor holebi’s of pornografen. Iedereen kan min of meer zichzelf zijn. Maar hoe vergelijk je de twee periodes? Praat eens met mensen die de Summer of Love meegemaakt hebben. Zij zullen je zeggen dat ze zich vrijer voelden: plots hadden ze betrouwbare voorbehoedsmiddelen, en van hiv had niemand gehoord. Maar er hing een prijskaartje aan vast. De hippies sprongen er achtelozer mee om, en waren uiteindelijk ongelukkiger dan wij. Vandaag is vrije liefde berekender en veiliger, zowel op emotioneel als op fysiek vlak. Dat is geen slechte zaak.

In Future Sex neemt u de maat van vrouwen van in de dertig die single zijn. Zij gaan behoorlijk ongelukkig door het leven. Waaraan ligt dat?

Witt: Aan de druk die we op onszelf leggen. Toen ik dertig was, net voor ik aan dit boek begon, overwoog ik zelfs geen alternatieven voor het geijkte kerngezin. Ik was dertig en single, en dat betekende voor mij dat ik nog niet ‘geslaagd’ was in het leven. Ik voelde een blinde paniek, omdat ik nog niet geconformeerd was en het misschien nooit zou zijn.

U krijgt het op uw heupen van theorietjes over hoe vrouwen moeten settelen en voor Mister Right Now moeten kiezen, eerder dan voor Mister Right.

Witt: Toen ik het boek schreef, zat ik even in een relatie die ‘best oké’ was en ik dacht: dit is wat de wereld mij heeft toegeworpen, laat ik dat maar aanvaarden. Daar ben ik intussen van verlost. Dan ben je beter af als single. Kijk, als het huwelijk voor jou het nec plus ultra is, ga je dan maar lekker settelen. Maar mij lijkt het zinvoller om een ander soort intimiteit te vinden, zonder me in een instituut te wringen dat niet juist aanvoelt. En ik stel vast dat mijn vriendinnen die trouwden uit pragmatisme, met iemand die ‘best oké’ was, vandaag heel ongelukkig zijn.

Ik wil gerust nog verliefd worden en een partner vinden met wie ik een poging tot eeuwigheid kan ondernemen, maar die was er toen niet en ik had geen idee hoe ik in die omstandigheden gelukkig kon zijn. Hoe kon ik single zijn, en toch verbondenheid en een gelukkig seksleven vinden? Pas tijdens het schrijven ben ik mijn seksuele vrijheid gaan waarderen. Ondertussen weet ik dat er veel manieren zijn om een seksuele band met iemand te hebben, voorbij de standaardrelatie. En ik denk niet langer dat ik een ‘houdbaarheidsdatum’ heb, een dag waarop ik te oud ben om nog aantrekkelijk bevonden te worden. Porno heeft me daaroverheen geholpen.

Vertel.

Witt: Ik had voor mijn dertigste nog nooit naar porno gekeken. Het leek me een soort eenheidsworst, exclusief gericht op mannen. Ik wilde dat ik het veel eerder ontdekt had. Want wat online sexy wordt bevonden, verschilt dag en nacht van wat Vogue en andere bladen ons proberen in te lepelen als schoonheidsideaal. Scroll even door zo’n website en je ziet vrouwen in alle maten en gewichten. Je hoeft echt niet jong en knap te zijn om begeerd te worden.

Het is bevrijdend om filmpjes te bekijken en te zien hoe je lichaam daar al dan niet op reageert. Je leert er veel over je eigen voorkeuren. Wie echt durft na te denken over wat hij of zij echt aantrekkelijk vindt, zal waarschijnlijk verrast worden. Er zijn maar weinig mensen die helemaal de conventies volgen. Nu ik weet waarover ik praat, en er zelf bij masturbeer, zie ik porno ook niet langer als een bedreiging wanneer een partner toegeeft dat hij geregeld met één hand surft. Het is pure seksuele stimulatie – met een soort onderhoudsfunctie, zeker voor mannen – en geen angstaanjagende kracht die de hele wereld in haar greep houdt.

In het boek lijkt u tomeloos optimistisch. Dat porno afstompend werkt, of mannen en vrouwen tot lustobject degradeert, wijst u van de hand?

Witt: Het was vooral een poging om minder cynisch te zijn. Ik vond het beter om alles met open vizier te proberen en pas achteraf de moraliteitsvragen te stellen. Zo bezocht ik ook een pornoset, van de gewaagdere soort, waar een bekende pornoster zich door verscheidene mannen liet penetreren met bierflesjes. Niet bepaald een plek waar ik me op mijn gemak voelde. Achteraf sprak ik met haar: ze had ervan genoten, kickte erop, en deed het helemaal uit vrije wil. Je kunt dat in twijfel trekken en het verklaren als een soort stockholmsyndroom, maar ik wil geloven dat ze me de waarheid vertelde. Misschien grenst dat aan naïviteit, maar ik denk het niet.

U hebt ook porno met een virtualrealitybril getest.

Witt: Ik kan het iedereen aanraden! (lacht) Het is een superieure manier om porno te kijken: je wordt helemaal ondergedompeld in de ervaring. Al is het voorlopig nog een heel gedoe en lig je nooit echt comfortabel met die technologie op je kop. Maar het lijkt me geweldig om op termijn vr-seks te bedrijven met iemand die ik ken en graag heb.

U begon uw onderzoek vrij braafjes, met onlinedating. Dat viel wat tegen. Waarom?

Witt: Ik hecht veel belang aan het fysieke aspect: hoe een man beweegt en reageert, en dat haal je niet uit een datingapp. Ik heb genoeg vrienden die zo de liefde hebben gevonden, maar ik kan me niet over het idee zetten dat geen mens te vatten valt in drie foto’s en een beknopte bio. Het kan ook ontmoedigend zijn om jarenlang met datingapps te werken, en van de ene scharrel naar de volgende kortetermijnrelatie te hoppen. Maar geef toe, het blijft honderd keer beter dan een contactadvertentie. Kritiek op onlinedating komt vooral van de oudere generaties, die jong getrouwd zijn, en niet weten hoe lastig het is om een single dertigplusser te zijn of te moeten vaststellen dat je ondertussen al met al je vrienden hebt geslapen. (lacht)

U dook ook in de wereld van Chaturbate en soortgelijke webcamchatdiensten, waar u ‘internetseksuelen’ aantrof. Wat is een internetseksueel?

Witt: Mensen die gemedieerde seksuele interactie – dat wil zeggen: via het scherm van hun laptop of telefoon – verkiezen boven echte, fysieke seks. De term komt van een webcammeisje dat ik sprak. Ze was bewust celibatair, en leefde zich alleen online uit, met cam-to-camchats. Het is een anonieme onlinecultuur, die voor vrouwen veel veiliger is. En voor mensen in kleine dorpjes, of voor eenzaten, is het een manier om online contact te leggen met gelijkgestemden.

Is dat voor u ook vrije liefde 2.0? Er zijn voordelen aan verbonden, zeker voor vrouwen, maar vaak moet je bij dergelijke webcamdiensten ook met tokens betalen om een bepaalde handeling uit te voeren.

Witt: U bedoelt het online-equivalent van de peepshow? Zo dacht ik er vroeger ook over. Maar wat ik zag, was een aanzet tot gemedieerde seksualiteit. Skype-seks met je langeafstandsrelatie, cam-to-camchats, virtualrealitywerelden waar twee avatars seks hebben: het zal een steeds groter aandeel krijgen in onze seksualiteitsbeleving.

Als je dat doortrekt, krijg je wel een enge manier van samenleven.

Witt: Dan kan ik me een wereld voorstellen waarin persoonlijke interactie helemaal stopt, ja. Waar we vanuit het isolement van onze cocon steeds meer op die digitale wereld en virtual reality terugvallen. En laten we eerlijk zijn, dat gebeurt vandaag al.

Welk persoonlijk experiment heeft u het meeste geholpen?

Witt: De sessies orgastische meditatie, in vaktermen heet dat OM’ing. Ik word nog altijd rood als ik erover vertel. Niet alleen omdat het wat gênant is, maar vooral omdat OM’ing een tikkeltje sektarisch aanvoelt, met veel jargon en gedoe eromheen. Er komt geen seks aan te pas, alleen clitorale stimulatie door de man met wie je tijdelijk een duo vormt, maar het creëert vooral een kader waarin je vrank en vrij over je seksualiteit kunt praten. Ik ben er op heel wat subtiele remmingen gebotst, en hoewel ik mezelf als een open geest zag, heeft OM’ing geleerd dat ik dat helemaal níét was.

Hoezo?

Witt: Ik anticipeerde altijd op de manier waarop partners me eventueel zouden bekijken, en dat beïnvloedde mijn gedrag. Ook in bed. Er kwam veel meer angst bij kijken dan nodig. Is OM’ing hét recept voor iedereen? Zeker niet. Het is gewoon nuttig om op eender welke manier je eigen seksualiteit uit te dagen en je de vraag te stellen wie je echt bent als seksueel wezen.

Is polyamorie, het idee dat we in alle openheid probleemloos met anderen kunnen slapen, buiten onze partner om, ook niet een beetje naïef?

Witt: Het is vooral veel werk. En opnieuw, het is geen medicijn dat ik iedereen zou voorschrijven. Het woord polyamorie stamt uit de jaren tachtig, en heeft nog weinig te maken met de swingers in de communes van de jaren zestig en zeventig. Polyamorie draait om veiligheid, liefde, zorgzaamheid, en in alle oprechtheid aan een open seksuele relatie werken. Dat betekent weliswaar ook: constante discussies. In feite is polyamorie heel onsexy, of toch het constante gebikkel over wat kan en wat niet.

Het past heel netjes in dit tijdperk waar we alles lijken te willen zonder ooit echte keuzes te maken.

Witt: Ik zie polyamoristen niet als hebberige millennials die niets willen opgeven. Ik bewonder net hun bereidheid om die relatievorm een kans te geven, goed wetend dat ze tekenen voor een leven met meer drama en mogelijk meer jaloezie. Wie het makkelijk wil hebben, is beter af met het klassieke huwelijk met duidelijke codes en meer houvast.

Tot slot: hebt u momenteel een relatie?

Witt: Een hele serieuze relatie zelfs. Ik heb hem pas ontmoet, simpelweg in een café, toen het boek al bij de uitgever lag. Dat is ook geen toeval. Ik ben seksueel meer zelfverzekerd geworden en ik durf mensen nu sneller aan te spreken. Door mijn experimenten ben ik minder angstig geworden. Ik ben niet meer bang dat de relatie zal falen en ik in een zwart gat zal vallen. Of dat ik een oude vrijster zal worden, wat me vroeger nachtmerries bezorgde. Mijn vriend en ik hebben een open relatie, als is ze de facto monogaam. We zitten niet op Tinder om bijslaapjes te zoeken, maar als er ooit iets gebeurt, hebben we twee regels: nooit geheimen, altijd condooms. Je kunt niets forceren, maar het gaat goed. Omdat ik dankzij mijn avontuurtjes veel beter uitgerust ben voor een relatie.